Η απομονωμένη νεκρή ζώνη της Πολωνίας στα σύνορά της με τη Λευκορωσία και τη Ρωσία είναι πιθανό να γίνει χώρος αυξημένης προσέλευσης μεταναστών τους επόμενους μήνες, προειδοποιούν οι αξιωματούχοι εδώ, καθώς η άνοιξη πλησιάζει και οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν γεγονός που ενθαρρύνει όλο και περισσότερους ανθρώπους να περάσουν τα σύνορα.
Οι πόροι που έχει αφιερώσει η Πολωνία για την υπεράσπιση αυτής της περιοχής υπογραμμίζουν αυτή τη συνεχή έντονη αίσθηση επαγρύπνησης και κατάστασης συναγερμού στις ανώτερες τάξεις της χώρας για τη σχετική ευκολία με την οποία η Μόσχα έχει εμπλακεί σε υβριδικό πόλεμο κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ.
«Να το, το νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα», δήλωσε ο Mariusz Ochalski, συνταγματάρχης των πολωνικών ενόπλων δυνάμεων, δείχνοντας το χαλύβδινο φράγμα ύψους πεντέμισι μέτρων στο συνοριακό πέρασμα Połowce-Pyasachatka, περίπου 200 χιλιόμετρα ανατολικά της Βαρσοβίας.
«Η ένταση», πρόσθεσε, «δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά πρέπει να έχουμε την ίδια προσέγγιση και να είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή».
Οχυρωμένο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τεθωρακισμένα οχήματα και ψηφιακά εργαλεία παρακολούθησης, το φράγμα, που προστατεύεται από περίπου 13.000 συνοριοφύλακες και στρατιώτες, αποτελεί μια εντυπωσιακή εκδήλωση ενός νέου υβριδικού πολέμου.
Το τείχος που ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια της συνοριακής κρίσης στην περιοχή, την οποία υποκίνησε η Λευκορωσία στα τέλη του καλοκαιριού του 2021, εξυπηρετεί δύο σκοπούς: να κρατήσει έξω τους παράνομους μετανάστες που στέλνονται από τη Λευκορωσία και -στη χειρότερη περίπτωση- να καθυστερήσει κάθε πιθανή προέλαση των ρωσικών στρατευμάτων.
Ωστόσο, παρά το ότι ο συνολικός αριθμός των παράνομων διελεύσεων των συνόρων έχει μειωθεί σταδιακά κατά δύο τρίτα από τότε που ανεγέρθηκε το τείχος, σύμφωνα με τις πολωνικές αρχές, η Βαρσοβία προετοιμάζεται για μια νέα αύξηση φέτος.
Μεταναστευτική πίεση
Η Λευκορωσία είναι γνωστό ότι βοηθά ομάδες μεταναστών -κυρίως από την Αφρική ή τη Μέση Ανατολή- να διασχίσουν τα σύνορα για να προκαλέσουν και να αποσταθεροποιήσουν την Πολωνία αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη από το 2021. Ωστόσο, η πίεση αυξήθηκε σημαντικά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Μόνο κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, καταγράφηκαν σχεδόν 30.000 απόπειρες διέλευσης των συνόρων – κατά μέσο όρο 100 την ημέρα – κυρίως από νεαρούς άνδρες από χώρες όπως η Αιθιοπία, η Ερυθραία, η Σομαλία και η Συρία.
Την ίδια στιγμή, οι πολωνικές αρχές κατέγραψαν περίπου 10.000 αφίξεις στο έδαφός τους την ίδια περίοδο.
Οι μετανάστες προσελκύονται στη Ρωσία και τη Λευκορωσία μέσω νόμιμων οδών, κυρίως με φοιτητική βίζα, μεταφέρονται στα σύνορα από τις υπηρεσίες ασφαλείας – ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής που τους κοστίζει 8.000-12.000 δολάρια – και βοηθούνται να περάσουν τα σύνορα, λένε οι πολωνικές αρχές.
Οι επιθέσεις κατά συνοριοφυλάκων είναι συχνές με τους μετανάστες να χρησιμοποιούν σφεντόνες, μικρά εκρηκτικά ή σπρέι πιπεριού. Σε μια περίπτωση πέρυσι, ένας μετανάστης που προσπαθούσε να εισέλθει παράνομα στην Πολωνία φέρεται να μαχαίρωσε έναν συνοριοφύλακα, τραυματίζοντάς τον σοβαρά.
Και είναι δύσκολο πολλές φορές να τους εμποδίσει κανείς.
«Οι προειδοποιητικές βολές δεν αποδίδουν, οπότε χρειάζεται η βία», δήλωσε ο συνταγματάρχης Andrzej Stasiulewicz, αναπληρωτής διοικητής του τμήματος συνοριοφυλακής του Podlaski.
Όσοι εξακολουθούν να προσπαθούν να περάσουν με τη βία, στέλνονται πίσω στη Λευκορωσία, μια πρακτική που η Βαρσοβία υπερασπίζεται πως είναι σύμφωνη με το νομικό της πλαίσιο.
«Αυστηροποιήσαμε την πολιτική μας για τις βίζες και, κυρίως, αποφασίσαμε να αναστείλουμε το δικαίωμα ασύλου σε κάθε περίπτωση που έχουμε να κάνουμε με μαζικές διελεύσεις συνόρων οι οποίες οργανώνονται από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία», δήλωσε ο πρωθυπουργός Donald Tusk στους δημοσιογράφους την Παρασκευή.
Το θέμα είναι πλέον αρκετά καυτό και αναμένεται να βρεθεί αρκετά υψηλά στην ατζέντα την επόμενη εβδομάδα στην άτυπη συνάντηση των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στη Βαρσοβία, με την Πολωνία να πρόκειται να πιέσει για εξαίρεση από το Σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση.
Η Πολωνία απορρίπτει τον όρο «pushback» και προτιμά τον όρο «turnback».
Η Βαρσοβία υποστηρίζει ότι οι μετανάστες είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν με καλή πίστη αίτημα για άσυλο στα ανοιχτά σημεία των συνόρων και όχι να εισέρχονται με τη βία.
Οι ηγέτες της ΕΕ ενέκριναν τα μέτρα της Πολωνίας σε σύνοδο κορυφής τον Δεκέμβριο. Τα κράτη μέλη στην ανατολική πτέρυγα της Ευρώπης έλαβαν το πράσινο φως να αναστέλλουν το δικαίωμα προστασίας όταν πιστεύουν ότι «οπλοποιούνται» εναντίον τους.
Ησυχία πριν από την καταιγίδα
Παρ’ όλα αυτά, οι πολωνικές αρχές πιστεύουν ότι τώρα υπάρχει ησυχία πριν από μια μεγαλύτερη καταιγίδα που θα έρθει φέτος, ιδίως την άνοιξη λόγω του θερμότερου καιρού γεγονός που κάνει ευνοϊκότερες τις συνθήκες διέλευσης.
«Για εμάς είναι απολύτως αναγκαίο να είμαστε προετοιμασμένοι για πολύ διαφορετικά σενάρια», δήλωσε ο Maciej Duszczyk, αναπληρωτής υφυπουργός Μετανάστευσης της Πολωνίας, στο Euractiv κατά τη διάρκεια της βόλτας κατά μήκους του συνοριακού φράγματος.
Εάν φέτος παραταθούν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, το Μινσκ και η Μόσχα ίσως προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, προειδοποίησε ο Duszczyk.
«Εάν η κατάσταση γίνει πιο περίπλοκη στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία, ίσως η Λευκορωσία προσπαθήσει να μας δείξει ότι μπορεί να μας αποσταθεροποιήσει ακόμη περισσότερο από ό,τι πριν, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια άλλη υβριδική επίθεση», είπε.
Ένα πρόσθετο έναυσμα θα μπορούσαν να αποτελέσουν οι προεδρικές εκλογές στη Λευκορωσία που θα διεξαχθούν σε λιγότερο από μία εβδομάδα, αυτή την Κυριακή. Μπορεί να προκληθούν αναταραχές μετά τις κάλπες κι αυτές με τη σειρά τους να επιφέρουν ένα κύμα εγκατάλειψης της χώρας από τους υποστηρικτές της αντιπολίτευσης.
«Είναι πιθανό οι επικριτές του καθεστώτος, οι οποίοι θα δεχθούν επίθεση από τις μυστικές υπηρεσίες της Λευκορωσίας, να προσπαθήσουν να περάσουν τα σύνορα – εμείς, φυσικά, θα τους ανοίξουμε τις πόρτες», δήλωσε ο Duszczyk, προσθέτοντας ότι αυτό θα μπορούσε να προστεθεί στην τακτική μεταναστευτική πίεση.
Η εκλογική νίκη του ισχυρού άνδρα Aleksandr Lukashenko το 2020 προκάλεσε πρωτοφανείς μαζικές διαδηλώσεις κατά της εκλογικής νοθείας από το καθεστώς στο Μινσκ.
Η αστυνομία είχε καταστείλει τότε βίαια τις διαδηλώσεις, με τις ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αναφέρουν ότι περίπου 30.000 διαδηλωτές και στελέχη της αντιπολίτευσης είχαν συλληφθεί σε σχέση με αυτές.
Αυτή τη φορά, η αντιπολίτευση της Λευκορωσίας δήλωσε ότι δεν θα ενθαρρύνει τον κόσμο να βγει στους δρόμους.
«Αναμένω ότι το καθεστώς θα εντείνει την καταστολή βραχυπρόθεσμα, στοχεύοντας ακτιβιστές, ανεξάρτητες φωνές και οποιονδήποτε διαφωνεί – αλλά οι ρωγμές στο [εγχώριο] πολιτικό σύστημα μεγαλώνουν», δήλωσε στο Euractiv η επικεφαλής της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας Sviatlana Tsikhanouskaya.
Ο διπλωματικός της σύμβουλος, Dzianis Kuchynski, δήλωσε ότι πιστεύει ότι δεδομένης της αυξανόμενης αστάθειας του καθεστώτος του, ο Lukashenko μπορεί να κλιμακώσει περαιτέρω την τακτική του.
«Η συμμαχία του με τον Putin τον ενθαρρύνει να ενεργεί απερίσκεπτα, δημιουργώντας απειλές όχι μόνο για τους γείτονες της Λευκορωσίας αλλά και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο σύνολό της», δήλωσε ο Kuchynski στο Euractiv, καλώντας την ΕΕ να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις.
Επέκταση της «Ανατολικής Ασπίδας»
Πολωνοί αξιωματούχοι τονίζουν ότι η συνοριακή υποδομή πρέπει να θεωρηθεί ως ένα προπύργιο που έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει ολόκληρη την Ευρώπη, όχι μόνο την Πολωνία.
Πέρα από το φράγμα για τον άμβλυνση των μεταναστευτικών πιέσεων, η Βαρσοβία ξεκίνησε νωρίτερα πέρυσι το σχέδιο «Ανατολική Ασπίδα», μια οχύρωση τύπου γραμμής Μαζινό για να σταματήσει τα ρωσικά άρματα μάχης.
Το σχέδιο περιλαμβάνει την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων με αντιαρματικές άμυνες, ηλεκτρονική και εναέρια επιτήρηση και στρατιωτικές βάσεις.
Με το κόστος να αυξάνεται, η Βαρσοβία αναζητά χρηματοδότηση, μέσω μιας πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που υποβλήθηκε τον Δεκέμβριο και σύμφωνα με την οποία οι χώρες της πρώτης γραμμής της ΕΕ θα λάβουν επιπλέον 178 εκατομμύρια δολάρια για την αναβάθμιση του εξοπλισμού ηλεκτρονικής επιτήρησης, τη βελτίωση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων και την αντιμετώπιση των εισβολών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Οι αξιωματούχοι της άμυνας παραδέχονται κατ’ ιδίαν ότι το παράδειγμα της γραμμής Μαζινό -μια λωρίδα φραγμάτων στα γερμανογαλλικά σύνορα που απέτυχε να σταματήσει την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας- αποτελεί υπενθύμιση ότι καμία εκτεταμένη οχύρωση δεν εγγυάται την αναχαίτιση ενός δυνητικού εχθρού.
Αλλά για πολλούς από αυτούς, η εμπειρία του πολέμου στην Ουκρανία, η οποία έχτισε φράγματα στα σύνορα με τη Ρωσία στην περιοχή της Χερσώνας, δείχνει ότι τα φράγματα στον σύγχρονο πόλεμο δεν θεωρούνται διόλου απαρχαιωμένα.
Μόλις ολοκληρωθεί -η πολωνική κυβέρνηση στοχεύει το αργότερο το 2028- θα καταστεί ένα αντιμεταναστευτικό τείχος, δομημένο σε τρεις σειρές, με αντιαρματικά χαρακώματα, σειρές σκαντζόχοιρων και δυνητικά ναρκοθετημένες περιοχές.
«Αν η Ουκρανία είχε κάτι τέτοιο πριν από το 2022, ίσως η ιστορία να ήταν διαφορετική τώρα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο αναπληρωτής αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Stanisław Czosnek.