Η συνεχής άνοδος των ενοικίων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη έχει γίνει ένα από τα πιο καίρια κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Οι αυξήσεις στις τιμές ενοικίων έχουν επηρεάσει χιλιάδες πολίτες, δημιουργώντας έντονες πιέσεις κυρίως για τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, αλλά και για τη μεσαία τάξη. Παράλληλα, τα φαινόμενα αυτά επηρεάζουν τη δυνατότητα προσβασιμότητας στη στέγαση για τους νέους, τις οικογένειες, ακόμη και τους φοιτητές που παραδοσιακά επηρεάζονται έντονα από την άνοδο των τιμών στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας.
Η Αθήνα, ως η πρωτεύουσα και η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της Ελλάδας, βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης για την αύξηση των ενοικίων. Οι κύριοι παράγοντες που έχουν οδηγήσει σε αυτή την άνοδο συνδέονται με διάφορους κοινωνικούς, οικονομικούς αλλά και αγοραστικούς παράγοντες.
Ποσοστά αύξησης
Σύμφωνα με έρευνες της αγοράς ακινήτων τα τελευταία χρόνια, τα ενοίκια στην Αθήνα έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο 25% έως 30% μεταξύ 2018 και 2023. Στις πιο δημοφιλείς συνοικίες, όπως το Κολωνάκι, η Γλυφάδα, τα Ιλίσια και τα νότια προάστια, οι αυξήσεις ξεπερνούν ακόμη και το 50%, ιδίως για ακίνητα που έχουν ανακαινιστεί ή προσφέρονται μέσα από πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, όπως το Airbnb. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία από το Spitogatos Property Index (SPI), ο μέσος όρος τιμών για καλές συνοικίες κυμαίνεται από 10 έως 15 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο.
Για παράδειγμα:
- Ένα διαμέρισμα 80 τ.μ. στα Ιλίσια το 2018 ενοικιαζόταν περίπου έναντι 600 ευρώ. Σήμερα, το ίδιο διαμέρισμα αγγίζει ή ξεπερνά τα 850 ευρώ.
- Στην περιοχή του Κολωνακίου, οι τιμές ξεπερνούν τα 20 ευρώ/τ.μ., φτάνοντας ακόμη και τα 2.000 ευρώ για πλήρως επιπλωμένα και ανακαινισμένα ακίνητα.
Αιτίες αύξησης
- Βραχυχρόνια μίσθωση: Η ευρεία εξάπλωση πλατφορμών, όπως το Airbnb και το Booking, έχει οδηγήσει εκατοντάδες ιδιοκτήτες να αποσύρουν τα ακίνητά τους από τη μακροχρόνια μίσθωση και να τα διαθέτουν αποκλειστικά για τουριστικούς σκοπούς. Περίπου 12.000 ακίνητα στην Αθήνα διατίθενται αυτή τη στιγμή μέσω βραχυχρόνιας μίσθωσης, απομακρύνοντας σοβαρά το διαθέσιμο απόθεμα σπιτιών για κανονικούς ενοικιαστές.
- Αύξηση ζήτησης: Καθώς το πρόγραμμα «Golden Visa» προσέλκυσε επενδυτές από το εξωτερικό, κυρίως από την Κίνα, τις χώρες του Περσικού Κόλπου και τη Ρωσία, σημειώθηκε μεγάλη εισροή ενδιαφέροντος για ακίνητα στα αστικά κέντρα. Αυτό προκάλεσε αύξηση όχι μόνο στις τιμές πώλησης αλλά και ενοικίασης, καθώς οι ιδιοκτήτες ανέβασαν τις τιμές.
- Φοιτητική κοινότητα: Οι φοιτητές που εισέρχονται στα πανεπιστήμια της Αθήνας δυσκολεύονται να βρουν οικονομικά διαθέσιμα ακίνητα κοντά στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Σε περιοχές όπως Ζωγράφου και Κατεχάκη, τα μικρά διαμερίσματα γκαρσονιέρας διατίθενται πλέον έναντι 400-500 ευρώ, ενώ πριν από λίγα χρόνια ήταν περίπου στα 300 ευρώ.
Η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη
Η Θεσσαλονίκη βιώνει παρόμοιες πιέσεις στην αγορά ενοικίων, με τη ζήτηση να ξεπερνά τη διαθεσιμότητα ακινήτων. Εδώ, οι παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά παραμένουν παρόμοιοι, με έμφαση και στην ισχυρή φοιτητική παρουσία που αποτελεί σημαντικό κομμάτι των ενοικιαστών.
Ποσοστά αύξησης
- Στην πόλη της Θεσσαλονίκης, η αύξηση των ενοικίων από το 2018 μέχρι το 2023 κυμάνθηκε σε ποσοστά 20% έως 30%. Οι δημοφιλείς περιοχές, όπως το κέντρο της πόλης και η Άνω Πόλη, έχουν σημειώσει τις μεγαλύτερες αλλαγές.
Για παράδειγμα:
- Ένα διαμέρισμα 60 τ.μ. στο κέντρο, το οποίο το 2018 ενοικιαζόταν έναντι 400 ευρώ, σήμερα κοστίζει περίπου 600 ευρώ ή και περισσότερο ανάλογα με το επίπεδο ανακαίνισης.
- Στις συνοικίες Άνω Τούμπα και Χαριλάου, οι τιμές έχουν αυξηθεί από 7-8 ευρώ/τ.μ. στα 10-12 ευρώ/τ.μ.
Ποιες είναι οι αιτίες;
- Βραχυχρόνια μίσθωση στην αγορά τουρισμού: Η Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ως προορισμός για Σαββατοκύριακα και σύντομα ταξίδια, με αποτέλεσμα πολλοί ιδιοκτήτες να στραφούν στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Αυτό έχει επηρεάσει κυρίως το ιστορικό κέντρο.
- Φοιτητική ζήτηση: Με ένα μεγάλο αριθμό φοιτητών λόγω των πανεπιστημίων της πόλης, όπως το Αριστοτέλειο και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, η ζήτηση για μικρά, προσιτά διαμερίσματα είναι διαρκώς μεγαλύτερη από την προσφορά. Οι φοιτητές και οι οικογένειες βρίσκονται αντιμέτωποι με τιμές που καθιστούν πολύ δύσκολη τη στέγαση κοντά στις πανεπιστημιακές σχολές.
- Περιορισμένη προσφορά νέων ακινήτων: Η καθυστέρηση στις νέες οικοδομικές άδειες και τα προβλήματα στην κατασκευή επιδεινώνουν την κατάσταση. Η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει προβλήματα γήρανσης του υπάρχοντος αποθέματος κατοικιών, με πολλά κτίρια να είναι παλιά και χωρίς ανακαινίσεις.
Συνέπειες της αύξησης των ενοικίων
Η συνεχής άνοδος των ενοικίων έχει ποικίλες κοινωνικοοικονομικές συνέπειες στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Ορισμένες από τις κυριότερες είναι:
- Αβεβαιότητα νεολαίας: Οι νέοι εργαζόμενοι και οι φοιτητές συχνά δυσκολεύονται να καλύψουν τα έξοδα ενοικίου, με αποτέλεσμα να μένουν για μεγάλα διαστήματα με τις οικογένειές τους ή να αναζητούν επαγγελματικές ευκαιρίες σε άλλες πόλεις ή στο εξωτερικό.
- Κοινωνικές ανισότητες: Οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα δυσκολεύονται να καλύψουν τις βασικές ανάγκες στέγασης, γεγονός που εντείνει την κοινωνική πόλωση.
- Δυσκολίες στον πληθυσμό: Πολλοί ενοικιαστές αναγκάζονται να απομακρύνονται από το κέντρο της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης και να μετακινούνται προς πιο απομακρυσμένες περιοχές, αυξάνοντας το κόστος ζωής τους λόγω μετακινήσεων.
Προτάσεις και τρόποι αντιμετώπισης
Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, χρειάζονται συντονισμένες δράσεις τόσο σε εθνικό όσο και τοπικό επίπεδο. Ορισμένες προτεινόμενες λύσεις περιλαμβάνουν:
- Ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων: Επιβολή ανώτατου ορίου στον αριθμό των ακινήτων που μπορεί να διαθέτει κάποιος σε πλατφόρμες όπως η Airbnb.
- Σχέδιο κοινωνικής στέγασης: Δημιουργία προγράμματος κοινωνικής κατοικίας, με επιδοτήσεις ή κατασκευή νέων κατοικιών για χαμηλά εισοδήματα.
- Φορολογικά κίνητρα: Παροχή φοροαπαλλαγών για ιδιοκτήτες που επιλέγουν μακροχρόνιες μισθώσεις αντί για βραχυχρόνιες.
Η συνεχιζόμενη αύξηση των ενοικίων αποτελεί ένα σύγχρονο πρόβλημα που απαιτεί άμεση δράση. Εάν δεν υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές, οι επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία της χώρας μπορεί να είναι καταστροφικές μακροπρόθεσμα.