Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών έχει φέρει αναταράξεις στις διεθνείς αγορές και στις γεωπολιτικές ισορροπίες, με την Ευρώπη να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων. Η ασταθής και συχνά απρόβλεπτη πολιτική του Τραμπ, ιδιαίτερα σε θέματα εμπορίου και ασφάλειας, έχει αναγκάσει την Ευρώπη να αναλάβει δράση. Ωστόσο, παρά την αισιοδοξία που φαίνεται να αναδύεται σε ορισμένους κύκλους – με τον όρο «Ευρωευφορία» να κάνει την εμφάνισή του – οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένουν σημαντικές, και οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη ανάκαμψη μπορεί να αποδειχθεί πρόωρη.
Η Αφορμή: Οι Απειλές του Τραμπ
Η πολιτική του Τραμπ χαρακτηρίζεται από απότομες αλλαγές κατεύθυνσης, με τις απειλές για επιβολή δασμών και την αμφισβήτηση του μελλοντικού ρόλου των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια να αποτελούν κεντρικά στοιχεία. Οι δασμοί, που έχουν ήδη επιβληθεί σε χώρες όπως ο Καναδάς, το Μεξικό και η Κίνα, έχουν ανησυχήσει την Ευρώπη, η οποία φαίνεται να είναι ο επόμενος στόχος. Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι εξετάζει την επιβολή δασμών 25% στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα και άλλα προϊόντα, επικαλούμενος το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η απειλή έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα στη Γερμανία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές της αυτοκινητοβιομηχανίας της.
Παράλληλα, η αμφισβήτηση της δέσμευσης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και η πιθανή μείωση της στρατιωτικής στήριξης στην Ουκρανία έχουν αναγκάσει την Ευρώπη να επανεξετάσει τις αμυντικές της προτεραιότητες. Η Γερμανία, για παράδειγμα, έχει ανακοινώσει σχέδια για επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ σε άμυνα και υποδομές, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την αυτονομία της και να αντιμετωπίσει τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες.
Η Ευρωπαϊκή Αντίδραση
Η απρόβλεπτη στάση του Τραμπ έχει λειτουργήσει ως καταλύτης για την Ευρώπη, ωθώντας την να κινητοποιηθεί με τρόπο που δεν είχε γίνει εδώ και δεκαετίες. Η ανακοίνωση της Γερμανίας για τη δημιουργία ενός ταμείου 500 δισεκατομμυρίων ευρώ για υποδομές και η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κινητοποιήσει σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο ευρώ για άμυνα, ασφάλεια και υποδομές αποτελούν ενδείξεις αυτής της στροφής. Πρόκειται για επίπεδα δαπανών που πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η Ευρώπη όφειλε να είχε υιοθετήσει εδώ και καιρό για να ενισχύσει την οικονομική της ανάπτυξη.
Επιπλέον, η αισιοδοξία φαίνεται να επιστρέφει σε ορισμένες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η HDB, για παράδειγμα, προβλέπει ότι οι πωλήσεις της θα αυξηθούν το 2025 για πρώτη φορά μετά από πέντε χρόνια, αναθεωρώντας την προηγούμενη εκτίμησή της για μείωση κατά 1,4%. Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη της οικονομίας της ευρωζώνης έχουν αναβαθμιστεί, το ευρώ έχει ενισχυθεί έναντι του δολαρίου, και οι επενδυτές στρέφονται όλο και περισσότερο προς τις ευρωπαϊκές μετοχές, εγκαταλείποντας τις αμερικανικές που μέχρι πρότινος κυριαρχούσαν στις προτιμήσεις τους.
Οι Αδυναμίες της «Ευρωφορίας»
Παρά την αισιοδοξία, η Ευρώπη αντιμετωπίζει ακόμη σοβαρά προβλήματα που δεν επιλύονται μόνο με αυξημένες δαπάνες. Το υψηλό κόστος της ενέργειας παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια, ιδιαίτερα για τη βιομηχανία, ενώ η εσωτερική αγορά της ΕΕ παραμένει κατακερματισμένη, εμποδίζοντας την ελεύθερη ροή εργασίας, κεφαλαίων και αγαθών. Ο Stefan Rauber, διευθύνων σύμβουλος της γερμανικής χαλυβουργίας Saarstahl, τόνισε ότι «τα χρήματα από μόνα τους δεν αρκούν», επισημαίνοντας την ανάγκη αντιμετώπισης της γραφειοκρατίας και του ενεργειακού κόστους.
Επιπρόσθετα, οι επικείμενοι δασμοί από τις ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη αγορά της Ευρώπης, αποτελούν μια διαρκή απειλή. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκτιμά ότι ένας δασμός 25% στις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ θα μειώσει την παραγωγή της ευρωζώνης κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες τον πρώτο χρόνο, με τον αντίκτυπο να αυξάνεται στο 0,5% σε περίπτωση ανταποδοτικών μέτρων από την Ευρώπη. Η αβεβαιότητα γύρω από τις προθέσεις του Τραμπ εντείνει αυτή την κατάσταση, καθώς οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να σχεδιάσουν τις επενδύσεις τους.
Η Πραγματικότητα Πίσω από την Αισιοδοξία
Η φράση «Make Europe Great Again», που παραπέμπει στο σλόγκαν του Τραμπ «Make America Great Again», έχει αρχίσει να εμφανίζεται σε αναλύσεις, αντικατοπτρίζοντας την ελπίδα ότι η Ευρώπη μπορεί να εκμεταλλευτεί την κρίση για να ανακάμψει. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολική αισιοδοξία αγνοεί τις βαθύτερες δομικές αδυναμίες της ηπείρου. Ο Klaus Adam, καθηγητής στο University College του Λονδίνου, υπογράμμισε ότι δεν έχουν γίνει ακόμη βήματα για την επίλυση των προβλημάτων στην ενιαία αγορά, ενώ η αβεβαιότητα που προκαλεί η πολιτική του Τραμπ συνεχίζει να πλήττει την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων.
Η Ευρώπη φαίνεται να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Από τη μια πλευρά, η πίεση από τις ΗΠΑ την ωθεί να ενισχύσει την αυτονομία της και να επενδύσει στον εαυτό της. Από την άλλη, η επιτυχία αυτής της προσπάθειας εξαρτάται από την ικανότητά της να ξεπεράσει τις εσωτερικές της αντιφάσεις και να προσαρμοστεί σε ένα όλο και πιο αβέβαιο παγκόσμιο περιβάλλον. Όπως σημειώνει το Reuters, οποιαδήποτε «Ευρωφορία» μπορεί να αποδειχθεί πρόωρη, καθώς η ήπειρος χρειάζεται περισσότερο από χρήματα για να εξασφαλίσει μια βιώσιμη ανάκαμψη.
Συμπέρασμα
Η πολιτική του Τραμπ έχει αναμφίβολα αφυπνίσει την Ευρώπη, αναγκάζοντάς την να αναλάβει πρωτοβουλίες που ίσως να μην είχε τολμήσει υπό άλλες συνθήκες. Ωστόσο, η πορεία προς μια ισχυρότερη και πιο ανθεκτική ευρωπαϊκή οικονομία είναι γεμάτη εμπόδια. Η επιτυχία θα κριθεί από την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές της προκλήσεις και να προσαρμοστεί στις εξωτερικές πιέσεις, χωρίς να βασίζεται αποκλειστικά στην ελπίδα ότι η «Ευρωευφορία» θα γίνει πραγματικότητα. Μέχρι τότε, η ήπειρος καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να σταθεί στα πόδια της, ανεξάρτητα από τις πολιτικές στροφές του Λευκού Οίκου.