Η παγκόσμια οικονομία, που ακόμα παλεύει να συνέλθει από τις πληγές της πανδημίας, την εκτίναξη του πληθωρισμού και τις γεωπολιτικές εντάσεις, δέχεται τώρα ένα ακόμα πλήγμα. Η τελευταία σειρά εμπορικών δασμών που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στις 2 Απριλίου 2025, απειλεί να αποδυναμώσει περαιτέρω μια ήδη εύθραυστη παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Με χρέη σε επίπεδα ρεκόρ και τις αγορές να βρίσκονται σε αναταραχή, οι νέοι δασμοί φέρνουν στο προσκήνιο τον κίνδυνο ενός ευρύτερου εμπορικού πολέμου, με απρόβλεπτες συνέπειες για τις εθνικές οικονομίες και τους καταναλωτές παγκοσμίως.
Οι δασμοί που ανακοινώθηκαν από τον Τραμπ δεν είναι απλώς μια συνέχεια της προηγούμενης πολιτικής του. Πρόκειται για μια κλιμάκωση, με ποσοστά που κυμαίνονται από 10% για το Ηνωμένο Βασίλειο έως και 49% για την Καμπότζη. Αυτή η διαφοροποίηση αντικατοπτρίζει μια στρατηγική “αντιποίνων” που στοχεύει να εξισορροπήσει, κατά τον Τραμπ, τις εμπορικές ανισορροπίες. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η κίνηση αυτή μπορεί να πυροδοτήσει έναν φαύλο κύκλο αντιποίνων, καθώς οι πληγείσες χώρες, όπως η Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία, ετοιμάζονται ήδη να απαντήσουν με δικά τους μέτρα.
Η Διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), Κρισταλίνα Γεωργκίεβα, δήλωσε σε πρόσφατη εκδήλωση του Reuters ότι, προς το παρόν, δεν προβλέπει παγκόσμια ύφεση. Ωστόσο, τόνισε ότι το ΔΝΤ αναμένεται σύντομα να αναθεωρήσει προς τα κάτω την πρόβλεψή του για την παγκόσμια ανάπτυξη του 2025, που σήμερα βρίσκεται στο 3,3%. Αυτή η “μικρή διόρθωση” υποδηλώνει ότι οι επιπτώσεις των δασμών θα είναι αισθητές, αν και το μέγεθος τους θα εξαρτηθεί από το πώς θα εξελιχθούν οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις.
Διαφορετικές Επιπτώσεις, Κοινός Κίνδυνος
Οι δασμοί δεν θα πλήξουν όλες τις χώρες με τον ίδιο τρόπο. Οι ασιατικές οικονομίες, ιδιαίτερα αυτές που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, αναμένεται να δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα. Ο Μαρσέλ Τιελιάντ, επικεφαλής του τμήματος Ασίας-Ειρηνικού της Capital Economics, σημείωσε ότι “οι ασιατικές οικονομίες θα πληγούν σκληρότερα από τις περισσότερες λόγω των υψηλότερων δασμών και της εξάρτησής τους από τη ζήτηση αμερικανικών αγαθών”. Η Κίνα, για παράδειγμα, που αντιμετωπίζει ήδη αδύναμη εσωτερική κατανάλωση, θα πρέπει να αναζητήσει νέες αγορές για τα προϊόντα της, κάτι που δεν είναι εύκολο σε ένα περιβάλλον παγκόσμιας αβεβαιότητας.
Αντίθετα, χώρες όπως η Βρετανία, με χαμηλότερο δασμολογικό ποσοστό, μπορεί να καταφέρουν να απορροφήσουν το σοκ πιο εύκολα, αν και η μακροπρόθεσμη επίδραση παραμένει αβέβαιη. Ωστόσο, αν οι δασμοί οδηγήσουν τις ΗΠΑ σε ύφεση, οι αναπτυσσόμενες χώρες, των οποίων η ευημερία συνδέεται στενά με την αμερικανική οικονομία, θα βρεθούν σε ακόμα πιο δεινή θέση. Όπως τόνισε ο Μπάρι Άιχενγκριν, καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, “ό,τι συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μένει στις Ηνωμένες Πολιτείες”.
Οι Επιπτώσεις στις Κεντρικές Τράπεζες
Οι δασμοί του Τραμπ δεν επηρεάζουν μόνο τις εμπορικές ροές αλλά και τις αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών. Η αποδόμηση των αλυσίδων εφοδιασμού, που για δεκαετίες κρατούσαν τις τιμές χαμηλά, μπορεί να οδηγήσει σε έναν κόσμο όπου ο πληθωρισμός θα “τρέχει” υψηλότερα από το 2%, το οποίο θεωρείται σήμερα διαχειρίσιμος στόχος από τις κεντρικές τράπεζες. Αυτό θα μπορούσε να περιπλέξει τα σχέδια της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) και άλλων μεγάλων κεντρικών τραπεζών, που βρίσκονται σε φάση προσαρμογής των επιτοκίων τους.
Για την Τράπεζα της Ιαπωνίας, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ενδεχόμενη πίεση για αυξήσεις επιτοκίων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός, θα μπορούσε να συμπέσει με πτώση του εξαγωγικού τομέα λόγω των αμερικανικών δασμών. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Fed μπορεί να αναγκαστούν να αναθεωρήσουν τα σχέδιά τους για μειώσεις επιτοκίων, αν ο πληθωρισμός εκτοξευθεί. Οι κυβερνήσεις, από την πλευρά τους, έχουν ελάχιστες επιλογές πέρα από την προσπάθεια μετριασμού των οικονομικών επιπτώσεων και τη διαπραγμάτευση εξαιρέσεων από την Ουάσινγκτον.
Η Αντίδραση των Αγορών και η Αβεβαιότητα
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν άμεσα στην ανακοίνωση των δασμών. Οι μετοχές τεχνολογίας, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, υπέστησαν σημαντικές απώλειες, ενώ οι τιμές του χρυσού και των ομολόγων εκτοξεύτηκαν, καθώς οι επενδυτές στράφηκαν σε ασφαλή καταφύγια. Η αβεβαιότητα για το πώς θα ανταποκριθούν οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ προσθέτει ακόμα μεγαλύτερη πίεση. Η Κίνα έχει ήδη δηλώσει ότι θα λάβει αντίμετρα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προειδοποίησε ότι είναι έτοιμη να απαντήσει αν οι διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον αποτύχουν.
Συμπέρασμα: Ένας Κόσμος σε Κρίση
Οι δασμοί του Τραμπ αποτελούν ένα στοίχημα υψηλού ρίσκου. Ενώ ο ίδιος υποστηρίζει ότι θα ενισχύσουν την αμερικανική οικονομία μακροπρόθεσμα, οι βραχυπρόθεσμες συνέπειες φαίνονται δυσοίωνες. Η παγκόσμια οικονομία, ήδη επιβαρυμένη από πολλαπλές κρίσεις, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με έναν ακόμα παράγοντα αποσταθεροποίησης. Το ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι αν οι υπόλοιπες χώρες θα επιλέξουν τη συνεργασία ή την κλιμάκωση, και πώς αυτό θα διαμορφώσει το μέλλον του διεθνούς εμπορίου. Για την ώρα, ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα θα καθορίσουν την πορεία της οικονομίας για τα επόμενα χρόνια.