Στις 17 Απριλίου 2025, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχώρησε στην έβδομη διαδοχική μείωση των επιτοκίων της, μειώνοντας το βασικό επιτόκιο καταθέσεων κατά 25 μονάδες βάσης, από 2,5% σε 2,25%. Αυτή η απόφαση, που ήταν ευρέως αναμενόμενη από αναλυτές και αγορές, αποτελεί μέρος της στρατηγικής της ΕΚΤ για τη στήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η υποτονική ανάπτυξη, ο χαμηλός πληθωρισμός και οι διεθνείς εμπορικές εντάσεις, ιδιαίτερα λόγω των δασμών που έχει επιβάλει ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Οικονομικό Πλαίσιο και Αιτιολόγηση
Η απόφαση της ΕΚΤ έρχεται σε μια περίοδο που η Ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με αδύναμους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι προβλέψεις για το 2025 δείχνουν ρυθμό ανάπτυξης μόλις 0,9%, με κίνδυνο περαιτέρω επιβράδυνσης εάν οι εμπορικές διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ δεν καταλήξουν σε θετική έκβαση. Παράλληλα, ο πληθωρισμός έχει αποκλιμακωθεί σημαντικά, φτάνοντας στο 1,7% τον Σεπτέμβριο 2024, κάτω από τον στόχο του 2% που έχει θέσει η ΕΚΤ.
Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δήλωσε ότι η μείωση των επιτοκίων αντανακλά την ανάγκη για προληπτική δράση, καθώς οι εμπορικές εντάσεις και η παγκόσμια οικονομική αβεβαιότητα ενδέχεται να επιδεινώσουν την ανάπτυξη και να ασκήσουν αποπληθωριστικές πιέσεις. Η ΕΚΤ στοχεύει να προσεγγίσει το ουδέτερο επιτόκιο, το οποίο, σύμφωνα με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, εκτιμάται κοντά στο 2%.
Επιπτώσεις στην Οικονομία
Η μείωση των επιτοκίων αναμένεται να έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην οικονομία της Ευρωζώνης:
- Δανειολήπτες: Η χαμηλότερη τιμή του χρήματος καθιστά τα δάνεια πιο προσιτά για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ειδικά για τα στεγαστικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, η μείωση αυτή μπορεί να μειώσει τις μηνιαίες δόσεις, προσφέροντας ανακούφιση στους δανειολήπτες. Ωστόσο, για όσους έχουν «κλειδώσει» σταθερά επιτόκια, όπως στα «πράσινα» στεγαστικά δάνεια, η επίδραση θα είναι περιορισμένη έως την άνοιξη του 2025.
- Καταθέτες: Οι αποδόσεις των καταθέσεων, ιδιαίτερα των προθεσμιακών, ενδέχεται να μειωθούν περαιτέρω, πιέζοντας τα εισοδήματα των αποταμιευτών. Πολλοί καταθέτες έχουν ήδη στραφεί σε μακροπρόθεσμες καταθέσεις ή επενδυτικά προϊόντα για να εξασφαλίσουν υψηλότερες αποδόσεις.
- Τράπεζες: Η κερδοφορία των τραπεζών, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα επιτοκιακά έσοδα, αναμένεται να δεχθεί πίεση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, κάθε μείωση κατά 25 μονάδες βάσης μειώνει τα επιτοκιακά έσοδα των ελληνικών τραπεζών κατά 12-35 εκατομμύρια ευρώ, ανάλογα με την τράπεζα.
- Ανάπτυξη: Η φθηνότερη χρηματοδότηση αναμένεται να τονώσει την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις, συμβάλλοντας στην ανάκαμψη του ΑΕΠ. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτής της πολιτικής εξαρτάται από την ευρύτερη οικονομική κατάσταση και την εξέλιξη των εμπορικών σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Διεθνές Πλαίσιο και Διαφορές με τη Fed
Η ΕΚΤ κινείται με διαφορετικό ρυθμό σε σχέση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), η οποία διατήρησε αμετάβλητα τα επιτόκια της στο εύρος 4,25%-4,5% τον Ιανουάριο 2025. Ο πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, δήλωσε ότι δεν υπάρχει βιασύνη για περαιτέρω μειώσεις, καθώς η αμερικανική οικονομία παραμένει ισχυρή. Αυτή η απόκλιση αντανακλά τις διαφορετικές οικονομικές συνθήκες μεταξύ Ευρωζώνης και ΗΠΑ, με την πρώτη να αντιμετωπίζει μεγαλύτερες πιέσεις από την ασθενή ανάπτυξη και την εμπορική αβεβαιότητα.
Μελλοντικές Προοπτικές
Οι αναλυτές προβλέπουν τουλάχιστον μία ακόμη μείωση επιτοκίων τον Ιούνιο 2025, με στόχο το επιτόκιο καταθέσεων να φτάσει το 2%, το οποίο θεωρείται ουδέτερο. Ορισμένοι, μάλιστα, δεν αποκλείουν περαιτέρω μειώσεις στο 1,5%, εάν η οικονομία της Ευρωζώνης επιδεινωθεί λόγω των δασμών ή άλλων εξωγενών παραγόντων. Η ΕΚΤ έχει τονίσει ότι οι αποφάσεις της θα συνεχίσουν να βασίζονται στα εισερχόμενα οικονομικά στοιχεία, διατηρώντας ευελιξία για να ανταποκριθεί στις εξελίξεις.
Η πρόσφατη μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ αποτελεί μια προσεκτική αλλά αποφασιστική κίνηση για την τόνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας σε ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον. Ενώ προσφέρει ευκαιρίες για φθηνότερη χρηματοδότηση και στήριξη της ανάπτυξης, οι προκλήσεις από τον εμπορικό πόλεμο και την ασθενή οικονομική δυναμική παραμένουν. Η ΕΚΤ, υπό την καθοδήγηση της Κριστίν Λαγκάρντ, φαίνεται να βαδίζει σε ένα λεπτό σχοινί, ισορροπώντας μεταξύ της σταθεροποίησης του πληθωρισμού και της ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας αυτής της πολιτικής.