Ο Μοχάμεντ Ελ-Εριάν, επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Allianz και διακεκριμένος οικονομολόγος, έχει εκφράσει έντονες ανησυχίες σχετικά με τις πρόσφατες εμπορικές πολιτικές του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ιδιαίτερα όσον αφορά την επιβολή δασμών. Οι απόψεις του, οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα μέσα ενημέρωσης, όπως το CNBC και το CNN, εστιάζουν στις πιθανές επιπτώσεις αυτών των δασμών στην αμερικανική και παγκόσμια οικονομία, με έμφαση στον κίνδυνο ύφεσης και τον πληθωρισμό. Το παρόν άρθρο εξετάζει διεξοδικά τις πρόσφατες δηλώσεις του Ελ-Εριάν, αναλύοντας το πλαίσιο των δασμών του Τραμπ, τις οικονομικές τους συνέπειες και τις ευρύτερες επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο.
Το Πλαίσιο των Δασμών του Τραμπ
Από την έναρξη της δεύτερης θητείας του τον Ιανουάριο του 2025, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προχωρήσει σε μια σειρά από επιθετικές εμπορικές πολιτικές, με κεντρικό πυλώνα την επιβολή δασμών σε εισαγωγές από σχεδόν όλες τις χώρες. Σύμφωνα με δημοσιεύσεις, όπως στο Wikipedia και το Reuters, οι δασμοί αυτοί περιλαμβάνουν μια βασική επιβάρυνση 10% σε όλες τις εισαγωγές, με υψηλότερα ποσοστά για χώρες όπως η Κίνα (έως 145% μετά τις 9 Απριλίου 2025), ο Καναδάς, το Μεξικό και η Ινδία. Ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει αυτές τις πολιτικές ως «αμοιβαίους δασμούς» (reciprocal tariffs), με στόχο την αντιμετώπιση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ και την προστασία της εγχώριας βιομηχανίας.
Οι δασμοί αυτοί, που αποτελούν τη μεγαλύτερη αύξηση των δασμολογικών ποσοστών εδώ και έναν αιώνα, έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και διεθνώς. Χώρες όπως η Κίνα και ο Καναδάς έχουν απαντήσει με αντίποινα, επιβάλλοντας δικούς τους δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα, ενώ οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν βιώσει σημαντική αστάθεια.
Οι Ανησυχίες του Ελ-Εριάν για την Οικονομία
Ο Ελ-Εριάν έχει προειδοποιήσει ότι οι δασμοί του Τραμπ ενισχύουν τον κίνδυνο ύφεσης στις ΗΠΑ, ενώ παράλληλα υποτιμούν τις πληθωριστικές πιέσεις που δημιουργούν. Σε συνέντευξή του στο CNBC στις 4 Απριλίου 2025, τόνισε ότι η επιβολή των δασμών έρχεται σε μια στιγμή που η αμερικανική οικονομία δείχνει ήδη σημάδια επιβράδυνσης. Εκτίμησε ότι η ανάπτυξη των ΗΠΑ για το 2025 θα κυμανθεί μεταξύ 1% και 1,5%, σε σύγκριση με την πρόβλεψη του ΔΝΤ για 2,7% νωρίτερα φέτος. «Αν πλησιάσουμε το 1%, μπαίνουμε σε μια ζώνη που ονομάζεται ‘stall speed’, όπου η οικονομία δεν κινείται αρκετά γρήγορα για να επιτρέψει την ανακατανομή πόρων. Σε αυτό το επίπεδο, ο κίνδυνος ύφεσης αυξάνεται σημαντικά», δήλωσε.
Επιπλέον, ο Ελ-Εριάν υπογράμμισε ότι οι αγορές υποεκτιμούν τον πληθωριστικό αντίκτυπο των δασμών. Οι δασμοί, ως φόροι επί των εισαγωγών, αυξάνουν το κόστος των προϊόντων για τους καταναλωτές, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο πληθωρισμό. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve) είναι απίθανο να προχωρήσει σε τέσσερις μειώσεις επιτοκίων το 2025, όπως προβλέπουν οι αγορές, αλλά μάλλον σε μία ή καθόλου, λόγω των πληθωριστικών πιέσεων. «Αν είμαστε τυχεροί, θα δούμε μία μείωση επιτοκίων, όχι τέσσερις», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Σε παλαιότερη δήλωσή του στο CNN, στις 5 Μαρτίου 2025, ο Ελ-Εριάν είχε ήδη επισημάνει ότι οι δασμοί εντείνουν το φαινόμενο της «σταγφλασιονιστικής» τάσης (stagflation), δηλαδή του συνδυασμού χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού. «Οι δασμοί θα ενισχύσουν τη μυρωδιά του σταγφλασιονισμού», δήλωσε, υπογραμμίζοντας ότι οι εμπορικές πολιτικές του Τραμπ επιδεινώνουν τις ήδη υπάρχουσες οικονομικές προκλήσεις.
Παγκόσμιες Επιπτώσεις
Πέρα από τις εγχώριες συνέπειες, ο Ελ-Εριάν προειδοποιεί ότι οι δασμοί του Τραμπ θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία. «Αν η οικονομία των ΗΠΑ επιβραδυνθεί, ο υπόλοιπος κόσμος θα επιβραδυνθεί ακόμη περισσότερο», δήλωσε στο CNBC. Αυτή η άποψη αντικατοπτρίζει την κεντρική θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο και την αλληλεξάρτηση των οικονομιών. Οι δασμοί, προκαλώντας αντίποινα από άλλες χώρες, όπως η Κίνα που επέβαλε δασμούς 125% σε αμερικανικά προϊόντα, κλιμακώνουν έναν εμπορικό πόλεμο που απειλεί τη σταθερότητα του διεθνούς εμπορίου.
Επιπρόσθετα, ο Ελ-Εριάν έχει επισημάνει ότι η αστάθεια που προκαλείται από την ακανόνιστη εφαρμογή των δασμών – με ανακοινώσεις, ανατροπές και αναστολές, όπως η 90ήμερη παύση ορισμένων δασμών στις 9 Απριλίου 2025 – δημιουργεί αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις και τις αγορές. Αυτή η αβεβαιότητα, όπως σημειώνεται και σε δημοσιεύσεις του Reuters, έχει οδηγήσει σε απώλειες τρισεκατομμυρίων δολαρίων στις χρηματιστηριακές αγορές και σε απότομες διακυμάνσεις στα ομόλογα.
Κριτική και Συγκρίσεις με την Πρώτη Θητεία Τραμπ
Οι απόψεις του Ελ-Εριάν για τους δασμούς του Τραμπ δεν περιορίζονται μόνο στις πρόσφατες πολιτικές. Αναφερόμενος στην πρώτη θητεία του Τραμπ (2017-2021), σημειώνει ότι οι τότε δασμοί, ιδιαίτερα σε προϊόντα όπως οι πλυντήριο ρούχων και ο χάλυβας, είχαν αρνητικές επιπτώσεις στο πραγματικό εισόδημα των Αμερικανών και στο ΑΕΠ. Οι νέοι δασμοί, που είναι πολύ ευρύτεροι και υψηλότεροι, θεωρούνται από τον Ελ-Εριάν ως ακόμη πιο επικίνδυνοι, καθώς εφαρμόζονται σε μια πιο ευάλωτη οικονομική συγκυρία.
Συγκρίνοντας τις δύο περιόδους, ο Ελ-Εριάν υπογραμμίζει ότι οι τρέχοντες δασμοί είναι «η μεγαλύτερη εμπορική πολιτική ανατροπή από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως αναφέρεται και από την αρχισυντάκτρια του The Economist, Zanny Minton Beddoes. Αυτή η κλιμάκωση, σε συνδυασμό με την έλλειψη σαφούς στρατηγικής – πέρα από τη ρητορική περί «αμοιβαιότητας» – καθιστά τις πολιτικές του Τραμπ ιδιαίτερα προβληματικές.
Συμπέρασμα
Οι απόψεις του Μοχάμεντ Ελ-Εριάν για τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ αντικατοπτρίζουν μια βαθιά ανησυχία για τις οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες αυτών των πολιτικών. Με προειδοποιήσεις για πιθανή ύφεση, αυξημένο πληθωρισμό και παγκόσμια εμπορική αστάθεια, ο Ελ-Εριάν καλεί σε προσοχή και στρατηγικό επανασχεδιασμό. Ενώ αναγνωρίζει την ανάγκη αντιμετώπισης εμπορικών ανισορροπιών, θεωρεί ότι η τρέχουσα προσέγγιση του Τραμπ είναι υπερβολικά επιθετική και ελλιπώς σχεδιασμένη.
Καθώς οι δασμοί συνεχίζουν να διαμορφώνουν το παγκόσμιο εμπορικό τοπίο, οι αναλύσεις του Ελ-Εριάν προσφέρουν μια κριτική οπτική για την κατανόηση των κινδύνων και των προκλήσεων. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν εάν οι προβλέψεις του για οικονομική επιβράδυνση και πληθωρισμό θα επαληθευτούν, καθώς και πώς οι διεθνείς εταίροι των ΗΠΑ θα ανταποκριθούν σε αυτόν τον πρωτοφανή εμπορικό πόλεμο.