Σε μια εποχή όπου η ενεργειακή γεωπολιτική αναδιατάσσεται με ταχύτητα φωτός, η Τουρκία ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει ένα από τα μεγαλύτερα “colpo grosso” στην ιστορία της ενεργειακής της πολιτικής. Με βάση τα τελευταία στοιχεία και τις εξελίξεις, η Άγκυρα στοχεύει να καλύψει περισσότερο από το μισό των αναγκών της σε φυσικό αέριο έως το τέλος του 2028, μέσω αύξησης της εγχώριας παραγωγής και εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η στρατηγική μετατόπιση όχι μόνο ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, αλλά απειλεί να στερήσει από τη Ρωσία και το Ιράν την τελευταία μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά τους, σε ένα παιχνίδι όπου οι συμμαχίες και οι οικονομικές σχέσεις δοκιμάζονται στα άκρα.
Η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ και στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ, δέχεται έντονες πιέσεις από την Ουάσινγκτον να αποκόψει τους ενεργειακούς δεσμούς της με τη Μόσχα και την Τεχεράνη. Στη συνάντηση του Λευκού Οίκου στις 25 Σεπτεμβρίου, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πίεσε ανοιχτά τον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να μειώσει τις αγορές ρωσικού αερίου. Αυτή η πίεση δεν είναι τυχαία: Οι ΗΠΑ προωθούν ενεργά την εξαγωγή του δικού τους LNG σε συμμαχικές χώρες, ως μέσο για να περιορίσουν την επιρροή της Ρωσίας και του Ιράν στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή.
Η μετατόπιση από τους παραδοσιακούς προμηθευτές
Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας, αλλά η μερίδα της στην αγορά έχει συρρικνωθεί δραματικά. Από πάνω από 60% πριν από δύο δεκαετίες, έπεσε στο 37% στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Αυτή η πτώση οφείλεται εν μέρει στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η οποία οδήγησε τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες να διακόψουν τις εισαγωγές ρωσικού αερίου. Η Τουρκία, ωστόσο, διατήρησε τις ροές, χάρη σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια μέσω των αγωγών Blue Stream και TurkStream, που παρέχουν ετησίως 22 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm).
Τα συμβόλαια αυτά, όμως, λήγουν σύντομα. Το ίδιο ισχύει και για το συμβόλαιο με το Ιράν (10 bcm ετησίως), που εκπνέει στα μέσα του επόμενου έτους, ενώ τα συμβόλαια με το Αζερμπαϊτζάν (συνολικά 9,5 bcm) εκτείνονται μέχρι το 2030 και το 2033. Σύμφωνα με αναλυτές όπως ο Sohbet Karbuz από τον Μεσογειακό Οργανισμό για την Ενέργεια και το Κλίμα (Παρίσι), η Τουρκία πιθανότατα θα παρατείνει ορισμένα από αυτά, αλλά με πιο ευέλικτους όρους και μικρότερους όγκους, ώστε να ενισχύσει την ποικιλομορφία των προμηθειών της.
Αντίθετα, η Άγκυρα στρέφεται σε εναλλακτικές πηγές. Η κρατική εταιρεία TPAO αυξάνει την παραγωγή από εγχώρια κοιτάσματα, ενώ κρατικές και ιδιωτικές εταιρείες επεκτείνουν τα τερματικά σταθμούς εισαγωγής LNG. Σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters, η εγχώρια παραγωγή και οι συμβατικές εισαγωγές LNG θα ξεπεράσουν τα 26 bcm ετησίως από το 2028, από 15 bcm φέτος. Αυτό θα καλύψει πάνω από το μισό της συνολικής ζήτησης της Τουρκίας, που ανέρχεται σε περίπου 53 bcm, μειώνοντας το κενό για εισαγωγές μέσω αγωγών σε μόλις 26 bcm – πολύ κάτω από τα 41 bcm των τρεχόντων συμβολαίων με Ρωσία, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν.
Η αύξηση των αμερικανικών εισαγωγών και το όνειρο του περιφερειακού κόμβου
Το “colpo grosso” της Τουρκίας ενισχύεται από μια σειρά συμφωνιών LNG με αμερικανικούς προμηθευτές, συνολικής αξίας 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει η 20ετής συμφωνία με την Mercuria τον Σεπτέμβριο. Οι εισαγωγές αμερικανικού LNG αναμένεται να διπλασιαστούν, εκμεταλλευόμενες την παγκόσμια αφθονία LNG. Η Τουρκία έχει ήδη κατασκευάσει υποδομές εισαγωγής LNG χωρητικότητας 58 bcm ετησίως – αρκετή για να καλύψει ολόκληρη τη ζήτησή της, σύμφωνα με το ενεργειακό χρηματιστήριο της χώρας.
Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Alparslan Bayraktar, δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη τον Οκτώβριο ότι η χώρα πρέπει να προμηθεύεται αέριο από όλες τις διαθέσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων Ρωσίας, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν, αλλά τόνισε ότι το αμερικανικό LNG προσφέρει φθηνότερες εναλλακτικές. Το υπουργείο Ενέργειας αρνήθηκε να σχολιάσει μελλοντικές συμφωνίες και τιμές, ενώ η ρωσική Gazprom δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια.
Πέρα από την εγχώρια κατανάλωση, η Τουρκία φιλοδοξεί να γίνει περιφερειακός κόμβος διανομής αερίου. Σύμφωνα με τον Karbuz, η Άγκυρα μπορεί να καίει ρωσικό και ιρανικό αέριο εγχωρίως, ενώ να εξάγει την εγχώρια παραγωγή της και να επανεξάγει εισαγόμενο LNG προς την Ευρώπη, ειδικά μετά την απαγόρευση ρωσικών εισαγωγών από την ΕΕ έως το 2028. Ήδη, η κρατική BOTAS έχει υπογράψει συμφωνίες για μικρούς όγκους προμήθειας προς Ουγγαρία και Ρουμανία.
Ο Alexey Belogoryev από το Ινστιτούτο Ενέργειας και Οικονομικών της Μόσχας εκτιμά ότι η Τουρκία θα μπορούσε θεωρητικά να σταματήσει τις εισαγωγές από τη Ρωσία σε δύο με τρία χρόνια, αλλά δεν θα το κάνει, καθώς το ρωσικό αέριο παραμένει ανταγωνιστικό σε τιμές και δημιουργεί πλεόνασμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πίεση σε άλλους προμηθευτές.
Γεωπολιτικές επιπτώσεις και προκλήσεις
Αυτή η στρατηγική δεν είναι χωρίς ρίσκα. Η Τουρκία διατηρεί βαθιές σχέσεις με τη Ρωσία πέρα από το αέριο: Η Rosatom κατασκευάζει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της χώρας, ενώ η Μόσχα είναι ο κορυφαίος προμηθευτής αργού πετρελαίου και ντίζελ. Ο Κρεμλίνο δηλώνει ότι η συνεργασία με την Άγκυρα παραμένει ισχυρή, παρά τις πιέσεις.
Από την άλλη, η διαφοροποίηση ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας και υποστηρίζει τις φιλοδοξίες της ως ενεργειακού κόμβου. Σε ένα παγκόσμιο τοπίο όπου η Ευρώπη στρέφεται μακριά από τη Ρωσία, η Τουρκία μπορεί να γίνει η γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης – ή, αντίθετα, να προκαλέσει νέες εντάσεις.
Οι αναλυτές προβλέπουν ότι η μετάβαση θα είναι σταδιακή. “Η Τουρκία εκμεταλλεύεται την αφθονία LNG”, λέει ο Karbuz, “αλλά πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ οικονομικών συμφερόντων και γεωπολιτικών πιέσεων”. Το ερώτημα είναι: Θα καταφέρει η Άγκυρα να μετατρέψει αυτή την ευκαιρία σε μακροπρόθεμο πλεονέκτημα, ή θα βρεθεί παγιδευμένη σε νέες εξαρτήσεις;
Σε κάθε περίπτωση, το “colpo grosso” της Τουρκίας με το φυσικό αέριο σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την ενεργειακή γεωπολιτική της Μεσογείου και της Ευρώπης. Η εξέλιξη αυτή όχι μόνο απειλεί τα συμφέροντα Ρωσίας και Ιράν, αλλά και αναδεικνύει την Τουρκία ως παίκτη-κλειδί σε ένα παιχνίδι όπου η ενέργεια είναι το απόλυτο όπλο.
Η Σειρά των Συμφωνιών: Από το 2024 έως το 2025
Η Τουρκία ξεκίνησε εντατικά τις διαπραγματεύσεις για LNG από το 2024, με στόχο να καλύψει την ανάγκη για 25 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) πλεονάσματος πάνω από την ετήσια κατανάλωση των 50 bcm. Αυτό το πλεόνασμα επιτρέπει όχι μόνο ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και εμπορικές ευκαιρίες, όπως η επανεξαγωγή προς χώρες όπως η Ουγγαρία και η Ρουμανία. Παρακάτω παρουσιάζουμε τις κύριες συμφωνίες, με έμφαση σε αυτές που αφορούν αμερικανικό LNG:
| Εταιρεία | Διάρκεια | Ετήσια Ποσότητα | Συνολική Ποσότητα | Έναρξη Παραδόσεων | Πηγή LNG | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Shell | 10 έτη | 4 bcm (περίπου 2,8 εκατ. τόνους) | ~40 bcm | 2027 | ΗΠΑ (Rio Grande & Plaquemines projects) | Ενισχύει την ποικιλομορφία και τη θέση ως hub. |
| TotalEnergies | 10 έτη | 1,1 εκατ. τόνους | ~11 bcm | 2027 | Διάφορα (κυρίως ΗΠΑ/Κατάρ) | Δημιουργεί πλεόνασμα για εξαγωγές. |
| BP | 3 έτη | 1,6 bcm | ~4,8 bcm | Άμεσα (2025) | Διάφορα (συμπεριλαμβανομένων ΗΠΑ) | Βραχυπρόθεσμη για άμεση κάλυψη. |
| Mercuria | 20 έτη | 4 bcm (περίπου 3 εκατ. τόνους) | 70 bcm | 2026 | ΗΠΑ (loading ports) & regasification σε Τουρκία/Ευρώπη/Β. Αφρική | Υπογεγραμμένη στη Νέα Υόρκη, μέρος $43bn πακέτου. |
| Woodside | 9 έτη (προκαταρκτική) | 5,8 bcm | ~52 bcm | 2030 | ΗΠΑ (Louisiana LNG project) | Μεγαλύτερη ξένη επένδυση στη Λουιζιάνα. |
| ExxonMobil | Μακροπρόθεσμο (σε διαπραγμάτευση) | Μη καθορισμένο | – | 2025+ | ΗΠΑ (Golden Pass LNG) | Στόχος αντικατάστασης ρωσικού αερίου. |
Πίνακας βασισμένος σε δεδομένα από Reuters, -, OilPrice.com και Daily Sabah (Σεπτέμβριος 2025). Οι τιμές σε bcm ισοδυναμούν περίπου 0,7 bcm ανά εκατομμύριο τόνους.
Αυτές οι συμφωνίες, ιδιαίτερα οι Mercuria και Woodside, υπογράφηκαν τον Σεπτέμβριο 2025 στη Νέα Υόρκη, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Προέδρου Ερντογάν στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ο Υπουργός Ενέργειας Alparslan Bayraktar χαρακτήρισε τη συμφωνία με Mercuria ως “ορόσημο για την ενεργειακή ασφάλεια”, επιτρέποντας ευέλικτες παραδόσεις από αμερικανικά λιμάνια φόρτωσης ή τερματικά επαναεριοποίησης σε Τουρκία, Ευρώπη και Βόρεια Αφρική. Η συνολική αξία του πακέτου φτάνει τα 43 δισεκατομμύρια δολάρια, με ετήσιο μέσο κόστος 2,15 δισ. δολαρίων, και αναμένεται να συμβάλει στον στόχο των 100 δισ. δολαρίων εμπορικής ανταλλαγής ΗΠΑ-Τουρκίας.
Οικονομικές και Στρατηγικές Προεκτάσεις
Οι συμφωνίες αυτές έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή: Τα συμβόλαια με Ρωσία (16 bcm) και Ιράν λήγουν το 2025-2026, ενώ η ΕΕ σχεδιάζει απαγόρευση ρωσικού LNG έως το τέλος του 2026. Το αμερικανικό LNG, χάρη στην παγκόσμια αφθονία (λόγω νέων έργων όπως το Louisiana LNG), προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές – συχνά φθηνότερες από το ρωσικό αγωγιακό αέριο, όπως δήλωσε ο Bayraktar.
Επενδύσεις σε υποδομές ενισχύουν την ικανότητα: Η Τουρκία έχει επεκτείνει πλωτά τερματικά επαναεριοποίησης (FSRU) στο Dörtyol και Saros, καθώς και αποθήκευση στο Silivri και Tuz Gölü, φτάνοντας χωρητικότητα 58 bcm ετησίως – αρκετή για ολόκληρη τη ζήτηση. Αυτό επιτρέπει arbitrage: Αγορά φθηνού LNG από ΗΠΑ/Αυστραλία και πώληση σε Ευρωπαίους αγοραστές με υψηλότερες τιμές.
Γεωπολιτικά, οι συμφωνίες δείχνουν προσέγγιση με τις ΗΠΑ εν μέσω πιέσεων του Τραμπ για μείωση ρωσικών εισαγωγών. Η Τουρκία, χωρίς να επιβάλλει κυρώσεις κατά Ρωσίας, μειώνει ήσυχα την εξάρτηση, διατηρώντας ρόλο μεσολαβητή στην Ουκρανία. Ωστόσο, ειδικοί όπως η Brenda Shaffer (US Naval Postgraduate School) τονίζουν ότι ο στόχος είναι διπλός: Μείωση ρωσικής/ιρανικής επιρροής και positioning ως hub για ΝΑ Ευρώπη.