Ο Μάριο Ντράγκι, πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, βραβεύτηκε με το Premio Princesa de Asturias 2025 για τη Διεθνή Συνεργασία και αξιοποίησε την τελετή απονομής (24 Οκτωβρίου, Οβιέδο) για να εκπέμψει ένα ωμό, ανησυχητικό μήνυμα προς τις ευρωπαϊκές ηγεσίες: «Ο κόσμος έχει αλλάξει. Η Ευρώπη δέχεται επίθεση και δυσκολεύεται να αντιδράσει». Με αυτή τη φράση σηματοδότησε μια πραγματικότητα που συχνά η ΕΕ διστάζει να παραδεχθεί: ο διεθνής κόσμος μετασχηματίζεται ραγδαία, οι συμμαχίες αναδιατάσσονται, η ασφάλεια δεν θεωρείται δεδομένη και η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει συνεχώς έδαφος στην τεχνολογία.
Ο Ντράγκι δεν περιέγραψε μια αφηρημένη απειλή· μίλησε συγκεκριμένα για την ανάγκη αλλαγής μοντέλου. Όπως σημείωσε, οι παλιοί κανόνες του παιχνιδιού – η βραδύτητα, η ομοφωνία σε κάθε βήμα, η εσωστρέφεια – δεν αντιστοιχούν πλέον στην εποχή του ανταγωνισμού υπερδυνάμεων. Η ΕΕ πρέπει να δράσει γρήγορα, ακόμη κι αν δεν μπορούν όλοι οι εταίροι να συμφωνήσουν ταυτόχρονα. Και αυτή η αρχή οδηγεί στο κεντρικό του επιχείρημα.
Τι εννοεί «πρακτικός φεντεραλισμός»
Ο Ντράγκι ξεκαθάρισε ότι δεν μιλά για μια άμεση μετάβαση σε πολιτική ομοσπονδία – γνωρίζει καλά ότι κάτι τέτοιο είναι πολιτικά ανέφικτο στο σημερινό περιβάλλον. Αντ’ αυτού προτείνει έναν λειτουργικό, ρεαλιστικό φεντεραλισμό, όπου τα κράτη‑μέλη που έχουν την πολιτική βούληση προχωρούν πιο γρήγορα:
- Στην άμυνα: με κοινές προμήθειες, συμπράξεις αμυντικών βιομηχανιών και R&D που θα εξασφαλίζουν οικονομίες κλίμακας και αυτονομία αποφάσεων.
- Στην τεχνολογία, το cloud και τα δεδομένα: με ενιαίο πλαίσιο για την εκμετάλλευση δεδομένων και την ανάπτυξη AI, ώστε οι ευρωπαϊκές εταιρείες να μπορούν να κλιμακώνονται χωρίς να σκοντάφτουν σε διαφορετικές ρυθμίσεις από χώρα σε χώρα.
- Στις κεφαλαιαγορές: με εμβάθυνση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών ώστε να απελευθερωθούν ιδιωτικά κεφάλαια για επενδύσεις σε βιομηχανία, πράσινη μετάβαση και ψηφιακό μετασχηματισμό.
Αυτός ο «πρακτικός φεντεραλισμός» δεν υποκαθιστά την κοινή ευρωπαϊκή δομή· λειτουργεί ως επιταχυντής της, παρακάμπτοντας τους γνωστούς μηχανισμούς ομοφωνίας που κρατούν την ΕΕ κολλημένη.
Η διασύνδεση με το «Draghi Report»
Οι δηλώσεις του δεν είναι ξεκομμένες. Έρχονται σε άμεση συνέχεια του έργου που ο ίδιος ανέλαβε: το «Draghi Report» για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, που παρουσιάστηκε ένα χρόνο πριν. Το report κατέληξε σε ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα: η ΕΕ χρειάζεται κλίμακα, ταχύτητα και επενδυτική τόλμη αν θέλει να επιβιώσει στον τεχνολογικό και γεωοικονομικό ανταγωνισμό με ΗΠΑ και Κίνα.
Έναν χρόνο μετά, ο Ντράγκι βλέπει πως τα περισσότερα από τα κρίσιμα σημεία παραμένουν ανεφαρμόστα. Οι αγορές παραμένουν κατακερματισμένες, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να χρηματοδοτηθούν, η γραφειοκρατία φρενάρει καινοτομία. Το ενεργειακό κόστος είναι από τα υψηλότερα διεθνώς, πλήττοντας κυρίως τη βαριά βιομηχανία.
Η προειδοποίηση είναι σαφής: η Ευρώπη κινδυνεύει να αποτύχει όχι επειδή δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει, αλλά επειδή καθυστερεί να το κάνει.
Ενέργεια, AI και βιομηχανική πολιτική: Η νέα αλυσίδα αξίας
Ο Ντράγκι επικεντρώνεται σε δύο κρίσιμα μεγέθη που συνδέονται αλληλένδετα:
- Την ενέργεια: Η ΕΕ πληρώνει πολλαπλάσια τιμή για φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό σε σχέση με τις ΗΠΑ. Αυτός ο παράγοντας και μόνο καθιστά πολλές επενδύσεις βιομηχανίας μη βιώσιμες.
- Την τεχνητή νοημοσύνη: Η ραγδαία αύξηση των ενεργειακών αναγκών των data centers και των AI συστημάτων απαιτεί τεράστιες νέες υποδομές ισχύος.
Επομένως, το μήνυμα του Ντράγκι είναι ξεκάθαρο: Χωρίς φθηνότερη ενέργεια, δεν υπάρχει βιώσιμη ευρωπαϊκή AI. Χωρίς AI, δεν υπάρχει μελλοντική ανταγωνιστικότητα.
Έτσι, η ενεργειακή στρατηγική γίνεται μέρος του ευρωπαϊκού βιομηχανικού σχεδίου, όχι απλώς περιβαλλοντική πολιτική.
Γιατί «η Ευρώπη δέχεται επίθεση»
Η φράση αυτή προκάλεσε αίσθηση, όμως ο Ντράγκι την αιτιολόγησε χωρίς περιστροφές. Η Ευρώπη πιέζεται ταυτόχρονα σε πολλαπλά μέτωπα:
- Τεχνολογικός ανταγωνισμός με ΗΠΑ και Κίνα, όπου η ΕΕ υστερεί σε επενδύσεις και καινοτομία.
- Γεωοικονομικός κατακερματισμός: άνοδος προστατευτισμού, μάχη για κρίσιμες πρώτες ύλες, εμπορικές συγκρούσεις.
- Αμυντικές αδυναμίες: η Ευρώπη εξαρτάται υπερβολικά από τις ΗΠΑ για αποτροπή και στρατηγική αυτονομία.
Κατά τον Ντράγκι, αυτές οι προκλήσεις δεν είναι διμερείς ή εθνικές: είναι κοινοτικές. Και απαιτούν κοινοτικές λύσεις – γρήγορες, συντονισμένες και κλιμακούμενες.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα
Η Ελλάδα, όπως είπε ο Ντράγκι, έχει συμφέρον να βρεθεί στην πρώτη ταχύτητα των ευρωπαϊκών εξελίξεων:
- Στον ενεργειακό χάρτη, μπορεί να αποτελέσει κόμβο φυσικού αερίου αλλά και πράσινης ενέργειας, με επενδύσεις σε δίκτυα, αποθήκευση και υποδομές για data centers.
- Στην αμυντική βιομηχανία, η εμπλοκή σε κοινά προγράμματα R&D μπορεί να ενισχύσει τις εγχώριες εταιρείες και τις εξαγωγικές τους δυνατότητες.
- Στις κεφαλαιαγορές, η εμβάθυνση θα φέρει χαμηλότερο κόστος χρηματοδότησης, κίνητρα για επενδύσεις και καλύτερη πρόσβαση σε ιδιωτικά κεφάλαια.
Για την Αθήνα, ο «πρακτικός φεντεραλισμός» δεν είναι θεωρητική συζήτηση· είναι ευκαιρία ταχείας σύγκλισης με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία.
Η πολιτική οικονομία της ταχύτητας
Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι πολιτικό: πώς η ΕΕ θα κινηθεί γρήγορα χωρίς να διασπάσει την ενότητα. Ο Ντράγκι προτείνει το μοντέλο των:
«Συνασπισμών των προθύμων» – εκείνων που δεν περιμένουν όλους για να ξεκινήσουν.
Αν αυτό πετύχει, δημιουργεί τετελεσμένα προόδου που θα επεκταθούν στο σύνολο της Ένωσης. Αν αποτύχει, η Ευρώπη κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε χρόνια στασιμότητα, ενώ ο κόσμος γύρω της τρέχει με διπλάσιες ταχύτητες.
Οι δηλώσεις Ντράγκι δεν ήταν μία τελετουργική ομιλία· ήταν καμπανάκι συναγερμού. Το μήνυμα είναι βαθιά πολιτικό και οικονομικό:
Ή η Ευρώπη επιλέγει την κοινή ταχύτητα – ή μένει πίσω για πάντα.
Ο οδικός χάρτης που προτείνει έχει τέσσερις κόμβους:
- Κλίμακα και ολοκλήρωση στους κρίσιμους τομείς.
- Ενέργεια στην υπηρεσία της τεχνολογίας.
- Άμυνα και βιομηχανική πολιτική ως στρατηγικό δίπολο.
- Ταχύτητα αποφάσεων μέσω ευέλικτων σχημάτων.
Το διακύβευμα είναι ιστορικό: η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θα παραμείνει γεωοικονομική δύναμη πρώτης γραμμής ή θα διολισθήσει στην περιφέρεια μιας αμερικανο‑κινεζικής δυαρχίας, χάνοντας τον έλεγχο του δικού της μέλλοντος.