Η χρονιά που φτάνει στο τέλος της απειλεί να αφήσει πίσω της μια αγροτική οικονομία στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Ο παραδοσιακός μήνας πληρωμής των αγροτικών ενισχύσεων, ο Νοέμβριος, ήρθε και οι επιδοτήσεις δεν μπήκαν ποτέ. Η καθυστέρηση που προκλήθηκε από το σκάνδαλο και τις εσωτερικές ανακατατάξεις στον ΟΠΕΚΕΠΕ έχει μεταθέσει την καταβολή των βασικών πληρωμών για τον Δεκέμβριο ή, στη χειρότερη περίπτωση, για τις αρχές του 2026. Για χιλιάδες αγρότες και επαγγελματίες της περιφέρειας, αυτό δεν είναι απλώς διοικητικό πρόβλημα· είναι ζήτημα επιβίωσης.
Η πληρωμή που δεν ήρθε ποτέ
Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, τα αγροτικά νοικοκυριά περίμεναν τη βασική ενίσχυση για να κλείσουν τις υποχρεώσεις της χρονιάς. Τα χρήματα αυτά δεν είναι «δώρο» — είναι ουσιαστικά το οξυγόνο που κρατά την ύπαιθρο ζωντανή. Με αυτά πληρώνονται επιταγές για λιπάσματα, καύσιμα και ζωοτροφές, εξοφλούνται δάνεια και στηρίζονται μικρές τοπικές επιχειρήσεις. Φέτος, όμως, το ταμείο έμεινε άδειο. Οι έλεγχοι που ακολούθησαν το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και η γραφειοκρατία των νέων διαδικασιών έχουν παγώσει τις πληρωμές, προκαλώντας ασφυξία σε ολόκληρο το αγροτικό σύστημα.
Το σκάνδαλο και η διοικητική αναδιάρθρωση
Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, που αποκάλυψε ατασθαλίες και αδιαφάνεια στη διαχείριση επιδοτήσεων, οδήγησε σε ένα γενικευμένο restart. Η κυβέρνηση προχωρά στη μεταφορά αρμοδιοτήτων στην ΑΑΔΕ και στον σχεδιασμό ενός νέου πληροφοριακού συστήματος για τις πληρωμές, με πλήρη εφαρμογή από το 2026. Θεωρητικά, πρόκειται για μια αναγκαία μεταρρύθμιση, που θα διασφαλίσει διαφάνεια και ταχύτητα στις ενισχύσεις του μέλλοντος. Στην πράξη, όμως, η μετάβαση αφήνει πίσω της ένα κενό που πληρώνουν τώρα οι παραγωγοί, οι οποίοι δεν μπορούν να περιμένουν δύο χρόνια για να ξαναβρούν τη ρευστότητά τους.
Η ασφυξία στην αγορά
Ο Νοέμβριος είναι μήνας-κλειδί για τον αγροτικό κύκλο: οι επιταγές που είχαν δοθεί την άνοιξη λήγουν, τα γεωπονικά καταστήματα περιμένουν τα χρήματα για να πληρώσουν τους προμηθευτές τους και οι τράπεζες ζητούν αποπληρωμές βραχυπρόθεσμων δανείων. Όλα αυτά στηρίζονταν διαχρονικά στη ροή της βασικής ενίσχυσης. Τώρα, χωρίς τα χρήματα του ΟΠΕΚΕΠΕ, η αλυσίδα σπάει: αγρότες αδυνατούν να καλύψουν τις επιταγές τους, τα γεωπονικά βρίσκονται σε δεινή θέση και ο κίνδυνος ενός ντόμινο ανεξόφλητων υποχρεώσεων είναι πιο ορατός από ποτέ.
Οι μισές λύσεις και τα προσωρινά μπαλώματα
Για να περιοριστεί η πίεση, η κυβέρνηση επιχειρεί να ρίξει στην αγορά «γέφυρες ρευστότητας», όπως επιστροφές ΕΦΚ αγροτικού πετρελαίου και πληρωμές ΕΛΓΑ. Αυτές οι ενισχύσεις, όμως, αποτελούν απλώς σταγόνα στον ωκεανό. Η βασική ενίσχυση, που φτάνει τα δισεκατομμύρια ευρώ και αφορά σχεδόν όλους τους παραγωγούς, παραμένει παγωμένη μέχρι να ολοκληρωθούν οι νέοι έλεγχοι και να δοθεί το «πράσινο φως» από τις Βρυξέλλες. Έτσι, οι αγρότες βιώνουν μια πρωτοφανή αβεβαιότητα, χωρίς ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα για το πότε θα δουν το χρήμα στον λογαριασμό τους.
Νευρική κρίση στην επαρχία
Η ψυχολογία στην ύπαιθρο είναι στο ναδίρ. Πολλοί παραγωγοί, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη, μιλούν ανοιχτά για «εφιαλτικό Νοέμβριο». Αγρότες που περίμεναν τις επιδοτήσεις για να κλείσουν οφειλές προς τις τράπεζες ή να ανανεώσουν εξοπλισμό βρίσκονται σε αδιέξοδο. Ορισμένοι αναγκάζονται να καταφεύγουν σε τοκογλυφικά δάνεια ή να πωλούν σε εξευτελιστικές τιμές την παραγωγή τους απλώς για να αντέξουν τον χειμώνα. Οι πρώτες αναφορές για ακάλυπτες επιταγές ήδη κυκλοφορούν στην αγορά, προμηνύοντας έναν επικίνδυνο κύκλο αλυσιδωτών αντιδράσεων.
Οι γεωπονικές επιχειρήσεις στο κόκκινο
Δεν είναι μόνο οι αγρότες που πλήττονται. Τα γεωπονικά καταστήματα και οι τοπικοί προμηθευτές είναι οι αθέατοι «πιστωτές» της υπαίθρου. Κρατούν ανοιχτά βιβλία μήνες ολόκληρους, περιμένοντας να πληρωθούν μόλις καταβληθούν οι ενισχύσεις. Τώρα, με το χρήμα να καθυστερεί, βρίσκονται και αυτοί αντιμέτωποι με δικές τους υποχρεώσεις προς χονδρεμπόρους και προμηθευτές εξωτερικού. Ολόκληρο το οικοδόμημα της αγροτικής αγοράς στηρίζεται πάνω σε μια αλυσίδα εμπιστοσύνης που απειλείται να διαρραγεί.
Οι τράπεζες και το ζήτημα των δανείων
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο εμπορικό. Οι αγροτικές τράπεζες είχαν ήδη υπολογίσει τη ροή των επιδοτήσεων για να εισπράξουν δόσεις δανείων και να ανανεώσουν γραμμές χρηματοδότησης. Με τις πληρωμές να καθυστερούν, τα πιστωτικά ιδρύματα βρίσκονται μπροστά σε ένα δίλημμα: είτε θα δώσουν παράταση χωρίς ποινές, είτε θα δουν μαζικές καθυστερήσεις και κόκκινα δάνεια. Στην πράξη, οι περισσότεροι αγρότες ζητούν ήδη 60 με 90 ημέρες επιπλέον χρόνο, ελπίζοντας ότι η καταβολή θα γίνει μέσα στον Δεκέμβριο.
Η πολιτική διάσταση της κρίσης
Η καθυστέρηση έχει λάβει πλέον πολιτικές διαστάσεις. Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για κακή διαχείριση και αδιαφορία απέναντι στην περιφέρεια, ενώ οι αγροτικοί συνεταιρισμοί μιλούν για «πλήρη κατάρρευση του συστήματος πληρωμών». Από την πλευρά της, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι καθυστερήσεις είναι αναγκαίες για να «καθαρίσει» το σύστημα και να μην επαναληφθούν φαινόμενα παρατυπιών. Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι ότι χιλιάδες οικογένειες βρίσκονται στο μετέωρο, με την αίσθηση πως πληρώνουν τα σπασμένα ενός μηχανισμού που δεν φταίνε.
Οι συνέπειες στην παραγωγή
Η έλλειψη ρευστότητας δεν επηρεάζει μόνο τις τρέχουσες υποχρεώσεις αλλά και τις μελλοντικές καλλιέργειες. Πολλοί παραγωγοί αναβάλλουν ήδη αγορές σπόρων και λιπασμάτων για την επόμενη περίοδο, καθώς δεν έχουν τα απαραίτητα κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή της άνοιξης μπορεί να είναι μειωμένη, με άμεσες συνέπειες για τις τιμές των προϊόντων και την επάρκεια τροφίμων στην εγχώρια αγορά. Μια καθυστέρηση λίγων εβδομάδων μπορεί να μετατραπεί σε οικονομικό ντόμινο που θα κρατήσει όλο τον επόμενο χρόνο.
Οι αναγκαίες κινήσεις τώρα
Η λύση δεν μπορεί να περιμένει το 2026. Χρειάζεται άμεσα ένα «ταμειακό μαξιλάρι» που θα επιτρέψει στους αγρότες να επιβιώσουν τον χειμώνα. Αυτό θα μπορούσε να πάρει τη μορφή κρατικά εγγυημένων προκαταβολών ή έκτακτης ρύθμισης μέσω τραπεζών. Παράλληλα, οι πληρωμές των μικρότερων ενισχύσεων –όπως οι συνδεδεμένες και οι αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ– πρέπει να γίνουν μέσα στις επόμενες εβδομάδες, ώστε να κυκλοφορήσει χρήμα στην αγορά. Οι τράπεζες θα χρειαστεί να δείξουν ανοχή, αναγνωρίζοντας ότι η καθυστέρηση δεν είναι αποτέλεσμα αφερεγγυότητας αλλά διοικητικού χάους.
Το στοίχημα της επόμενης μέρας
Αν οι πληρωμές αρχίσουν μέσα στον Δεκέμβριο, η ύπαιθρος θα αντέξει με πληγές αλλά χωρίς καταστροφή. Αν, όμως, μετατεθούν για το 2026, τότε το πρόβλημα θα γίνει διαρθρωτικό: οι μικροί αγρότες θα εγκαταλείψουν την παραγωγή, οι τοπικές επιχειρήσεις θα καταρρεύσουν και η αγροτική οικονομία θα χρειαστεί χρόνια για να επανέλθει. Η καθυστέρηση των επιδοτήσεων δεν είναι μια απλή διοικητική υπόθεση· είναι μια κοινωνική και οικονομική βόμβα που αν δεν αφοπλιστεί άμεσα, θα απειλήσει τα θεμέλια της ελληνικής υπαίθρου.
Επίλογος
Το χάος του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι το σύμπτωμα ενός συστήματος που στηριζόταν για δεκαετίες σε εύθραυστες ισορροπίες. Οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες, αλλά πρέπει να συνοδευτούν από άμεσες και ρεαλιστικές λύσεις. Η αγροτική Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει τα ψηφιακά θαύματα του 2026. Χρειάζεται τώρα το αυτονόητο: σταθερότητα, αξιοπιστία και ένα κράτος που να πληρώνει στην ώρα του. Μόνο έτσι θα αποφευχθεί η πλήρης διάρρηξη της εμπιστοσύνης στην πιο παραγωγική –και συχνά πιο ξεχασμένη– πλευρά της χώρας.