Τον Σεπτέμβριο του 1994, τρεις αρκετά έμπειροι πολιτικοί που ανήκαν στη συντηρητική παράταξη της γερμανικής βουλής ή bundestag, δημοσίευσαν ένα working paper.
Πσρά τον ιδιαίτερα ήπιο τίτλο, “Σκέψεις για την Ευρωπαϊκή Πολιτική”, το έγγραφο κάθε άλλο παρά βαρετό ήταν. Ήταν ριζοσπαστικό.
Οι τρεις συγγραφείς -Wolfgang Schaeuble, Karl A. Lamers, Theo Waigel- πρότειναν μία Ευρώπη πολλαπλών ταχυτήτων. Την ίδια στιγμή, ο “πυρήνας της Ευρώπης” που αποτελούνταν από τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις χώρες της Μπενελούξ, θα αναλάβει ηγετικό ρόλο στην περαιτέρω ενοποίηση της τότε ένωσης των 12 χωρών.
Ο Schaeuble, βασικός παράγοντας στο να καταστεί δυνατή η γερμανική επανένωση μετά την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου το Νοέμβριο του 1989, δεν απέσυρε ποτέ την υποστήριξή του για μια πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη.
Αλλά καθώς ο Schaeuble ετοιμάζεται να παραιτηθεί από υπουργός Οικονομικών στην επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού της Angela Merkel για να γίνει πρόεδρος της Bundestag, θα αφήσει πίσω του ένα βαθύ πνευματικό και πολιτικό κενό. Θα γίνει αισθητό όχι μόνο μεταξύ των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης και των ηγετών της ΕΕ, αλλά και στην ίδια τη γερμανική κυβέρνηση.
Ο Wolfgang Schaeuble, ο οποίος από το 2005 ήταν υπουργός Εσωτερικών και στη συνέχεια υπουργός Οικονομικών σε τρεις κυβερνήσεις της Merkel, ήταν ο μόνος πεπεισμένος Ευρωπαίος σε κάθε κυβερνητικό συνασπισμό.
Μέσα στην ίδια την ΕΕ, είναι δύσκολο να βρούμε άλλον πολιτικό, ίσως με εξαίρεση τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron, που να μην έχει αμφισβητήσει την κατεύθυνση της Ευρώπης. Για να είναι η Ευρώπη ισχυρή και ανταγωνιστική, πρέπει να είναι πιο ολοκληρωμένη. Εάν αυτό απαιτεί έναν πυρήνα χωρών να ηγηθούν μιας τέτοιας ολοκλήρωσης, τότε ας γίνει έτσι. Για τον Schaeuble, τώρα στα 74 του, η αναβλητικότητα και η κωλυσιεργία δεν είναι πλέον επιλογές που μπορεί να αντέξει η Ευρώπη.
Η αναβλητικότητα και η κωλυσιεργία σίγουρα δεν ήταν το στυλ του Schaeuble όπως γνωρίζουν καλά οι υπουργοί Οικονομικών της Ελλάδας, της Ισπανίας και άλλων χωρών της ευρωζώνης, όταν η οικονομία και το τραπεζικό σύστημα της χώρας τους ήταν κοντά στο να καταρρεύσει στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ.
Με τη Merkel να μην λέει σχεδόν τίποτα αξιομνημόνευτο για την Ευρώπη ή την οικονομική κρίση για αυτό το θέμα, η Καγκελάριος ανέθεσε το μέλλον της ευρωζώνης στο Schaeuble, όχι στην Κομισιόν, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ.
Πόση επίθεση δέχθηκε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, ιδιαίτερα από τους Έλληνες, για την επιβολή πολύ αυστηρών μέτρων λιτότητας. Οι συνταξιούχοι και οι εκπαιδευτικοί, νέοι άνθρωποι και ο δημόσιος τομέας, αγωνιζόταν για να τα βγάλουν πέρα. Η Γερμανία κατηγορήθηκε από τα ελληνικά ΜΜΕ ότι κατέλαβε την Ευρώπη. Ανασύρθηκε η εποχή των Ναζί. Γελοιογραφίες που έδειχναν τη Merkel ντυμένη με στολή σβάστικας, δεν ήταν ασυνήθιστες.
Ο Schaeuble ήταν αδιάφορος. Για εκείνον, η οικονομική κρίση της Ευρώπης παρείχε δύο ευκαιρίες στην ΕΕ: Να μετατρέψει την ευρωζώνη σε ένωση ανταγωνιστικότητας, όχι αναποτελεσματικότητας και μη βιώσιμων υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Και να εκμεταλλευτεί την κρίση (η ΕΕ), και τώρα το brexit, για να πιέσει για περισσότερη νομισματική και οικονομική ολοκλήρωση στον πυρήνα.
Το πρώτο συμβαίνει σιγά-σιγά, αν και ο Schaeuble προειδοποίησε σε συνέντευξή του στους Financial Times στις 9 Οκτωβρίου ότι η συσσώρευση υψηλών επιπέδων χρέους ήταν μεγάλοι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία.
Το τελευταίο -η μελλοντική πορεία της ΕΥρώπης-0 δεν έχει ακό,η διευκρινιστεί. Και αυτό επειδή η ΕΕ είναι διχασμένη ως προς την κατεύθυνσή της. Υπάρχουν εκείνοι όπως ο Jean-Claude Juncker, ο πρόεδρος της Κομισιόν, ο οποίος αναλόγως με το πώς διαβάζει κανείς την ομιλία του για την κατάσταση της ΕΕ, πιστεύει ότι η ΕΕ μπορεί να είναι ολοκληρωτική. Αλλά ο ορισμός του Juncker για την ενοποίηση είναι περιορισμένος: οι χώρες εκτός ευρωζώνης είναι υποχρεωμένες να υιοθετήσουν τελικά το ευρώ. Και ο πρόεδρος της Κομισιόν θέλει περισσότερη οικονομική ενοποίηση.
Υπάρχουν μετά και οι “κρατικιστές”, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, των οποίων οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι μπορεί να είναι ανεξάρτητες. Ωστόσο συμφώνησαν να ενταχθούν στην ΕΕ γνωρίζοντας πλήρως ότι παραχωρούν μέρος της κυριαρχίας τους στις Βρυξέλλες και στο κοινοτικό κεκτημένο, στο σύνολο της νομοθεσίας που όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν προσυπογράψει.
Υπάρχει μετά και ο Schaeuble-ισμός, που είναι μια ιδιαίτερη ευαισθησία για την Ευρώπη. Ο Schaeuble-ισμός δεν βασίζεται στον συναισθηματισμό. Βασίζεται σε έναν σκληρό ρεαλισμό ότι το μέλλον της Ευρώπης ως μεγάλος οικονομικός και πολιτικός παράγοντας στο παγκόσμιο σκηνικό, θα υποβαθμιστεί σε έναν νάνο αν ένας πυρήνας χωρών, υπό τη Γαλλία και τη Γερμανία αλλά και την Ολλανδία (που υποαποδίδει), μεταξύ άλλων κρατών μελών, δεν αναλάβουν τα ηνία.
Ο Macron δεν μπορεί να το κάνει μόνος του. Δεν είναι σαφές πόσο μακριά θα φτάσει η Merkel για την εφαρμογή των πολιτικών του Γάλλου προέδρου για μια πιο ισχυρή και πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη.
Οι λαϊκιστές και οι ευρωσκεπτικιστές, οι κρατικιστές και οι κατά της παγκοσμιοποίησης, οι κατά των ξένων καθώς και εκείνοι που αντιδρούν σε μια πιο ανοιχτή Ευρώπη, δεν θα τους αρέσει η ιδέα της περαιτέρω ολοκλήρωσης.
Αλλά ο Schaeuble είναι έτοιμος να εμπλακεί και να υπερασπιστεί τις αξίες της ΕΕ και ό,τι αυτή έχει κατορθώσει από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως ο νέος πρόεδρος της Bundestag, ο Schaeuble θα έχει το άνευ προηγούμενο έργο να αντιμετωπίσει το AfD, στην πρώτη φορά που ένα ακροδεξιό, κατά των μεταναστών και του Ισλάμ κόμμα με αντισημιτικές πτυχές, εξελέγη στην ομοσπονδιακή βουλή.
Ο Schaeuble δεν μάσησε ποτέ τα λόγια του ως υπουργός Οικονομικών στο κτήριο που κάποτε ήταν το Υπουργείο Αεροπορίας του Ράιχ. Ούτε μάσησε τα λόγια του στη διάρκεια των συναντήσεων με τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης ή το ΔΝΤ. Η άμυνα του Schaeuble στην Ευρώπη, στις αξίες της και στις ευθύνες της Γερμανίας, δεν είναι θέματα που ο επερχόμενος πρόεδρος της Bundestag θα αφήσει το AfD να δυσφημίσει.