Είτε η Ελλάδα παραμείνει στην ευρωζώνη και αποδεχτεί το πικρό της φάρμακο, είτε αναγκαστεί μια μέρα να αποχωρήσει από το κοινό νόμισμα, το μέλλον της χώρας θεωρείται συνήθως δυσοίωνο. Καθένας από τους δύο δρόμους φαίνεται να υπόσχεται χρόνια δυσκολιών και στερήσεων για τον ελληνικό λαό.
Από μια διαφορετική άποψη, ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να δει μια ευκαιρία στην Ελλάδα. «Ποτέ μην αφήνετε μια κρίση ανεκμετάλλευτη», το γνωμικό αποδίδεται στον Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος κάτι γνώρισε από κρίσεις. Η Ελλάδα έχει σήμερα την ευκαιρία να μετατρέψει τις αντιξοότητες σε πλεονέκτημα. Με την αλλαγή να βρίσκεται στον αέρα, θα είναι πιο εύκολο για τους θεσμούς της χώρας, τους ηγέτες της κυβέρνησης και τον κόσμο να αφήσουν πίσω τους τις αποτυχημένες προσεγγίσεις του παρελθόντος και να πορευτούν σε νέες κατευθύνσεις.
Μία στρατηγική που έχει πετύχει αλλού και η Ελλάδα θα έπραττε σοφά να ακολουθήσει βασίζεται στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Για να το πετύχει αυτό, η χώρα θα πρέπει να μεταφέρει σταδιακά την προσοχή της από τα μακροοικονομικά προβλήματα και προς το έργο της δημιουργίας ενός καινοτόμου οικοσυστήματος. Σε ένα τέτοιο εγχείρημα, η Ελλάδα έχει ευτυχώς κάποιους πολύτιμους πόρους να εκμεταλλευτεί.
Κανείς δεν αμφιβάλλει για το επιχειρηματικό πνεύμα του ελληνικού λαού. Επιχειρήσεις ελληνικής ιδιοκτησίας, μικρές μεγάλες, βρίσκει κανείς όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο. Η ελληνική διασπορά – η οποία συμπεριλαμβάνει πολλούς επιχειρηματίες σε κόμβους καινοτομίας όπως το Λονδίνο – θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά την ανάκαμψη της χώρας στο εσωτερικό. Επίσης, καθώς οι κρατικές δουλειές θα φθίνουν στην Ελλάδα, τα άτομα θα ενθαρρύνονται να υιοθετήσουν μιαν πιο επιχειρηματική προσέγγιση και να ξεκινήσουν τις δικές τους επιχειρήσεις, με κάποιες από αυτές να γίνονται καινοτόμες επιχειρήσεις-δημιουργοί θέσεων εργασίας.
Η Ελλάδα έχει ένα ακόμη βασικό στοιχείο για ένα πετυχημένο καινοτόμο οικοσύστημα: ανώτερη εκπαίδευση. Είναι η γενέτειρα του της ακαδημαϊκής κοινότητας του δυτικού κόσμου – ξεκινώντας με την ακαδημία του Πλάτωνα – και η χώρα έχει σήμερα περισσότερα από 20 πανεπιστήμια. Παρ’ ότι οι δημοσιονομικές περικοπές είχαν τις συνέπειες τους στο σύστημα της ανώτερης εκπαίδευσης γενικότερα, τα πανεπιστήμια της χώρας ακόμη πραγματοποιούν παγκόσμιου επιπέδου έρευνες, οι οποίες μπορούν να πυροδοτήσουν μιαν καινοτόμα οικονομία. Η απελευθέρωση των πανεπιστημίων ώστε να μπορούν να οδηγήσουν την καινοτομία προς την αγορά είναι μια κίνηση-κλειδί. Και η εκπαίδευση των νέων ανθρώπων στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα είναι μία ακόμη.
Τα επιχειρηματικά κεφάλαια είναι ένα ακόμη σημαντικό συστατικό για καινοτόμα επιχειρηματικότητα. Τα κεφάλαια μπορεί να φαίνονται σε έλλειψη στην Ελλάδα σήμερα, με δεδομένο το υψηλό επίπεδο του χρέους και των τόκων, όμως το «επιχειρηματικό κεφάλαιο» – μια βασική μορφή χρήματος με μικρότερο όγκο και υψηλότερο ρίσκο – θα μπορούσε ακόμη να ενθαρρυνθεί. Η κυβέρνηση μπορεί να βοηθήσει αναθεωρώντας τις ρυθμίσεις για την επένδυση επιχειρηματικών κεφαλαίων και δημιουργώντας στοχευμένες εξαιρέσεις φόρων γι το είδος των επενδύσεων που θα προωθούσαν μια πιο καινοτόμο οικονομία και θα επέστρεφαν χρήματα στην Ελλάδα από όλον τον κόσμο.
Η κυβέρνηση της Ελλάδας έχει να παίξει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία. Οι ηγέτες της χώρας είναι δικαιολογημένα απασχολημένοι με την κρίση χρέους, όμως αφού το σχέδιο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μπει σε εφαρμογή και επανέλθει κάποιο επίπεδο σταθερότητας, η κυβέρνηση θα πρέπει να στρέψει την προσοχή της στις πολιτικές που θα προωθήσουν ένα καινοτόμο οικοσύστημα. Αυτές μπορεί να συμπεριλαμβάνουν ρυθμίσεις που δε θα αποτρέπουν τις επενδύσεις, δίνοντας τέλος σε αυτές που λειτουργούν ως συμφωνίες μη άσκησης ανταγωνισμού και εξασφαλίζοντας πως οι κανονισμοί περί χρεοκοπίας δε θα αποτρέψουν τις νέες εταιρείες.
Οι επιχειρηματίες χρειάζονται επίσης πρόσβαση στις αγορές, και όσο η Ελλάδα παραμένει στην κοινή αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ακόμη και αν η παραμονή στην ευρωζώνη τίθεται υπό αμφισβήτηση μερικές φορές), είναι σε ευνοϊκή θέση. Με τα εμπόδια τόσο χαμηλά για τις συναλλαγές στην ενιαία αγορά της Ευρώπης, οι έλληνες επιχειρηματίες θα πρέπει να βρουν ευκαιρίες να πουλήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Η Ελλάδα έχει επίσης έναν αριθμό μεγάλων και μεσαίων εγχώριων εταιρειών, οι οποίες συχνά αποτελούν κύριο πελάτη για τις τοπικές start-ups που προκύπτουν σε ένα καινοτόμο οικοσύστημα.
Λέγεται συχνά πως η ανάγκη είναι η μητέρα της εφεύρεσης. Καθώς η Ελλάδα ψάχνει τρόπο να προχωρήσει, μπορεί να ανακαλύψει επίσης πως η ανάγκη είναι η μητέρα της καινοτομίας, και ίσως και του καινοτόμου οικοσυστήματος της ίδιας της Ελλάδας.