Την ώρα που η Συρία και το Ιράκ φλέγονται, εν μέσω της προέλασης των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, ένας ψυχρός πόλεμος έχει αρχίσει στην Ανατολική Μεσόγειο με πρωτοβουλία της Τουρκίας.
Στο στόχαστρο δεν βρίσκονται μόνο τα βεβαιωμένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Κύπρου, αλλά και τα πιθανά κοιτάσματα ελληνικών περιοχών, για τα οποία, άλλωστε, Αθήνα και Άγκυρα έχουν βρεθεί κατ’ επανάληψη σε αντιπαράθεση ήδη από τη δεκαετία του ’70.
Οι διπλωματικοί μηχανισμοί Αθήνας και Λευκωσίας βρίσκονται πλέον σε συναγερμό και σήμερα ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Γ. Κασουλίδης, θα έχει συνάντηση στην Αθήνα με τον Β. Βενιζέλο, προκειμένου να συντονισθούν οι πρωτοβουλίες των δύο κυβερνήσεων, ενόψει της αναμενόμενης κλιμάκωσης της τουρκικής τακτικής αμφισβήτησης των δικαιωμάτων της Κύπρου στα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Μεγαλονήσου.
Στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκονται, στην παρούσα φάση, μόνο διπλωματικές ενέργειες, καθώς σε επίπεδο αμυντικής θωράκισης η Κύπρος βρίσκεται σε απόλυτη αδυναμία, αφού η Εθνοφρουρά δεν διαθέτει ναυτικές δυνάμεις, ενώ δεν τίθεται καν θέμα αποστολής ελληνικής ναυτικής δύναμης, για να παρακολουθήσει τις κινήσεις των Τούρκων. Ουσιαστικά, δηλαδή, οι Τούρκοι παίζουν, από στρατιωτική άποψη, σε… κενό γήπεδο στα ύδατα νότια της Κύπρου.
Μάλιστα, η Άγκυρα φαίνεται ότι εκμεταλλεύεται κατά τον καλύτερο τρόπο τη συγκυρία στην περιοχή, διασφαλίζοντας ότι η Ουάσιγκτον, η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να αναχαιτίσει τις τουρκικές κινήσεις, θα συνεχίσει να αντιδρά με «χλιαρές» δηλώσεις. Οι Αμερικανοί διαπιστώνουν ότι η μοναδική δυνατότητα αναχαίτισης του Ισλαμικού Κράτους είναι να εμπλακεί ο τουρκικός στρατός στις μάχες, αλλά προς το παρόν η Άγκυρα ζητά εξωφρενικά ανταλλάγματα για τη συμμετοχή της (επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη Συρία κ.α.).
Μέσα σε αυτή την «εκρηκτική» ατμόσφαιρα στην ευρύτερη περιοχή, οι κινήσεις της Άγκυρας περνούν ουσιαστικά απαρατήρητες από τη διεθνή κοινότητα και το σχέδιο κλιμάκωσης της αμφισβήτησης των δικαιωμάτων της Κύπρου εφαρμόζεται χωρίς σοβαρές εξωτερικές «παρεμβολές»:
– Σε πρώτη φάση, την περασμένη εβδομάδα, τουρκική φρεγάτα έκανε… βόλτα στην κυπριακή ΑΟΖ, φθάνοντας λίγα ναυτικά μίλια από τη γεώτρηση της ιταλοκορεατικής κοινοπραξίας ΕΝΙ/KOGAS, στο 9ο οικόπεδο της ΑΟΖ. Ο στόχος αυτής της κίνησης είναι σαφής: να περάσει το μήνυμα στις ξένες ενεργειακές εταιρείες ότι προχωρούν σε γεωτρήσεις σε περιοχή αμφισβητούμενη από την Τουρκία και στην οποία ανά πάσα στιγμή μπορούν να κυκλοφορούν μονάδες του τουρκικού ναυτικού.
– Η πιο σοβαρή κίνηση αμφισβήτησης των δικαιωμάτων της Κύπρου αναμένεται, όμως, την επόμενη Δευτέρα, όταν θα καταπλεύσει στις θαλάσσιες περιοχές της νότιας Κύπρου το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός», που θα προχωρήσει σε σεισμογραφικές έρευνες μέσα στην κυπριακή ΑΟΖ. Πρόκειται για μια «κλασική» κίνηση της τουρκικής πλευράς, που την έχουμε δει να επαναλαμβάνεται πολλές φορές σε ελληνικά ύδατα, με τα σκάφη «Χόρα» και «Σισμίκ».
Είναι σαφές, όπως τονίζουν διπλωματικές πηγές, ότι οι Τούρκοι έχουν στόχο να «παγώσουν» τις διαδικασίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων από την κυπριακή πλευρά, μέχρι να τελειώσουν οι διαπραγματεύσεις για τη διευθέτηση του Κυπριακού, ώστε να ξεκαθαρίσει ποιο μερίδιο και πώς θα το πάρουν οι Τουρκοκύπριοι. Διαπραγματεύσεις, που ήδη «πάγωσαν», με πρωτοβουλία του προέδρου Αναστασιάδη, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις «βόλτες» της τουρκικής φρεγάτας στην ΑΟΖ.
Ο στόχος αυτός δεν είναι όσο δύσκολος φαίνεται. Ήδη η Τουρκία έχει καταφέρει κάτι ανάλογο σε σχέση με την Ελλάδα. Μετά την κρίση του Μαρτίου του 1987, όπου οι δύο χώρες έφθασαν πολύ κοντά σε θερμό επεισόδιο για τα κοιτάσματα του Αιγαίου, ο Α. Παπανδρέου συναντήθηκε στο Νταβός με τον Τουργκούτ Οζάλ και υποχρεώθηκε να συνομολογήσει ότι η Ελλάδα δεν θα προχωρούσε σε έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Αιγαίο, αν δεν υπάρξει πρώτα συμφωνία με την Τουρκία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Έτσι, το μεγάλο κοίτασμα στα ανατολικά της Θάσου, στη βραχονησίδα Μπάμπουρας, που εκτιμάται ότι μπορεί να έχει δυναμικότητα άνω του 1 δισ. βαρελιών, παραμένει έκτοτε ανεξερεύνητο και ανεκμετάλλευτο.
Οι κινήσεις της Τουρκίας, όμως, εκπέμπουν ένα σαφές μήνυμα και στην Αθήνα, σε μια περίοδο που αναπτύσσεται έντονη κινητικότητα για τα πιθανά κοιτάσματα νοτίως της Κρήτης, περιοχή που η Άγκυρα εντάσσει από την εποχή των Ιμίων στις «γκρίζες ζώνες». Η Άγκυρα διαμηνύει ότι πιθανότατα και σε αυτή την περίπτωση θα επαναλάβει την τακτική της αμφισβήτησης των δικαιωμάτων της Ελλάδας, προσβλέποντας ίσως σε κάποια συμφωνία συνεκμετάλλευσης. Άλλωστε, ο φόβος για τις αντιδράσεις της Άγκυρας είναι γνωστό ότι απέτρεψε στο «παρά πέντε» τον πρωθυπουργό, Α. Σαμαρά, να προχωρήσει στην οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Τα βέβαια και πιθανά κοιτάσματα σε περιοχές Ελλάδας και Κύπρου δεν συγκεντρώνουν μόνο ενδιαφέρον από ισχυρούς «παίκτες» της παγκόσμιας ενεργειακής αγοράς, αλλά και από την Άγκυρα, η οποία δεν μπορεί να «χωνέψει» ότι μια χώρα με το μέγεθος και τις φιλοδοξίες της Τουρκίας θα μείνει έξω από το μεγάλο παιχνίδι για τους υδρογονάνθρακες της Αν. Μεσογείου. Ο ψυχρός πόλεμος έχει αρχίσει και δεν θα τελειώσει σύντομα.