Η Άνγκελα Μέρκελ εχει γίνει γνωστή για αυτό: «Μερκελιζει». Στα γερμανικά, αυτός ο νεολογισμός σημαίνει αντιστάθμιση, καθυστέρηση, αραίωση και μπουρδολογια.
Υπάρχουν πολλά να πούμε για αυτό το ελαστικό στυλ πολιτικής, ειδικά στην λαβυρινθική Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τελευταία “μπούρδα” της Μέρκελ, ωστόσο, θα αποδυναμώσει και θα υπονομεύσει το μπλοκ και θα αμαυρώσει την κληρονομιά της.
Ο συμβιβασμός επιτεύχθηκε μεταξύ της κυβέρνησής της, η οποία επί του παρόντος ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, και δύο αδίστακτων κρατών μελών, της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Απειλούσαν βέτο στον επταετή προϋπολογισμό του μπλοκ και το ταμείο ανάκαμψης πανδημίας, αξίας 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Η Βουδαπέστη και η Βαρσοβία κρατούσαν όμηρο το πακέτο επειδή ήθελαν να αφαιρέσουν έναν μηχανισμό που συνδέει τα κονδύλια της ΕΕ με την τήρηση του κράτους δικαίου.
Εδώ είναι η “μπούρδα”: Ο μηχανισμός εξακολουθεί να υπάρχει στο κείμενο, αμετάβλητος, έτσι η ΕΕ μπορεί να πει ότι παρέμεινε σταθερή. Αλλά έχει στειρωθεί απο πρόσθετες «ερμηνείες» έτσι ώστε σχεδόν σίγουρα δεν θα εφαρμοστεί ποτέ. Αυτό με τη σειρά του επιτρέπει στην Ουγγαρία και την Πολωνία να δηλώσουν τη νίκη και να αφήσουν τα χρήματα της ΕΕ να ρέουν – κυρίως, σε αυτούς.
Το ιστορικό είναι ότι η Ουγγαρία εδώ και μια δεκαετία και η Πολωνία εδώ και καιρό ξεπερνούν τις θεμελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας, στις οποίες προσχώρησαν όταν εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004. Κρυφά και κυνικά, οι λαϊκιστικές κυβερνήσεις τους παραβιάζουν τη δικαστική ανεξαρτησία και πολλά άλλα – αρκετά για τις Βρυξέλλες να κινήσουν επίσημες διαδικασίες εναντίον τους σύμφωνα με το άρθρο 7 των ευρωπαϊκών συνθηκών.
Αυτή η διαδικασία, ωστόσο, είναι διαβόητα ανισχυρη, διότι οι κυρώσεις εναντίον οποιουδήποτε κράτους μέλους θα απαιτούσαν ομόφωνη ψήφο από τα άλλα 26, και η Βουδαπέστη και η Βαρσοβία θα έχουν ο ένας τον άλλον. Έτσι, οι Κάτω Χώρες και μερικές αλλες, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επέμειναν να συμπεριληφθεί ένας πρόσθετος μηχανισμός σε μια ιστορική συμφωνία του προϋπολογισμού που συνήφθη τον Ιούλιο.
Μόλις γράφτηκε αυτή η ρήτρα, ξεκίνησε το συνηθισμένο παζάρι για το τι μπορεί να σημαίνει. Το Euro-hawks ισχυρίστηκε ότι ήταν απλό: Χωρίς κανόνα δικαίου, χωρίς χρήματα. Η Ουγγαρία και η Πολωνία απείλησαν να βυθίσουν ολόκληρη τη συμφωνία.
Άρχισε λοιπόν το merkeling. Σε έναν πρώτο γύρο συμβιβασμού, η διατύπωση αραιώθηκε έτσι ώστε ο μηχανισμός έγινε σχεδόν άχρηστος. Ισχύει τώρα μόνο για παραβιάσεις του κράτους δικαίου που καταστρέφουν άμεσα τη χρήση χρημάτων από τις Βρυξέλλες. Δεν έχει πλέον καμία σχέση με όλες τις άλλες παραβιάσεις, οπως παρενοχλήσεις σε δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς ή αντιπάλους.
Ακόμα και αυτή η χειρονομία από τις Βρυξέλλες δεν ήταν αρκετή για να καθησυχάσει τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία. Εξ ου και το τελευταίο κολπο της Μέρκελ: Εκτός από την προηγούμενη αραίωση του μηχανισμού, υπάρχει επίσης η προοπτική αόριστης καθυστέρησης. Η ρήτρα δεν θα ξεκινήσει έως ότου η Ουγγαρία και η Πολωνία αποκτήσουν την ευκαιρία να την καταθεσουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Λουξεμβούργου. Αυτοί οι κριτές θα πάρουν τον χρόνο τους και δεν αναμένεται απόφαση μέχρι τα μέσα του 2022. Βολικά, αυτό θα συμβεί μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της Ουγγαρίας, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για τις αρχές του 2022.
Ο Βίκτορ Όρμπαν, πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, μπορεί συνεπώς να συνεχίσει να παίζει το κυνικό του παιχνίδι με την τσέπη των ευρωπαϊκών μετρητών που ενισχύει την βυθισμένη οικονομία του ενώ τρέχει μια σχεδόν αυτοκρατορια.. Η χώρα του είναι ένας μεγάλος καθαρός δικαιούχος του προϋπολογισμού της ΕΕ, και αντέχει να κερδίσει άλλα 6,2 δισεκατομμύρια ευρώ από το ταμείο τόνωσης πανδημίας που επιτρέπει τόσο ευγενικά τώρα. Η Πολωνία μπορεί να περιμένει ακόμη περισσότερα: Είναι ο μοναδικός μεγαλύτερος καθαρός αποδέκτης ευρωπαϊκών χρημάτων και θα έπαιρνε 23,1 δισεκατομμύρια ευρώ πάνω από το κίνητρο.
Ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι ενδέχεται να υπήρχαν πρόσθετες αντιλήψεις στον συμβιβασμό. Ακόμα και μετά την έγκριση του δικαστηρίου του Λουξεμβούργου, ο Ουγγαρία και η Πολωνία μπορούν πιθανώς να ασκήσουν έφεση επεκτείνοντάς τις έτσι για πάντα. Η Πορτογαλία, η οποία θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ την 1η Ιανουαρίου, μπορεί επίσης να ολοκληρώσει τη χωριστή διαδικασία του άρθρου 7 σε επίσημο κλείσιμο.
Η “μπούρδα” της Μέρκελ είναι τόσο απογοητευτικη όσο και περιττξ. Η ΕΕ κράτησε όλα τα φύλλα ατού σε αυτό το παιχνίδι μπλόφα. Θα μπορούσε να καθυστερήσει την έγκριση του επταετούς προϋπολογισμού του και αντίθετα να εισέλθει στο 2021 με ετήσιο προϋπολογισμό έκτακτης ανάγκης. Και οι 25 χώρες εκτός από την Ουγγαρία και την Πολωνία θα μπορούσαν να έχουν συγκεντρώσει το ταμείο ανάκτησης από μόνες τους. Αυτό θα γονάτιζε γρήγορα τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία.
Σε γενικές γραμμές, η ικανότητα της Merkel είναι μια υποτιμημένη τέχνη. Είναι συχνά ο μόνος τρόπος να μην κάνουμε τίποτα στην πολιτική και όχι μόνο στην ΕΕ. Ωστόσο, το κράτος δικαίου δεν είναι τεχνικό ζήτημα όπως, για παράδειγμα, ένα ταμείο εξυγίανσης για τις ευρωπαϊκές τράπεζες ή κατευθυντήριες γραμμές για τα δημόσια ελλείμματα.
Η δικαστική ανεξαρτησία και οι συναφείς θεσμοί ενός ελεύθερου Τύπου και της κοινωνίας των πολιτών είναι απαραίτητοι για ένα υπερεθνικό μπλοκ που τελικά συγκρατείται από αξίες.Όπως λεει ο ιστορικός και συγγραφέας Timothy Garton Ash, το κράτος δικαίου είναι στην πραγματικότητα «υπαρξιακό» για την ένωση. Αποδυναμώστε το και αρχίζετε να διαλύετε την ΕΕ.
Η Ευρώπη υπό την ηγεσία της Άνγκελα Μέρκελ, λόγω της συνταξιοδότησής της σε λιγότερο από ένα χρόνο, είχε μια επιλογή να κάνει: Θα μπορούσε να υπερασπιστεί τις αξίες της, ακόμη και με το κόστος καθυστέρησης της απαραίτητης εκταμιευσης χρημάτων, ή θα μπορούσε να μοιράσει τα μετρητά, αλλά στην τιμή της πώλησης της ψυχής της.
Δυστυχώς, η ΕΕ μάλλον πούλησε την ψυχή της.