STANFORD – Η επιστροφή του πληθωρισμού σηματοδοτεί ένα οριακό σημείο. Η ζήτηση έχει χτυπήσει τον τοίχο της προσφοράς. Οι οικονομίες μας παράγουν τώρα ό,τι μπορούν. Επιπλέον, αυτός ο πληθωρισμός έχει σαφώς τις ρίζες του σε υπερβολικά επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές. Ενώ οι κρίσεις προσφοράς μπορούν να αυξήσουν την τιμή ενός πράγματος σε σχέση με άλλα, δεν αυξάνουν όλες τις τιμές και τους μισθούς μαζί.
Πολλά ευχολόγια θα πρέπει να εγκαταλειφθούν, ξεκινώντας από την ιδέα ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να δανειστούν ή να εκτυπώσουν όσα χρήματα χρειάζονται για να ψεκάσουν κάθε πρόβλημα. Οι κρατικές δαπάνες πρέπει πλέον να προέρχονται από τρέχοντα φορολογικά έσοδα ή από αξιόπιστα μελλοντικά φορολογικά έσοδα, για να υποστηρίξουν τον μη πληθωριστικό δανεισμό.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να αρχίσουν να ξοδεύουν με σύνεση. Οι δαπάνες για τη «δημιουργία θέσεων εργασίας» είναι ανοησίες όταν υπάρχει εκτεταμένη έλλειψη εργατικού δυναμικού.
Δυστυχώς, πολλές κυβερνήσεις ανταποκρίνονται στον πληθωρισμό δανείζοντας ή τυπώνοντας ακόμη περισσότερα χρήματα για να επιδοτήσουν ενέργεια, στέγαση, παιδική μέριμνα και άλλα κόστη ή για να χαρίσουν περισσότερα χρήματα για να μετριάσουν το πλήγμα από τον πληθωρισμό – για παράδειγμα, χαρίζοντας φοιτητικά δάνεια. Αυτές οι πολιτικές θα οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερο πληθωρισμό.
Τα διευρυμένα κοινωνικά προγράμματα και οι μεταβιβάσεις πρέπει να χρηματοδοτούνται από σταθερά μακροπρόθεσμα φορολογικά έσοδα, από φόρους που δεν επιβάλλουν αδικαιολόγητο κόστος στην οικονομία. Αυτά τα γεγονότα θα κάνουν πολύ πιο δύσκολο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συνεχίσουν να αγνοούν τους προϋπολογισμούς και τα αντικίνητρα που είναι ενσωματωμένα σε πολλά κοινωνικά προγράμματα.
Το πρόγραμμα διάσωσης θα τελειώσει. Η οικονομική κρίση του 2008 αντιμετωπίστηκε με έναν χείμαρρο δανεικών και τυπωμένων χρημάτων για την τόνωση της οικονομίας και τη διάσωση των τραπεζών και των πιστωτών τους. Η ύφεση του COVID-19 αντιμετωπίστηκε με παλιρροϊκό κύμα. Για άλλη μια φορά, τα κρατικά χρήματα πήγαν για να διασώσουν τους πιστωτές, να στηρίξουν τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων και να παράσχουν περισσότερα κίνητρα.
Δεδομένων αυτών, το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα πλέον πιστεύει ακράδαντα ότι η κυβέρνηση θα δανειστεί ή θα τυπώσει χρήματα σε περίπτωση οποιασδήποτε μελλοντικής κρίσης. Αλλά μόλις εξαντληθεί ο δημοσιονομικός χώρος και δώσει τη θέση του στον πληθωρισμό, η ικανότητα της κυβέρνησης να σταματήσει την επόμενη κρίση μπορεί να εξατμιστεί. Όταν οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον εμπιστοσύνη ότι τα χρήματα που δανείστηκαν θα επιστραφούν ή ότι τα τυπωμένα χρήματα θα απορροφηθούν ξανά, δεν θα δανείσουν περισσότερα. Ο σημερινός μικρός (μέχρι στιγμής) πληθωρισμός είναι μια γεύση αυτής της θεμελιώδους αλλαγής.
Η συζήτηση για την «κοσμική στασιμότητα» έχει διευθετηθεί. Από το 2000, η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη μειώθηκε στο μισό, αντιπροσωπεύοντας μια από τις μεγάλες άγνωστες οικονομικές τραγωδίες του εικοστού πρώτου αιώνα. Μετά από άνοδο κατά μέσο όρο 3,6% ετησίως μεταξύ 1947 και 2000, η αύξηση του πραγματικού (προσαρμοσμένου στον πληθωρισμό) ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν έκτοτε κατά μέσο όρο μόλις 1,8% ετησίως.
Ήταν αυτή η σκλήρυνση μια περίπτωση «κοσμικής στασιμότητας» από την πλευρά της ζήτησης, η οποία, δεδομένων των επίμονα χαμηλών επιτοκίων, έπρεπε να αντιμετωπιστεί με πολλά «δημοσιονομικά κίνητρα;» Ή μήπως προέκυψε από μείωση της προσφοράς λόγω των διαβρωτικών επιπτώσεων των προστατευόμενων και υπερβολικά ρυθμιζόμενων βιομηχανιών ή σε βαθύτερα προβλήματα όπως η διάβρωση των εκπαιδευτικών επιδόσεων ή η έλλειψη καινοτομίας;
Τώρα γνωρίζουμε ότι ήταν προσφορά και ότι περισσότερα κίνητρα θα φέρουν μόνο περισσότερο πληθωρισμό. Αν θέλουμε ανάπτυξη – μείωση της φτώχειας να πληρώνουν για την υγεία, την προστασία του περιβάλλοντος και τις μεταφορές· είτε για χάρη της – θα πρέπει να προέλθει από την απελευθέρωση της προσφοράς. Οι δασμοί, οι βιομηχανικές προστασίες, οι στρεβλώσεις της αγοράς εργασίας, οι περιορισμοί στη μετανάστευση ειδικευμένων και άλλες πολιτικές που περιορίζουν την προσφορά έχουν άμεσο κόστος που δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με την εκτύπωση περισσότερων χρημάτων.
Η επιστροφή του πληθωρισμού και ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία σηματοδοτούν το τέλος των εκπληκτικά αντιπαραγωγικών ενεργειακών και κλιματικών πολιτικών. Οι κυβερνήσεις μας επιδιώκουν μια επικίνδυνα μυωπική στρατηγική τερματισμού της ανάπτυξης ορυκτών καυσίμων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη προτού υπάρξουν εναλλακτικές λύσεις σε κλίμακα, στραγγαλίζοντας την πυρηνική ενέργεια και επιδοτώντας εξαιρετικά αναποτελεσματικά (και συχνά υψηλής έντασης άνθρακα) έργα όπως το τρένο υψηλής ταχύτητας της Καλιφόρνια.
Η ανοησία αυτής της προσέγγισης είναι πλέον εμφανής. Μετά το μπλοκάρισμα του αγωγού Keystone XL και τον περιορισμό της εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου, η κυβέρνηση του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει τώρα παρακαλέσει τη Βενεζουέλα και το Ιράν για να καλύψουν το έλλειμμα στον ενεργειακό εφοδιασμό. Ομοίως, αν και έχουν εμφανιστεί ρωγμές, οι Γερμανοί εξακολουθούν να μην μπορούν να επιτρέψουν την πυρηνική ενέργεια ή το fracking για φυσικό αέριο. Οι προσπάθειες στραγγαλισμού εγχώριων εταιρειών ορυκτών καυσίμων μέσω χρηματοοικονομικών κανονισμών συνεχίζονται αμείωτες. Για παράδειγμα, στις 21 Μαρτίου, τη στιγμή που η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε τις τιμές του φυσικού αερίου απότομα ψηλά, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αποφάσισε να ανακοινώσει εκτεταμένους νέους κανόνες γνωστοποίησης σχετικά με το κλίμα, σχεδιασμένοι να αποθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα.
Για χρόνια, οι ρυθμιστικές αρχές του κλίματος επαναλαμβάνουν ότι οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων θα χρεοκοπήσουν σύντομα – κολλημένες κρατώντας «λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία» – εξαιτίας αυτής της ρύθμισης, και ότι αυτό δικαιολογεί μέτρα για να αναγκάσει τις τράπεζες να σταματήσουν να τους δανείζουν. Αλλά η πραγματικότητα πρέπει τώρα να θυμίζει σε όλους ένα μάθημα από το Economics 101: όταν η προσφορά είναι περιορισμένη, η τιμή (και τα κέρδη) ανεβαίνουν και δεν μειώνονται. Όσοι επέμεναν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον πολιτισμό ή τις χρηματοπιστωτικές αγορές, πρέπει σίγουρα τώρα να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν άλλες πιο πιθανές βραχυπρόθεσμες απειλές, όπως λοιμός, στρατιωτική επιθετικότητα και τώρα πιθανώς ακόμη και πυρηνικός πόλεμος.
Ακούει κανείς ακόμη ότι ο πληθωρισμός προέρχεται από ευάλωτες αλυσίδες εφοδιασμού, άθλιες αυξομειώσεις τιμών, κερδοσκοπία, μονοπώλιο και απληστία. Η τελευταία προσπάθεια της κυβέρνησης Μπάιντεν να χαρακτηρίσει τον πληθωρισμό «Αύξηση των τιμών του Πούτιν» είναι κωμικά ανίκανη και προφανώς ψευδής. Ο πληθωρισμός είναι ευρέως διαδεδομένος και εκτινάσσεται εδώ και ένα χρόνο, ενώ ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θέλει τίποτα άλλο από το να μας πουλήσει πολύ πετρέλαιο για να χρηματοδοτήσει τον στρατό του. Μια τέτοια κατάσταση ευτελίζει έναν πόλεμο που είναι αγώνας για την ψυχή της Ευρώπης και για την ασφάλεια του κόσμου.
Η εποχή του ευσεβούς πόθου έχει τελειώσει. Όσοι θα αντιμετωπίσουν αυτό το γεγονός τώρα θα φαίνονται πολύ λιγότερο ανόητοι στο μέλλον.
John H. Cochrane is a senior fellow at the Hoover Institution.
Copyright: Project Syndicate, 2022.