Οι λαϊκοί ηγέτες όπως ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών Matteo Salvini απεικονίζονται συχνά ως αφιερωμένοι στην καταστροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με σκληρά λόγια για τις Βρυξέλλες και εκδηλώσεις αγάπης για τους ερασιτέχνες ηγέτες όπως ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ, θεωρούνται ότι έχουν επικεντρωθεί εξ ολοκλήρου στην αποκατάσταση της εξουσίας των εθνικών κυβερνήσεων εις βάρος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η αλήθεια είναι πιο ανησυχητική.
Ο Σαλβίνι και οι ιδεολογικοί σύμμαχοί του ενδέχεται να έχουν χρησιμοποιήσει εθνικιστική ρητορική για να κινητοποιήσουν τη βάση τους ενώ βρίσκονταν σε αντιπαράθεση, αλλά έχουν επίσης αποδειχθεί ρεαλιστικές, πρόθυμοι να διακόψουν τις συναλλαγές με τους ιδεολογικούς τους εχθρούς στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, εάν ωφελήσουν τους ψηφοφόρους τους.
Στην κυβέρνηση, οι ακροδεξιοι λαϊκιστές είναι λιγότερο πιθανό να θέλουν να μειώσουν την ΕΕ παρά να προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν το σύστημα της ΕΕ προς όφελός τους, εκμεταλλευόμενοι την ατζέντα τους.
Πάρτε τον τρόπο με τον οποίο ο Σαλβίνι τα καταφερε στην αναμέτρηση μεταξύ της ιταλικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον επόμενο προϋπολογισμό της Ιταλίας. Ακόμη και επειδή καταγγέλλει την πίεση από τις Βρυξέλλες ως αντιδημοκρατική παρέμβαση, παρέδωσε στον ιταλό υπουργό Οικονομικών Τζιοβάνι Τρία το διάστημα να συνάψει συμφωνία με την ΕΕ.
Το αποτέλεσμα: Ένας προϋπολογισμός που επιτρέπει στον Σαλβίνι να εκπληρώσει τις πολιτικές του υποσχέσεις, αναγκάζοντας ταυτόχρονα τον ανυπόμονο συνεργάτη του συνασπισμού -το Κίνημα 5Star – να απομακρυνθεί σε μεγάλο βαθμό από τις υποσχέσεις του για το εισόδημα ενός πολίτη.
Ο Umberto Bossi, ο ιδρυτής του ακροδεξιού κόμματος του Συνδέσμου του Σαλβίνι, ήταν εξειδικευμένος στην τοποθέτηση ως αντίπαλος του κεντρισμού της Ρώμης, ενώ παράλληλα χρησίμευε ως τμήμα της ιταλικής κυβέρνησης. Ο Σαλβίνι θα μπορούσε να αποδειχθεί εξίσου απηρχαιωμένος στο χειρισμό των Βρυξελλών
Αυτή είναι μια πιθανότητα που οι αντίπαλοί του δεν είναι έτοιμοι. Εκείνοι που πιστεύουν σε σοσιαλδημοκρατικές, πράσινες ή φιλελεύθερες ατζέντες έχουν συνηθίσει να βλέπουν τους ακροδεξιούς λαϊκίστες ως αυτόματα αντι-ΕΕ. Θα προσπαθήσουν να βρουν τρόπους να χειριστούν τους ακροδεξιούς λαϊκίστες που μπορούν να συνυπάρξουν με την ΕΕ ή να την χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους.
Βεβαίως, οι δεξιοί λαϊκιστές δεν βλέπουν τα πάντα με κοινο μάτι. Παρά την κοινή εχθρότητα απέναντι στους μετανάστες και το σεβασμό για τις αποκαλούμενες παραδοσιακές αξίες, οι διαφωνίες σχετικά με βασικά ζητήματα πολιτικής παραμένουν σημαντικά εμπόδια για την εξάπλωση ενός κοινού ευρωπαϊκού άξονα άκρας δεξιάς.
Ο Σύνδεσμος Σαλβίνι συγκρούστηκε με τον Heinz-Christian Strache του Κόμματος της Αυστρίας για την Ελευθερία, για παράδειγμα, σχετικά με μια αυστριακή πρόταση για να καταστεί η διπλή υπηκοότητα πιο προσιτή στους Γερμανούς ομιλητές στην ιταλική περιοχή του νότιου Τιρόλου.
Ωστόσο, υπάρχουν σαφείς προσπάθειες για την ανάπτυξη μιας κοινής ιδεολογικής ατζέντας μεταξύ των ακροδεξιών δικτύων ακτιβιστών. Το ριζοσπαστικό πνευματικό περιβάλλον σε κράτη όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Αυστρία αλλάζουν την εστίασή τους από την πτώση της ΕΕ προς μια σταθερή προσπάθεια να τεθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στην υπηρεσία ενός συγκεκριμένου συνόλου ιδεολογικών στόχων.
Τα δίκτυα νεολαίας, όπως το Κίνημα Ταυτότητας, έχουν εξελιχθεί σε μια πολιτική γλώσσα που τονίζει την υπεράσπιση των εννοιών της ευρωπαϊκής ταυτότητας που βασίζονται σε μια αυταρχική κοσμοθεωρία. Αντί να επιδιώκουν να διαλύσουν την ΕΕ, τέτοια κινήματα εξετάζουν πώς μπορεί να αναμορφωθεί ώστε να είναι ικανή να προβάλει δύναμη εσωτερικά και εξωτερικά ενάντια σε ιδεολογικούς αντιπάλους ή αναδυόμενους γεωπολιτικούς αντιπάλους.
Για όλες τις διαφωνίες τους σχετικά με το νότιο Τυρόλο, ο Σαλβίνι και ο Στρας έχουν βρει κοινο τοπο πίσω από τις συλλογικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες ελέγχου των συνόρων που εποπτεύει ο Frontex. Η συνδεδεμένη επέκταση των στρατιωτικών και αστυνομικών επιχειρήσεων σε ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική και το Σαχέλ που αποσκοπούσε στην απομάκρυνση των αφρικανικών μεταναστευτικών οδών προς την Ευρώπη έχει προσελκύσει όλο και περισσότερο την υποστήριξη των ευρωπαίων δεξιών λαϊκιστών που μοιράζονται την τάση για στρατιωτικές λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα.
Αντί να διαλύσουν την ΕΕ, οι ακροδεξίοι λαϊκιστές θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτάχυνση της στρατιωτικοποίησης της ΕΕ, προκειμένου να προβάλλουν συλλογική εξουσία στα κράτη κατά μήκος των συνόρων της ΕΕ με οιονεί αυτοκρατορικό τρόπο.
Τα τελευταία 40 χρόνια, οι ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές για την επιβίωση της ΕΕ φαίνονταν σαφείς. Ενώ στην άκρη αριστερά και στα δεξιά υπήρχαν εκείνοι που ήλπιζαν για την κατάργησή της, τα περισσότερα πολιτικά κινήματα συμφώνησαν στην ανάγκη να την προστατεύσουν.
Το μεγαλύτερο λάθος που θα μπορούσαν να κάνουν όλοι υπέρ της ΕΕ θα ήταν να υποθέσουν ότι τα ακροδεξιά κόμματα θα παραμείνουν δογματικά συνδεδεμένα στην κυβέρνηση με τη λαϊκιστική ρητορεία που χρησιμοποίησαν στην αντιπολίτευση. Όπως και όλοι οι άλλοι, είχαν την ευκαιρία να δουν τι συνέβη στην Ελλάδα ή στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά την αμφισβήτηση της ΕΕ και προσαρμόζουν ανάλογα τις στρατηγικές τους.
Ο Σαλβίνι, ο οποίος έσπρωξε ένα περιφερειακό κόμμα προς μια αγκαλιά του ιταλικού εθνικισμού, σίγουρα δεν θα έχει καμία απορία να μετατοπίζεται στην υπεράσπιση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, εάν αποδειχθεί πολιτικά σκόπιμο να το πράξει.
Αντιμέτωποι με αυτή την ιδεολογική ευελιξία, οι φιλοευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να σκεφτούν πολύ και πολύ σκληρά για το πώς θα προστατεύσουν την ΕΕ από εκείνους που θα την κακομεταχειριστούν για να προωθήσουν ένα σκοτεινότερο όραμα για την Ευρώπη.
** Ο Αλέξανδρος Κλάρκσον είναι λέκτορας στις ευρωπαϊκές σπουδές στο King’s College του Λονδίνου και ο συγγραφέας του “Fragmented Fatherland: Μετανάστευση και Σύγκρουση Ψυχρού Πολέμου στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, 1945-1980” (Berghahn Books, 2013).