Του Ferdinando Giugliano
Μετά από μια δεκαετία ερέβους, μια νέα αίσθηση ευφορίας επικρατεί στην Αθήνα. Το χρηματιστήριο βρίσκεται σε πορεία να καταστεί εκείνο με την καλύτερη απόδοση παγκοσμίως για το 2019, καθώς οι επενδυτές πιστεύουν ότι ο νέος πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, θα εκπληρώσει τη δέσμευσή του να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και να ενισχύσει την ανάπτυξη.
Της ανοδικής πορείας στο χρηματιστήριο ηγούνται οι τραπεζικές μετοχές, οι οποίες έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε αξία σε λιγότερο από 12 μήνες. Οι πολιτικοί και οι ιθύνοντες του χρηματοπιστωτικού κλάδου πιστεύουν ότι έχουν βρει τη μαγική θεραπεία για την πληγή του τραπεζικού συστήματος που ονομάζεται “κόκκινα δάνεια”. Το σχέδιο – που ονομάζεται “Ηρακλής” – περιλαμβάνει έναν περίπλοκο συνδυασμό τιτλοποίησης και κρατικών εγγυήσεων, σύμφωνα με ένα προηγούμενο ανάλογο σχέδιο για την Ιταλία ονόματι “GACS”.
Ο “Ηρακλής” αναμφισβήτητα θα βοηθήσει τις τράπεζες να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) που επείγονται να “ξεφορτωθούν”, επιταχύνοντας την καθυστερημένη εκκαθάρισή τους. Ωστόσο δημιουργεί έναν όχι συνήθη κίνδυνο για τους φορολογούμενους, οι οποίοι θα πληρώσουν τον λογαριασμό εάν τα πράγματα δεν πάνε κατ’ ευχήν και σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να δώσει ώθηση στην ιδέα της να μεταρρυθμίσει το βυζαντινού τύπου ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο. Μόνο αυτό θα αυξήσει την αξία των εξασφαλίσεων που έχουν δεσμευτεί στις τράπεζες και θα επιτρέψει στους οφειλέτες να προχωρήσουν μπροστά.
Οι ελληνικές τράπεζες φέρουν το βάρος 75 δισ. ευρώ σε NPLs, κληρονομιά της οικονομικής κρίσης που έπληξε τη χώρα. Αυτό το εντυπωσιακό ποσό – το οποίο ισοδυναμεί με το 40% περίπου των συνολικών δανείων στη χώρα – αποτελεί βαρίδι επί των τιμών των μετοχών και καθιστά δυσκολότερο για τα τραπεζικά ιδρύματα να παρέχουν πίστη σε επιχειρήσεις και καταναλωτές. Για χρόνια, οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες ταλαντεύονται ως προς την εξεύρεση λύσης στο ζήτημα, καθώς αντιμετωπίζουν δύο αντικρουόμενα προβλήματα: οι ευρωπαϊκοί κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων απαγορεύουν στις κυβερνήσεις να αγοράζουν τα επισφαλή δάνεια σε διογκωμένες τιμές, ενώ την ίδια στιγμή οι τράπεζες που τα διαθέτουν σε υπερβολικά χαμηλές τιμές κινδυνεύουν να δημιουργήσουν τρύπα στους ισολογισμούς τους.
Τώρα η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δηλώνει ότι θα εκδώσει μέχρι και 12 δισεκατομμύρια ευρώ σε εγγυήσεις που θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες καθώς δημιουργούν “πακέτα” επισφαλών δανείων και τα “κόβουν” σε μερίδια ανάλογα με την επικινδυνότητα τους – μια διαδικασία που ονομάζεται “τιτλοποίηση”. Το ελληνικό κράτος θα εγγυηθεί μόνον τους τίτλους ανώτερης εξασφάλισης, ενώ εκείνοι ενδιάμεσης και μειωμένης εξασφάλισης θα είναι λιγότερο προστατευμένοι. Οι τράπεζες σχεδιάζουν να διατηρήσουν τους τίτλους υψηλής εξασφάλισης στους ισολογισμούς τους. Οι υπόλοιποι θα πωληθούν ή θα διανεμηθούν σε επενδυτές.
Οι τράπεζες θα χρειαστεί να αναλάβουν ζημιές στην κεφαλαιακή τους επάρκεια, από τη στιγμή που πολλά από αυτά τα δάνεια έχουν τιμολογηθεί σε αρκετά υψηλές αξίες. Αλλά από τη στιγμή που οι τίτλοι υψηλότερης εξασφάλισης θεωρούνται χωρίς ρίσκο, αυτό θα απελευθερώσει κεφάλαια για να διατεθούν προς καλύτερη χρήση. Το νέο σχήμα είχε επιτυχία στην Ιταλία, όπου βοήθησε να συρρικνωθεί το φορτίο των NPLs.
Θα ήταν λάθος ωστόσο να υποθέσουμε ότι το “Σχέδιο Ηρακλής” μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα, μόνο του. Δεν πρέπει κανείς να ξεχνά ότι αφήνει τους φορολογούμενους με τον κίνδυνο να βρεθούν σε μειονεκτική θέση. Το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των τραπεζών να ανακτήσουν τα collateral και από την οικονομία. Όσο ταχύτερος είναι ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, τόσο πιο πιθανό είναι να μην συμμετέχουν οι φορολογούμενοι.
Άλλη μια ανησυχία είναι ότι το ρυθμιστικό καθεστώς των πτωχεύσεων είναι εξαιρετικά χαοτικό. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι πτώχευσης για επιχειρήσεις και μεμονωμένα πρόσωπα που αντιμετωπίζουν προβλήματα, δίνοντας χώρο για διαιτησία μεταξύ διαφορετικών διαδικασιών.
Η νέα κυβέρνηση σχεδιάζει να απλοποιήσει τα πράγματα, αλλά οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε λαϊκές διαμαρτυρίες εξαιτίας της απειλής έξωσης σε ιδιοκτήτες με καθυστερούμενες οφειλές στα στεγαστικά τους δάνεια.
Παρόλα αυτά, ένα πιο εξορθολογισμένο καθεστώς πτώχευσης είναι απαραίτητο εάν θέλει κανείς οι τράπεζες να πετύχουν μια καλύτερη τιμή για τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους.
Ούτε το “Σχέδιο Ηρακλής” θα απαλλαγεί από τις διαφορές μεταξύ των τεσσάρων βασικών τραπεζών. Οι Eurobank Ergasias και Alpha Bank μοιάζουν σημαντικά πιο ισχυρές καθώς προωθούν τα φιλόδοξα σχέδιά τους για τη μείωση του επισφαλούς χρέους.
Η Εθνική Τράπεζα και η Τράπεζα Πειραιώς βρίσκονται πιο πίσω. Για την ώρα δεν χρειάζονται περισσότερα κεφάλαια. Αλλά καθώς ξεκινούν οι πωλήσεις NPLs, θα γίνει πιο σαφές εάν θα χρειαστεί να ενισχύσουν τους ισολογισμούς τους ξανά.
Από ορισμένες απόψεις, οι ελληνικές τράπεζες είναι σε πιο καλή θέση από ό,τι οι ευρωπαϊκές ομόλογές τους. Τα επιτόκια δανεισμού είναι υψηλότερα από οπουδήποτε αλλού στην Ευρωζώνη, δίνοντας στους τραπεζίτες υψηλότερα περιθώρια.
Μια οικονομία που ανακάμπτει θα ήταν επίσης επιπλέον όφελος, εάν η νέα κυβέρνηση συνεχίσει να φέρει εις πέρας τις μεταρρυθμιστικές της δεσμεύσεις.
Αλλά το “Σχέδιο Ηρακλής” θα χρειαστεί κάποια βοήθεια. Θα ήταν κρίμα εάν η δύναμή του πάει χαμένη.