Σήμερα, η ευρωζώνη βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με τους πεζοπόρους. Είναι όλο και πιο σαφές ότι η καθιέρωση του ευρώ ήταν η λανθασμένη πορεία να ακολουθήσει. Το ενιαίο νόμισμα προκάλεσε μια πληθωριστική πιστωτική φούσκα στη Νότια Ευρώπη. Όταν έσκασε η φούσκα, καταστράφηκε η ανταγωνιστικότητα της περιοχής και η Βόρεια Ευρώπη κλήθηκε να παράσχει τεράστιες εγγυήσεις δανείων, δημόσιες πιστώσεις και μεταφορές. Τα μέτρα αυτά διατήρησαν τις λανθασμένες σχετικές τιμές που προέκυψαν από τη φούσκα και έκρυψαν το βασικό πρόβλημα.
Εν τω μεταξύ, η Συμφωνία του Σένγκεν, η οποία κατέστειλε τους περισσότερους συνοριακούς ελέγχους μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διευκόλυνε τη δυνατότητα των μεταναστών από τα φτωχότερα μέρη της Ασίας και της Αφρικής να συρρέουν στα κράτη της Βόρειας Ευρώπης τα τελευταία χρόνια.
Απαντώντας σε αυτά τα γεγονότα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ χρησιμοποίησε την ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης για να ζητήσει ακόμη περισσότερες χώρες να ενταχθούν στην ευρωζώνη και στον χώρο Σένγκεν. Ο Γιούνκερ είναι ο χαρισματικός αλλά μπερδεμένος οδηγός που καθοδηγεί τη μεταφορική ομάδα των πεζοπόρων μας.
Όλα τα κράτη μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ, εκτός από τη Δανία, έχουν ήδη νομικά την υποχρέωση να δουλέψουν για την υιοθέτηση του ευρώ ικανοποιώντας διάφορα κριτήρια σύγκλισης. Ωστόσο, ο Γιούνκερ θέλει προφανώς να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή, χαλαρώνοντας τα κριτήρια ένταξης στην ευρωζώνη και παρέχοντας οικονομικά κίνητρα για νέες μέλη να συμμετάσχουν.
Δεδομένων των προηγούμενων προβλημάτων της ευρωζώνης, πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη πρόταση. Εάν πραγματοποιηθεί, θα μπορούσε πιθανώς να τροφοδοτήσει το ίδιο είδος καταστροφικής υπερθέρμανσης που έχουμε δει στη Νότια Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, τα νοικοκυριά της Βουλγαρίας, της Κροατίας και της Ρουμανίας έχουν ήδη συγκεντρώσει υπερβολικό χρέος σε ξένα νομίσματα – πρωτίστως ευρώ – εν αναμονή της ένταξης στη νομισματική ένωση και αυτό δημιούργησε σημαντικές οικονομικές δυσκολίες.
Φυσικά, είναι κατανοητό ότι οι δυτικές τράπεζες που επεκτείνουν απερίσκεπτα τα δάνεια σε ευρώ προς τις χώρες αυτές, τώρα θέλουν να τους δώσουν πιεστήρια ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο, οι χώρες οφειλέτες μπορούν να καθησυχάσουν τους πιστωτές τους και να αποπληρώσουν τα δάνειά τους με μετρητά που τυπώνουν οι ίδιες αν χρειαστεί, όπως πράττουν οι χώρες της Νότιας Ευρώπης την τελευταία δεκαετία.
Παρέχοντας στη Βουλγαρία, την Κροατία και τη Ρουμανίας εθνικά πιεστήρια ευρώ θα διατηρηθεί η ροή της ιδιωτικής πίστωσης και θα επιτραπεί η μετακύληση των δανείων σε ξένο νόμισμα. Αλλά τόσο τεχνητά φτηνή πίστωση θα φουσκώσει επίσης τις κρατικές συντάξεις, τους μισθούς της κυβέρνησης και τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Και αυτό, με τη σειρά του, θα οδηγήσει σε υπερθέρμανση των αγορών ακινήτων και στις αυξήσεις των μισθών στο εσωτερικό, υπονομεύοντας έτσι τη διεθνή ανταγωνιστικότητα.
Κανονικά, μια χώρα που βρίσκεται σε τέτοια θέση θα υποτιμήσει επειγόντως το νόμισμά της. Όμως, επειδή η ένταξη στην ευρωζώνη αποκλείει αυτή την επιλογή, θα χρειαστεί για άλλη μια φορά οικονομικά υγιείς χώρες της Βόρειας Ευρώπης να βοηθήσουν με τις εγγυήσεις δανείων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και με τις μεταφορές χρημάτων, ενώ ταυτόχρονα ανέχονται τη νέα δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης των μελών της ευρωζώνης με τα πιεστήρια.
Εν ολίγοις, το σχέδιο του Γιούνκερ για επιτάχυνση της προσχώρησης στην ευρωζώνη απειλεί να επαναδημιουργήσει το χάος της περασμένης δεκαετίας, που ξεκίνησε με μια φούσκα στη Νότια Ευρώπη και κορυφώθηκε με την κρίση των κρατικών ομολόγων.
Η πρόταση του κ. Γιούνκερ να επεκτείνει την περιοχή Σένγκεν προς τα ανατολικά είναι επίσης λανθασμένη και φαίνεται να αγνοεί τα διδάγματα της πρόσφατης ιστορίας. Το τεράστιο κύμα μετανάστευσης το 2015 έδειξε ότι η Ευρώπη έχει πολύ λίγους εσωτερικούς και εξωτερικούς ελέγχους στα σύνορα. Ο κ. Γιούνκερ θα ήθελε να πιστέψει ότι η μετανάστευση έχει επιβραδυνθεί από τότε, λόγω της συμφωνίας που πραγματοποίησε η ΕΕ με την Τουρκία στις αρχές του 2016. Ωστόσο, στοιχεία από την ευρωπαϊκή αρχή ελέγχου των συνόρων Frontex δείχνουν ότι οι μεταναστευτικές ροές σταμάτησαν μόλις δημιουργήθηκε ένας φράχτης στην ΠΓΔΜ με την εντολή της Αυστρίας και των χωρών του Βίσεγκραντ (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία).
Επιπλέον, ο ουγγροσερβικός συνοριακός φράχτης και οι ολοένα και αυστηρότεροι έλεγχοι της Ουγγαρίας στα σύνορά της με τη Ρουμανία συνέβαλαν επίσης στην ευρωπαϊκή σταθερότητα. Ωστόσο, οι μετανάστες τώρα διασχίζουν τη Μαύρη Θάλασσα από την Τουρκία στη Βουλγαρία και ενδέχεται να έρθουν σε ακόμη μεγαλύτερο αριθμό, εάν οι διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ με την Τουρκία υποχωρήσουν. Ως αποτέλεσμα, η υπόλοιπη ΕΕ πρέπει να αντιταχθεί σε οποιαδήποτε προσπάθεια εξάλειψης των υφιστάμενων συνοριακών ελέγχων, κάτι που θα συνέβαινε εάν η Βουλγαρία και η Ρουμανία συμπεριληφθούν στον χώρο Σένγκεν.
Μπορεί κανείς μόνο να αναρωτηθεί τι οδηγεί τις προτάσεις του Γιούνκερ. Βεβαίως, η Ευρωπαϊκή Κομισιόν δεν μπορεί να αγνοήσει τα συμφέροντα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στο Παρίσι, το Λουξεμβούργο και τη Φραγκφούρτη. Κανείς δεν θέλει τα απερίσκεπτα δάνεια που επεκτείνονται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης να πυροδοτήσουν μια νέα τραπεζική κρίση.
Αλλά το αποτέλεσμα του να γίνει αυτό που θέλει ο Γιούνκερ θα μπορούσε να γίνει ακόμα χειρότερο. Μια πληθωριστική φούσκα στην Ανατολική Ευρώπη, σε συνδυασμό με την κατάργηση των συνοριακών ελέγχων, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την ΕΕ και να δημιουργήσει ένα νέο κύμα οικονομικών μεταναστών στην Κεντρική Ευρώπη. Είναι καιρός ο οδηγός της Ευρώπης να δει τη λογική, να συμβουλευτεί μια πυξίδα και να επανέλθει στη σωστή πορεία.