Αλλά η θέση της κυβέρνησής της για την τελική σχέση με την ΕΕ έχει γίνει πιο συγκεχυμένη. Πριν από τις γενικές εκλογές, η May έκανε λόγο για μια “περίοδο εφαρμογής” μετά το Μάρτιο του 2019, στην οποία η Βρετανία και η ΕΕ προοδευτικά θα βάλουν σε λειτουργία μια διευθέτηση που έχει συμφωνηθεί πριν από την ημέρα του Brexit. Τώρα, η κυβέρνηση έχει αλλάξει θέση, με τον υπουργό Οικονομικών Phillip Hammond να πιέζει για μια μεταβατική περίοδο που θα υποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τη συμμετοχή στην ΕΕ, διότι η Βρετανία δεν έχει αρκετό χρόνο για να δημιουργήσει νέα τελωνειακή ή μεταναστευτικά συστήματα ή τους κανονισμούς και τα θεσμικά όργανα που απαιτούνται για να τα θέσει σε λειτουργία. Ούτε υπάρχει χρόνος να υποκαταστήσει τις εμπορικές συμφωνίες που έχει η ΕΕ με τρίτες χώρες ή να κάνει πολλά άλλα πράγματα πριν από το Μάρτιο του 2019. Την ώρα που γράφεται αυτό, δεν είναι σαφές εάν η May συμφωνεί με τον Hammond. Από την πλευρά τους οι 27 δηλώνουν ότι μόνο όταν σημειωθεί “επαρκής πρόοδος” αναφορικά με τα λεφτά, τα δικαιώματα των πολιτών και το θέμα των συνόρων με την Ιρλανδία, θα προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για την μεταβατική και την τελική συμφωνία. Η νέα διαπραγματευτική θέση της Βρετανίας είναι να διατηρήσει τη δυνατότητα πληρωμής εάν η ΕΕ συμφωνήσει σε μια μεταβατική περίοδο. Οι Βρετανοί προσπαθούν να πείσουν τους 27 να αλλάξουν τη γραμμή τους, ότι δηλαδή το διαζύγιο πρέπει να έρθει πρώτα. Αυτή είναι μια λογική στρατηγική, αλλά είναι απίθανο να υποχωρήσει η ΕΕ.
Το ισχυρότερο χαρτί της Βρετανίας στις διαπραγματεύσεις ήταν πάντα η σημαντική συμβολή της στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Από το 2011, η καθαρή συμβολή της διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στις 9,6 δισ. στερλίνες (10,6 δισ. δολάρια) ετησίως, που αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο ποσό μέσα στην ΕΕ σε απόλυτους όρους και το έκτο μεγαλύτερο με βάση την κατά κεφαλή μέτρηση. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ισχύει για επτά χρόνια, με τον τωρινό να έχει ξεκινήσει το 2014 και να τελειώνει το 2020. Εάν το Ηνωμένο βασίλειο αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία για τα χρήματα το Μάρτιο του 2019, η ΕΕ πρόκειται να χάσει δύο χρόνια από τις συνδρομές της ΕΕ, το 2019 και το 2020. Κάποιες δαπάνες που συμφωνήθηκαν σε αυτόν τον κύκλο του προϋπολογισμού -σε μεγάλο βαθμό για τις υποδομές και άλλες χρηματοδοτήσεις για την οικονομική ανάπτυξη- δεν θα δοθούν μέχρι μετά το 2020. Προσθέστε τις συντάξεις των αξιωματούχων της ΕΕ, τις ενδεχόμενες οικονομικές εγγυήσεις και τα δάνεια, και τις αγροτικές πληρωμές για το 2019 και το 2020, και ο λογαριασμός που καλείται να πληρώσει το Ηνωμένο Βασίλειο κυμαίνεται μεταξύ 82-113 δισ. ευρώ, αναλόγως τον υπολογισμό. (μετά από μια δεκαετάία αυτό θα μειωθεί στα 42-75 δισ. ευρώ, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο έλαβε τη συμμετοχή τους στις δαπάνες της ΕΕ και του επιστράφηκε το μερίδιό του στα δάνεια).
Προφανώς, πρόκειται για πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά. Αλλά δεν ισχύει ότι εάν δεν υπάρξει καθόλου συμφωνία, οι 27 της ΕΕ θα υποστούν μεγάλο δημοσιονομικό πόνο. Η τρύπα στον προϋπολογισμό θα πρέπει να καλυφθεί από τα κράτη-μέλη που είναι καθαροί πληρωτές και εκείνα που είναι καθαροί αποδέκτες θα πληρώσουν περισσότερα. Ο πιο απλός τρόπος για να καλυφθεί η τρύπα στον προϋπολογισμό θα ήταν να διαιρεθεί η καθαρή συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου σε αναλογία με το μέγεθος κάθε μίας από τις οικονομίες των 27 χωρών. Αυτό θα σήμαινε ότι κάθε κράτος-μέλος θα έπρεπε να συμβάλει με επιπλέον 0,1% του ΑΕΠ ετησίως, μέχρι να ξεπληρωθεί το ποσό των βρετανικών υποχρεώσεων προς την ΕΕ. Αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες δηλώνουν ότι σε περίπτωση μη συμφωνίας, θα μπορούσαν να κατανείμουν ενδεχόμενες νέες πληρωμές στα κράτη-μέλη με την πάροδο του χρόνου, και θα μπορούσαν επίσης να επιλέξουν να μειώσουν τις μελλοντικές δαπάνες.
Συγκρίνετέ το αυτό με το δημοσιονομικό κόστος που θα υπάρξει για το Ηνωνένο Βασίλειο σε περίπτωση μη συμφωνίας. Θα εξοικονομηθεί το 0,4% του ΑΕΠ με το να τελειώσουν οι πληρωμές και τα έσοδα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αλλά σύμφωνα με το γραφείο ευθύνης προϋπολογισμού, μια συρρίκνωση της βρετανικής οικονομίας κατά 0,6% ως αποτέλεσμα του Brexit, θα ήταν αρκετή για να εξαφανιστεί αυτό το δημοσιονομικό κέρδος, καθώς τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν. Οι πιο αξιόπιστες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το πλήγμα από το brexit θα είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 3%-6% εάν το Ηνωμένο Βασίλειο ξεκινούσε εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ μόνο με βάση τους όρους του ΠΟΕ. Σε μια τέτοια περίπτωση, η μη ύπαρξη συμφωνίας θα οδηγούσε σε μια μεγάλη τρύπα στα δημοσιονομικά της Βρετανίας -και μία που είναι πολύ μεγαλύτερη από τις απώλειες που θα υποστούν τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Ασφαλώς, ο πολιτικός κίνδυνος που θα αντιμετώπιζε η Theresa May εάν εγκατέλειπε τις συζητήσεις, δεν θα ήταν απλώς δημοσιονομικός. Η απουσία συμφωνίας θα οδηγούσε σε χάος στα λιμάνια του Ηνωμένου Βασιλείου και στα σύνορα με την Ιρλανδία, καθώς η ΕΕ θα επέβαλε δασμούς και άλλους τελωνειακούς ελέγχους στις εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου. Θα επικρατούσε μεγάλη νομική αβεβαιότητα για το εάν τα βρετανικά αγαθά και υπηρεσίες θα μπορούσαν να πουληθούν στους 27 της ΕΕ. Αυτό θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε ύφεση -και θα ήταν μια ύφεση που θα είχε προκληθεί από την αδυναμία της May να διαπραγματευτεί μια συμφωνία. Είναι δύσκολο να φανταστούμε την πρωθυπουργό -ή την κυβέρνησή της- να επιβιώνει από μια τέτοια εξέλιξη.
Πρέπει λοιπόν να είναι προφανές ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σε πολύ πιο αδύναμη θέση για να υπαγορεύσει τους όρους του διαζυγίου -και τη διαδοχή των συνομιλιών- παρά οι 27. Και οι 27 έχουν κάποιους ισχυρούς λόγους να εμμένουν στην κόκκινη γραμμή τους του “πρώτα το διαζύγιο”.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι ενώ τα χρήματα είναι τελικά ένα αδύναμο χαρτί, είναι το ισχυρότερο που έχει η Βρετανία. Για αυτό η ΕΕ επέμενε στην αλληλουχία: δεν ήθελαν το Ηνωμένο Βασίλειο να χρησιμοποιήσει τα λεφτά ως μόχλευση σε κάθε στάδιο των διαπραγματεύσεων. Ο Michel Barnier δεν θέλει να συμφωνηθεί ένα τελικό ποσό προτού σημειωθεί αρκετή πρόοδος, αλλά θέλει μια συμφωνία σε μια μεθοδολογία για τον υπολογισμό της τελικής συμφωνίας. Όταν αυτό συμφωνηθεί, τότε ένα κατά προσέγγιση ποσό θα έχει συμφωνηθεί. Και θα είναι δύσκολο για το Ηνωμένο Βασίλειο να διαπραγματευτεί αυτό το ποσό προς τα κάτω στα τελευταιά στάδια των διαπραγματεύσεων, διότι η λήξη της προθεσμίας θα είναι κοντά και η πίεση για συμφωνία θα είναι έντονη.
Αυτό μας οδηγεί στο δεύτερο λόγο: όσο περισσότερο το Ηνωμένο Βασίλειο ξοδεύει τη διετή περίοδο του Άρθρου 50 με το παζάρι για τον λογαριασμό του διαζυγίου, τόσο λιγότερος χρόνος θα μένει για να καθοριστεί η μελλοντική σχέση και η μετάβαση. Καθώς πλησιάζει το deadline, η διαπραγματευτική ισχύ των 27 αυξάνεται, επειδή μια πτώση από το χείλος του γκρεμού θα έπληττε περισσότερο τη Βρετανία παρά τους 27. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα βρισκόταν σε μεγάλη πίεση να συμφωνήσει για τα λεφτά, και για να δεχθεί μία μεταβατική συμφωνία χωρίς “ρυθμίσεις εφαρμογής” που της επιτρέπουν, να πηγαίνει και να διαπραγματεύεται νέες εμπορικές συμφωνίες ενώ συνεχίζει να εφαρμόζει την ευρωπαϊκή πολιτική του κοινού εξωτερικού δασμού στις εισαγωγές, ή να επιβάλει ορισμένους περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Η ΕΕ θα προτιμούσε η Βρετανία να συνεχίσει να εφαρμόζει όλους τους κανόνες της ΕΕ και να παραμείνει υπόλογη σε όλα τα θεσμικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Και πολλοί στην ΕΕ των 27 εκτιμούν πως η Βρετανία θα πρέπει να πληρώσει επιπλέον λεφτά -πέρα από τη συμμετοχή της στις υφιστάμενες δεσμεύσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ- για τη συμμετοχή στην ενιαία αγορά κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου.
Η βρετανική κυβέρνηση ελπίζει ότι παρακάμπτοντας τον Barnier και απευθύνοντας προτάσεις σε Γαλλία, Γερμανία και στα άλλα κράτη-μέλη, θα πορούσε να βοηθήσει την Theresa May να βγει από μια φρικτή πλιτική στάση. Εάν πληρώσει τον λογαριασμό του Brexit χωρίς να έχει τίποτα να δείξει, ίσως είναι ευάλωτη σε αλλαγή ηγεσίας, αυξάνοντας τον κίνδυνο η Βρετανία να καταρρεύσει. Οι 27 θα μπορούσαν να σπεύσουν για να βοηθήσουν, παρά τον εκνευριστικό και προσβλητικό τόνο που έχουν υιοθετήσει πολλοί υπέρμαχοι του Brexit στο κόμμα της.
Αλλά θα ήταν τοσο μια πράξη φιλανθρωπίας όσο και συμφέροντος.