Η προοπτική μιας επικείμενης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία έχει εντείνει τον συναγερμό στην περιοχή, απειλώντας να βυθίσει τους 44 εκατομμύρια κατοίκους της χώρας στα δεινά ενος νέου πολέμου..
Οι ειδικοί φοβούνται ότι θα μπορούσε να εγκαινιάσει μια νέα εποχή αβεβαιότητας στην Ανατολική Ευρώπη, να διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού και την παγκόσμια οικονομία και να αναγκάσει μια αλλαγή στη γεωπολιτική επιρροή που βλάπτει την αξιοπιστία της Δύσης.
Αυτοί οι φόβοι θα μπορούσαν ακόμη να αποφευχθούν. Η ουκρανική κυβέρνηση υποβαθμίζει τους άμεσους κινδύνους μιας πλήρους κλίμακας εισβολής, ακόμη και όταν αξιωματούχοι από όλες τις πλευρές προσπαθούν να βρουν μια διπλωματική λύση μιας αντιπαράθεσης που η κυβέρνηση Μπάιντεν προειδοποιεί ότι είναι κοντά στον πόλεμο.
Εάν συμβεί μια εισβολή, δεν είναι σαφές ποια μορφή θα έχει — και η πρόβλεψη των προθέσεων του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν είναι μια διαβόητη άσκηση. «Οποιοσδήποτε σύγχρονος πόλεμος θα ήταν φρικτός, αλλά υπάρχουν διαβαθμίσεις στον τρόμο», είπε ο Νάιτζελ Γκουλντ-Ντέιβις, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στη Λευκορωσία, ο οποίος τώρα είναι ανώτερος συνεργάτης για τη Ρωσία και την Ευρασία στη δεξαμενή σκέψης του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS).
Η αποτελεσματικότητα μιας απάντησης υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ είναι επίσης κρίσιμη για τον καθορισμό του πόσο μακροχρόνιες και εκτεταμένες θα είναι οι επιπτώσεις οποιασδήποτε εισβολής, συμφωνούν οι αναλυτές.
Ωστόσο, οποιαδήποτε ρωσική κίνηση θα έθετε μια δοκιμασία για την αποφασιστικότητα των δυτικών εθνών και θα δημιουργούσε μια σειρά από οικονομικές αβεβαιότητες και αβεβαιότητες ασφάλειας.
«Αυτή είναι εύκολα η πιο σοβαρή κρίση ασφάλειας στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1980», είπε ο Gould-Davies.
«Η Ρωσία και η Δύση έχουν διαφωνήσει τόσο θεμελιωδώς για την κοσμοθεωρία και αυτή η θεμελιώδης διαφωνία έχει μπει κατω απο το χαλί εδώ και χρόνια», πρόσθεσε ο Τζέιμς Νίξεϊ, διευθυντής του προγράμματοςστη δεξαμενή σκέψης Chatham House με έδρα το Λονδίνο.
«Τώρα η Ρωσία αποφάσισε ότι θα ξεκινησει στην αρχή», είπε. «Είναι ένα πραγματικό πρόβλημα που έχει παγκόσμιες επιπτώσεις».
Μια νέα πρώτη γραμμή στην Ευρώπη
Καθώς η απειλή μιας ρωσικής μετακίνησης στην Ουκρανία έχει αυξηθεί, τόσο αυξάνεται και ο όγκος της ρητορικής της Δύσης.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε στο CNN την Τρίτη ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες» σε οποιαδήποτε ρωσική εισβολή. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον είπε ότι η χώρα θα συνεισφέρει σε οποιαδήποτε νέα ανάπτυξη του ΝΑΤΟ μετά από επίθεση, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είπε ότι «το κόστος θα είναι πολύ υψηλό» εάν ο Πούτιν αποφασίσει να κινηθεί.
Αλλά «η κλίμακα της παγκόσμιας αντίδρασης εξαρτάται από την έκταση της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία», είπε ο Nixey. Πρόσθεσε ότι ενώ πολλοί παρατηρητές είναι επιφυλακτικά αισιόδοξοι ότι θα αποτραπεί ένας ολοκληρωτικός πόλεμος, «έκαναν λάθος στο παρελθόν — όπως έκαναν οι περισσότεροι Ρώσοι αναλυτές».
Οι πιο άμεσες συνέπειες πέρα από την Ουκρανία θα γίνονταν αισθητές στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής που θα έβρισκαν μια πολεμική Ρωσία στα κατώφλια τους.
“Η Ουκρανία συνορεύει με πολλά κράτη του ΝΑΤΟ. Θα υπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι δεν συμβαίνει απλώς κάτι που θα μπορούσε να έχει δευτερογενή αποτελέσματα — αλλά ότι η ασφάλειά τους θα απειληθεί”, είπε ο Γκουλντ-Ντέιβις.
«Εάν η Ρωσία δεν αποθαρρύνεται, να ξαναχαράξει τα σύνορα για άλλη μια φορά, τότε είναι ξεκάθαρο ότι η Ρωσία θα πάρει μαθήματα από αυτό η ίδια — πού θα ακολουθήσει;», πρόσθεσε ο Νίξεϊ.
Πολλά θα εξαρτηθούν τότε από την απάντηση του ΝΑΤΟ και οι χώρες που θα μπορούσαν να βρεθούν στη γραμμή βολής θα παρατηρούσαν γρήγορα μια αυξημένη παρουσία στρατευμάτων. Περίπου 8.500 στρατιώτες των ΗΠΑ έχουν τεθεί σε αυξημένη ετοιμότητα για πιθανή ανάπτυξη στην ανατολική Ευρώπη, δήλωσε τη Δευτέρα ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου Τζον Κίρμπι. Τρεις Αμερικανοί αξιωματούχοι που γνωρίζουν τις συζητήσεις είπαν επίσης στο CNN ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοι θα μπορούσαν να στείλουν πρόσθετες δυναμεις στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία τις επόμενες ημέρες.
Η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και η συμμαχία πιθανότατα δεν θα στείλει στρατιώτες στη χώρα. Αλλά μετά από μια εισβολή, μια βαριά παρουσία στρατευμάτων πιθανότατα θα παρέμενε κατά μήκος του ανατολικού χείλους της Ευρώπης για όσο διάστημα η Ρωσία κατείχε ουκρανική γη — μια προοπτική που θα αναζωπυρώσει τις μνήμες ενός φράγματος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου που χώριζε ανατολικά από δυτικά.
«Θα πρέπει να υπάρξει μια απάντηση σε όλη αυτή τη γραμμή του μετώπου του ΝΑΤΟ που λειτουργεί ως αποτρεπτικό… και πρέπει να έχετε μια ολόκληρη στρατηγική πολεμικής μάχης γύρω από αυτό», δήλωσε ο Neil Melvin, διευθυντής διεθνών μελετών ασφαλείας στο Royal United Services Institute (RUSI).
“Στην Ευρώπη, αυτό θα άλλαζε τα πράγματα σε τεράστιο βαθμό — γιατί απέχουμε πολύ από το να σκεφτόμαστε με αυτούς τους όρους”, πρόσθεσε. Ο Μέλβιν προέβλεψε ότι τα έθνη θα απαιτούσαν «αρκετά μεγάλες δυνάμεις για να πολεμήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, να φέρουν νέες δυνάμεις από τις ΗΠΑ [και] να καταπολεμήσουν τις διαστάσεις του κυβερνοχώρου».
«Θα είναι μια τεράστια αλλαγή».
Οικονομικές ανησυχίες
Οι οικονομικές συνέπειες μιας εισβολής εχουν άγνωστα στοιχεία, αλλά υπάρχουν αρκετές πιθανές αρνητικές επιπτώσεις που έχουν ανησυχήσει τους ειδικούς από τότε που έγινε σαφές για πρώτη φορά η συσσώρευση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα ουκρανικά σύνορα.
Πιο άμεσα, μια διακοπή της γεωργικής παραγωγής της Ουκρανίας θα μπορούσε να έχει άμεσο αντίκτυπο στον εφοδιασμό τροφίμων.
Η χώρα είναι ένας από τους τέσσερις μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών στον κόσμο — αναμένεται να αντιπροσωπεύει περίπου το ένα έκτο των παγκόσμιων εισαγωγών καλαμποκιού τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Συμβουλίου Σιτηρών — επομένως άμεσο πλήγμα στην παραγωγή θα μπορούσε να επηρεάσει την προσφορά ορισμένων τροφίμων.
Αλλά πιο ανησυχητικό είναι ο ευρύτερος πιθανός αντίκτυπος στον ενεργειακό εφοδιασμό και οι συνέπειες των σκληρών δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία που θα αναμένονταν μετά από μια εισβολή.
“Αν μιλάτε για μια μεγάλη σύγκρουση [που περιλαμβάνει] έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές ενέργειας στον κόσμο — και μια σημαντική χώρα διέλευσης προς την υπόλοιπη Ευρώπη — τότε δεν μπορεί παρα να υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις στις ενεργειακές αγορές.” είπε ο Γκουλντ-Ντέιβις.
Έχει ήδη κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύεται αυτή την εξάρτηση. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας δήλωσε την Τετάρτη ότι η Ρωσία συνέβαλε στην υποπαροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώνοντας τις εξαγωγές της και τους τελευταίους μήνες η χώρα άσκησε πίεση εφοδιασμού και στη Μολδαβία.
«Είδαμε τη Ρωσία τους τελευταίους μήνες να εκμεταλλεύεται και να επιδεινώνει τα προβλήματα του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού και τις υψηλότερες τιμές», πρόσθεσε ο Gould-Davies. «Θα μπορούσαν να σκεφτούν το κόστος για κάτι πολύ πιο σοβαρό από αυτό;»
Ο πληθωρισμός στο ενεργειακό κόστος έχει ήδη χτυπήσει εκατομμύρια σπίτια στην Ευρώπη — στη Βρετανία, οι καταναλωτές θα πληρώσουν περίπου 790 £ (1.075 $) περισσότερα για να θερμάνουν και να φωτίσουν τα σπίτια τους φέτος, σύμφωνα με την Bank of America — και η σύγκρουση στην Ανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να πυροδοτήσει ή να βαθύνουν τις κρίσεις κόστους ζωής σε πολλές χώρες.
Μια ανησυχία στην Ευρώπη είναι ότι η Ρωσία θα ήταν πράγματι πρόθυμη να χειριστεί μια ρήξη με την ευρωπαϊκή αγορά, δεδομένης της σταδιακής στροφής των προμηθειών φυσικού αερίου και άνθρακα στην Κίνα τα τελευταία χρόνια.
Μια επιτάχυνση σε αυτή τη μετατόπιση θα προκαλούσε «ένα τεράστιο τράνταγμα στην οικονομία [της Ευρώπης], επειδή θα πρέπει να κάνουν κάτι άλλο», είπε ο Μέλβιν. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να καθυστερήσει τα σχέδια για σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών σε τμήματα της ηπείρου, εάν τα έθνη αναγκαστούν να αναζητήσουν ξέφρενα ενεργειακες εναλλακτικες.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν διεξάγει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για να στηρίξει τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης σε περίπτωση εισβολής της Ρωσίας, προβλέποντας ελλείψεις φυσικού αερίου και σοκ στην παγκόσμια οικονομία, δήλωσαν την Τρίτη ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Η ΕΕ εργάζεται εν τω μεταξύ σε μια «ευρεία σειρά τομεακών και μεμονωμένων κυρώσεων» σε περίπτωση περαιτέρω ρωσικής επιθετικότητας, σύμφωνα με δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ακολούθησε εικονική συνάντηση με τους ηγέτες των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, Πολωνία, ΕΕ και ΝΑΤΟ. Ο Μπάιντεν είπε στο CNN ότι θα περίμενε «σημαντικές οικονομικές κυρώσεις».
Οι αναλυτές γενικά αναμένουν ένα ευρύ φάσμα κυρώσεων που θα μπορούσε να πλήξει τις μεγάλες ρωσικές τράπεζες, τον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και τις εισαγωγές τεχνολογίας. Αλλά οι επιπτώσεις στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο θα ήταν επίσης αισθητές.
«Κάθε φορά που επιβάλλετε κυρώσεις, επιβάλλετε μεγάλο κόστος στον στόχο — αλλά έχετε επίσης τον κίνδυνο να βλάψετε τον εαυτό σας, τους φίλους και τους συμμάχους σας», δήλωσε ο Νέιθαν Σάιλς, εν ενεργεία υφυπουργός για την ασφάλεια των πολιτών, τη δημοκρατία και τον άνθρωπο. δικαιώματα στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Τραμπ.
Και ενώ οι στοχευμένες κυρώσεις σε Ρώσους ιδιώτες και εταιρείες έχουν βασιστεί από την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014, εξακολουθεί να υπάρχει «μια ουσιαστική επενδυτική σχέση» μεταξύ της χώρας και της Δύσης που θα μπορούσε να τελειωσει, είπε ο Μέλβιν.
«Το ερώτημα τώρα είναι πόσο περισσότερο θα προχωρήσουν αυτές οι κυρώσεις και πόσο πιο απομονωμένη θα γίνει η ρωσική οικονομία», πρόσθεσε.
Το τέλος της παγκόσμιας τάξης
Αυτό το πλαίσιο υπογραμμίζει την αίσθηση σε ορισμένες πλευρές ότι η απάντηση των ΗΠΑ στην κρίση της Ουκρανίας θα μπορούσε να υπαγορεύσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται σε όλο τον κόσμο για μια γενιά.
«Θα βλέπαμε αρνητικά αποτελέσματα για χρόνια και ίσως δεκαετίες στο μέλλον» αν η Ρωσία ενορχηστρώσει μια επιτυχημένη κίνηση, είπε ο Σάιλς. «Αυτό θα πει στους δικτάτορες σε όλο τον κόσμο ότι οι ΗΠΑ είναι μια χάρτινη τίγρη».
Ανέφερε «αδίστακτα καθεστώτα όπως η Βόρεια Κορέα και το Ιράν» ως άλλα έθνη που θα μπορούσαν να επιδιώξουν να επωφεληθούν από ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Αλλά ο Σάιλς πρόσθεσε ότι υπάρχει επίσης «ένα σενάριο όπου οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ βγαίνουν από αυτήν την κρίση με ενισχυμένη την αξιοπιστία τους», εάν μια ισχυρή απάντηση ξεκινήσει μια ρωσική κατάρρευση.
Σε περίπτωση που μακροχρόνιες εντάσεις ακολουθήσουν μια ρωσική εισβολή, θα μπορούσε επίσης να ανανεωθεί μια συζήτηση στις ΗΠΑ σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να παίξει η χώρα στην Ευρώπη. «Έχουν ένα πολύ έντονο πολιτικό χάσμα τώρα μεταξύ ενός παγκόσμιου ρόλου αστυνομικού, τον οποίο έχει υποστηρίξει ο Μπάιντεν, ή του άλλου στρατοπέδου ότι κάνουμε μόνο ό,τι είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ», είπε ο Μέλβιν.
Αν και πολλές συνέπειες μιας ρωσικής κίνησης στην Ουκρανία δεν είναι καθόλου βέβαιες, υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο μπορούν να συμφωνήσουν οι ειδικοί. «Στη διεθνή πολιτική, όλοι παρακολουθούν πάντα όλους τους άλλους», είπε ο Gould-Davies.