Ενώ η ρωσική και η ουκρανική οικονομία πλήττονται περισσότερο από τη ρωσική εισβολή, οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου δεν θα περιοριστούν στις χώρες που τον πολεμούν. Για να μετριάσουν τους κινδύνους, οι χώρες πρέπει να αρχίσουν να αναπτύσσουν τα σχέδιά τους για ανάκαμψη τώρα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι σαρωτικές κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη στη Ρωσία ως απάντηση, έχουν προκαλέσει οικονομικές διαταραχές σε τέσσερα επίπεδα: άμεσο, ανάστροφο, spillover και συστημικό. Για να περιορίσουμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους, πρέπει να αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε σχέδια ανάκαμψης τώρα.
Περιττό να πούμε ότι η οικονομία της Ουκρανίας και της Ρωσίας πλήττονται περισσότερο. Η οικονομική δραστηριότητα στην Ουκρανία είναι πιθανό να συρρικνωθεί κατά πολύ περισσότερο από το ένα τρίτο φέτος, επιδεινώνοντας την ταχέως κλιμακούμενη ανθρωπιστική κρίση. Ήδη, ο πόλεμος έχει οδηγήσει σε περισσότερες από 750 απώλειες αμάχων και έχει οδηγήσει 1,5 εκατομμύριο Ουκρανούς να καταφύγουν σε γειτονικές χώρες, με εκατομμύρια ακόμη να μετακινούνται στο εσωτερικό.
Ενώ η Ρωσία δεν υφίσταται μεγάλης κλίμακας ανθρώπινο πόνο ή σωματική καταστροφή, η οικονομία της πρόκειται επίσης να συρρικνωθεί κατά περίπου το ένα τρίτο, λόγω της άνευ προηγουμένου αυστηρότητας των κυρώσεων που υπόκειται τώρα. Συγκεκριμένα, το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας και ο αποκλεισμός επιλεγμένων ρωσικών τραπεζών από το SWIFT, το σύστημα χρηματοοικονομικών μηνυμάτων που επιτρέπει τις περισσότερες διεθνείς τραπεζικές πληρωμές, γονατίζουν την οικονομία, με «αυτοκυρώσεις» από νοικοκυριά και εταιρείες από την Apple έως την BP, επιδεινώνοντας τη ζημιά.
Η Ρωσία οδεύει τώρα προς σοβαρούς περιορισμούς στο συνάλλαγμα, τεράστιες ελλείψεις αγαθών, ένα ρούβλι που καταρρέει, αυξανόμενες ληξιπρόθεσμες οφειλές και την προσδοκία μεταξύ των νοικοκυριών ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν πριν βελτιωθούν. Αυτή η εικόνα έχει πολλά κοινά με αυτά που είδα όταν επισκέφτηκα τη Μόσχα τον Αύγουστο του 1998.
Ακόμα κι αν ο πόλεμος τελειώσει αύριο, θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν αυτές οι οικονομίες. Και όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο μεγαλύτερη είναι η ζημιά, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα φαύλων αλληλεπιδράσεων και δυσμενών κύκλων και τόσο βαθύτερες οι συνέπειες.
Στην Ουκρανία, οι φυσικές και ανθρώπινες υποδομές έχουν πληγεί πολύ σκληρά. Η χώρα μπορεί να αναμένει τεράστια εξωτερική υποστήριξη για την ανασυγκρότησή της, κατά τη διάρκεια της οποίας μπορεί να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του παρελθόντος και να οικοδομήσει νέες οικονομικές δομές και σχέσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Αλλά η διαδικασία θα πάρει χρόνο και θα υπάρξουν προσκρούσεις στην πορεία.
Από την πλευρά της, η Ρωσία θα δυσκολευτεί πολύ να αποκαταστήσει οικονομικούς, χρηματοπιστωτικούς και θεσμικούς δεσμούς με τον έξω κόσμο, ιδιαίτερα τη Δύση. Αυτό θα εμποδίσει την τελική οικονομική ανάκαμψη, η οποία θα εξαρτηθεί από την επιδίωξη μιας σειράς πολύπλοκων και δαπανηρών εσωτερικών αναδιαρθρώσεων με θεσμικές, πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις.
Αλλά οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου δεν θα περιοριστούν στις χώρες που τον πολεμούν. Ήδη, η Δύση έχει αρχίσει να αισθάνεται την «στασιμπληθωριστική» ανάδραση. Οι υφιστάμενες πληθωριστικές πιέσεις θα επιδεινωθούν από την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας και του σιταριού. Εν τω μεταξύ, ένας άλλος γύρος διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας έχει ξεκινήσει και το κόστος μεταφοράς αυξάνεται ξανά. Οι διαταραγμένες εμπορικές οδούς είναι πιθανό να ασκήσουν περαιτέρω καθοδική πίεση στην ανάπτυξη.
Η έκταση της ζημίας που προκαλούν αυτές οι εξελίξεις θα ποικίλλει ευρέως, τόσο μεταξύ των χωρών όσο και εντός της χώρας. Ελλείψει έγκαιρης απάντησης πολιτικής, οι προηγμένες οικονομίες θα πρέπει να αναμένουν χαμηλότερη ανάπτυξη, επιδείνωση της ανισότητας και ευρύτερες αποκλίσεις στις επιδόσεις μεταξύ των χωρών. Συνολικά, οι ΗΠΑ είναι πιθανό να ξεπεράσουν την Ευρώπη, η οποία είναι πιθανό να διολισθήσει σε ύφεση, λόγω της μεγαλύτερης εσωτερικής ανθεκτικότητας και ευελιξίας της αμερικανικής οικονομίας, αν και η αποτυχία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ να ανταποκριθεί έγκαιρα στον πληθωρισμό πέρυσι – ένα ιστορικό λάθος πολιτικής – θα υπονομεύσει την ευελιξία της.
Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, μπορεί κανείς να αναμένει αυξημένη –και, μερικές φορές, ανησυχητική– αστάθεια της αγοράς. Οι οικονομικές απώλειες θα είναι μεγαλύτερες στην Ευρώπη, με ορισμένους τομείς –κυρίως ορισμένες τράπεζες και εταιρείες ενέργειας– να πλήττονται πολύ σκληρά.
Οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές αποκλίσεις θα αυξηθούν επίσης σε άλλα μέρη του κόσμου. Ορισμένοι παραγωγοί εμπορευμάτων αναμένεται να κερδίσουν αρκετά από τις υψηλότερες τιμές εξαγωγής για να αντισταθμίσουν τις απώλειες που προκαλούνται από τη χαμηλότερη παγκόσμια ανάπτυξη. Ωστόσο, ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός χωρών – ειδικά εκείνων που βρίσκονται κοντά στις μαχόμενες και εύθραυστες αναπτυσσόμενες οικονομίες – θα αντιμετωπίσει πιέσεις από διάφορες πηγές, όπως δυσμενείς όρους εμπορίου, μεταναστευτικές ροές, ενισχυμένο δολάριο ΗΠΑ, μειωμένη παγκόσμια ζήτηση και αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Οι εισαγωγείς εμπορευμάτων θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν τις ξαφνικές συνολικές αυξήσεις των τιμών, οι οποίες είναι δύσκολο να μετακυλιστούν στους καταναλωτές και δύσκολο να επιδοτηθούν. Ο πιθανός αντίκτυπος θα μπορούσε να περιλαμβάνει περισσότερες αναδιαρθρώσεις χρέους. Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν επιδιώξουν έγκαιρες απαντήσεις, οι πιο αδύναμες οικονομίες αντιμετωπίζουν την προοπτική εξεγέρσεων για τα τρόφιμα.
Έπειτα, υπάρχει το μέλλον της πολυμέρειας, το τέταρτο αποτέλεσμα. Βραχυπρόθεσμα, η Δύση επιβεβαίωσε εκ νέου την κυριαρχία της στο διεθνές σύστημα που έχτισε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά θα πρέπει να περιμένει μια σοβαρή μακροπρόθεσμη πρόκληση από την εντατικοποίηση της προσπάθειας υπό την ηγεσία της Κίνας για την οικοδόμηση ενός εναλλακτικού συστήματος ένα οικονομικό ή χρηματοπιστωτικό τούβλο τη φορά.
Λέγεται συχνά ότι μέσα σε κάθε τρομερή κρίση βρίσκεται μια μεγάλη ευκαιρία. Αν και είναι επιτακτική ανάγκη οι χώρες να συνεχίσουν να ενώνονται για να αντιταχθούν στην παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είναι επίσης ζωτικής σημασίας να λάβουν έγκαιρα μέτρα για τον μετριασμό των μακροπρόθεσμων οικονομικών κινδύνων που εγείρει η σύγκρουση – ακόμη και για να ενισχύσουν τη μελλοντική ανθεκτικότητα και συνεργασία.
Ο κόσμος ανταποκρίθηκε στην πρόκληση στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρέπει τώρα να επικεντρωθούμε στη διασφάλιση μιας παρόμοιας απάντησης όπως και όταν επιστρέψει η ειρήνη στην Ουκρανία και την Ευρώπη.
Copyright: Project Syndicate, 2022.