BERKELEY – Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επανασχεδιάζει ριζικά το παγκόσμιο οικονομικό, πολιτικό τοπίο και τοπίο ασφάλειας. Πολιτικά, απομακρύνει τη Ρωσία από την Ευρώπη. Έχει διπλασιάσει τη δέσμευση των μελών του ΝΑΤΟ στη συμμαχία τους και οδήγησε τη Γερμανία να εγκαταλείψει την αποστροφή της για τις αμυντικές δαπάνες. Οικονομικά, προμηνύει μια εκτεταμένη περίοδο υψηλών τιμών ενέργειας καθώς η Ευρώπη απογαλακτίζεται από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αυξάνοντας με τη σειρά του το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού.
Στο οικονομικό μέτωπο, οι ρωσικές τράπεζες έχουν αποκλειστεί από το να δραστηριοποιούνται στη Δύση και έχουν αποκοπεί από το SWIFT, το σύστημα τραπεζικών μηνυμάτων για διεθνείς πληρωμές. Οι τίτλοι και οι καταθέσεις της κεντρικής τράπεζας έχουν παγώσει, καθιστώντας την ανίκανη να ανακόψει την πτώση του ρουβλίου. Ομοίως, δεν είναι σε θέση να ενεργήσει ως δανειστής έσχατης ανάγκης σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως η Sberbank, με υποχρεώσεις σε ξένα νομίσματα. Αυτά τα μέτρα είναι οικονομικά και οικονομικά καταστροφικά, αυτό ακριβώς είναι και ο σκοπός τους.
Έχοντας γίνει μάρτυρες αυτής της επίδειξης οικονομικού σοκ και δέους, θα ξανασκεφτούν άλλες χώρες πώς και πού διατηρούν τα ξένα περιουσιακά τους στοιχεία; Θα αναζητήσουν ένα ασφαλές καταφύγιο στην Κίνα, η οποία δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, και στο νόμισμά της, το ρενμίνμπι;
Η πρόσφατη εμπειρία δεν συμφωνεί. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το μερίδιο των δολαρίων στα αναγνωρισμένα συναλλαγματικά αποθέματα παγκοσμίως έχει μειωθεί κατά περίπου δέκα ποσοστιαίες μονάδες, καθώς οι κεντρικές τράπεζες διαφοροποιήθηκαν από το δολάριο. Αλλά η προκύπτουσα μετανάστευση ήταν μόνο κατα το ένα τέταρτο στο ρενμίνμπι και κατα τα τρία τέταρτα σε «θυγατρικά» αποθεματικά νομίσματα όπως το δολάριο Αυστραλίας, το δολάριο Καναδά, η σουηδική κορόνα και το ελβετικό φράγκο.
Αυτά τα νομίσματα διαπραγματεύονται εύκολα. Συνδυάστε τα και αποτελούν ένα σύνολο λογικού μεγέθους. Παρέχουν στους διαχειριστές αποθεματικών πλεονεκτήματα διαφοροποίησης, επειδή δεν κινούνται στα ίδια επίπεδα με το δολάριο. Αλλά όλοι οι εκδότες τους, συμπεριλαμβανομένης ακόμη και της ουδέτερης Ελβετίας, υποστηρίζουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, πράγμα που σημαίνει ότι κανένα από αυτά τα νομίσματα δεν είναι πιθανό να προσφέρει καταφύγιο για τις κυβερνήσεις που παραβιάζουν τους διεθνείς κανόνες.
Γιατί δεν υπήρξε περισσότερη μετανάστευση προς το ρενμίνμπι; Μέρος της απάντησης είναι ότι τα ομόλογα και οι τραπεζικές καταθέσεις δεν είναι εύκολα προσβάσιμα από ξένους επίσημους επενδυτές, τουλάχιστον στις σχετικές ποσότητες. Τα ομόλογα με χαμηλό άθροισμα (ομόλογα σε renminbi που διαπραγματεύονται υπεράκτια, στο Χονγκ Κονγκ και αλλού) και σε τραπεζικές καταθέσεις offshore renminbi είναι προσβάσιμα, αλλά όχι τόσο πολυ. Αν και το Χονγκ Κονγκ και η Σαγκάη λειτουργούν ένα Bond Connect μέσω του οποίου οι ξένοι επενδυτές μπορούν να επενδύσουν στη διατραπεζική αγορά ομολόγων της ηπειρωτικής Κίνας, λίγες ή καθόλου κεντρικές τράπεζες βρίσκονται στη λίστα των εγκεκριμένων επενδυτών που έχουν εξουσιοδοτηθεί να συμμετέχουν στο πρόγραμμα.
Επιπλέον, οι ενέργειες του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν είναι βέβαιο ότι υπενθυμίζουν στους διαχειριστές αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών ένα θεμελιώδες γεγονός: κάθε κορυφαίο διεθνές και αποθεματικό νόμισμα στην ιστορία ήταν το νόμισμα μιας πολιτικής δημοκρατίας ή δημοκρατίας, όπου υπάρχουν αξιόπιστα θεσμικά όρια στην αυθαίρετη δράση. Υπό τον Πρόεδρο Xi Jinping, η Κίνα κινείται φυσικά προς την αντίθετη κατεύθυνση – μακριά από τέτοια όρια. Η συλλογική διακυβέρνηση των πρώην προέδρων της Κίνας Χου Τζιντάο και Τζιανγκ Ζεμίν έχει δώσει τη θέση της σε ένα προσωπικο καθεστώς που μοιάζει πολύ με αυτό του Πούτιν. Λίγοι διαχειριστές αποθεματικών θα έχουν την τάση να θέσουν τα χαρτοφυλάκια περιουσιακών τους στοιχείων στο έλεος του Xi.
Σε κάθε περίπτωση, εξ ορισμού, η Κίνα, ο μοναδικός μεγαλύτερος κάτοχος αποθεματικών, δεν μπορεί να διατηρεί δικό της νόμισμα ως συναλλαγματικά αποθέματα.
Πώς θα επηρεαστεί λοιπόν το διεθνές νομισματικό σύστημα από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι οι χώρες διατηρούν αποθεματικά για δύο λόγους: για να παρέμβουν στην αγορά συναλλάγματος και να μετριάσουν τις ανεπιθύμητες διακυμάνσεις και ως πολεμικό οπλο για να χρησιμοποιηθούν σε μια γεωπολιτική σύγκρουση ή άλλη έκτακτη ανάγκη.
Στην πράξη, η ίδια δεξαμενή αποθεματικών μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τους δύο σκοπούς: για λειτουργίες της αγοράς σε κανονικούς καιρούς και για αγορές έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση κρίσης. Υπενθυμίζεται πώς οι Συμμαχικές Δυνάμεις χρησιμοποίησαν τα αποθέματά τους σε χρυσό και συνάλλαγμα για παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος τη δεκαετία του 1930 και στη συνέχεια για να αγοράσουν πολεμικό υλικό από τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η πρόσφατη εμπειρία της Ρωσίας δείχνει ότι ένα πολεμικό σεντούκι από χρυσό και συναλλαγματικά αποθέματα μπορεί να μην είναι τόσο χρήσιμο όσο προηγουμένως. Η αδυναμία της νέας κυβέρνησης του Αφγανιστάν υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν να έχει πρόσβαση στα αποθέματά της σε δολάρια στη Νέα Υόρκη δείχνει προς την ίδια κατεύθυνση.
Ως εκ τούτου, η λιγότερη χρησιμότητα σε μια σύγκρουση σημαίνει ότι οι χώρες που σκέφτονται να έρθουν σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και τη δυτική συμμαχία μπορεί να τείνουν να διατηρούν λιγότερα αποθέματα. Αυτή η προσαρμογή θα σήμαινε ότι μπορεί επίσης να υπάρξουν περιπτώσεις όπου θα έχουν μικρότερη ικανότητα παρέμβασης στην αγορά συναλλάγματος και θα πρέπει να αποδεχτούν ευρύτερες διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Οι λογικές κυβερνήσεις ανταποκρίνονται σε αυτό το ενδεχόμενο σκληρύνοντας τα χρηματοπιστωτικά τους συστήματα έναντι του συναλλαγματικού κινδύνου. Αποτρέπουν τις τράπεζες και τις εταιρείες τους από το να αναλάβουν υπερβολικές υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα. Πριν από την έναρξη του πολέμου της, η Ρωσία είχε κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά ανεπαρκώς, πιθανώς επειδή ο Πούτιν απέτυχε να προβλέψει τις τεράστιες οικονομικές κυρώσεις της Δύσης. Άλλες κυβερνήσεις είναι απίθανο να κάνουν το ίδιο λάθος στο μέλλον.
Barry Eichengreen, Professor of Economics at the University of California, Berkeley, is the author, most recently, of In Defense of Public Debt (Oxford University Press, 2021).
Copyright: Project Syndicate, 2022.