Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, οι νέοι υποεκπροσωπούνται στατιστικά τόσο στα εθνικά κοινοβούλια όσο και στο κοινοβούλιο της ΕΕ. Αυτό, σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού των ευρωπαϊκών χωρών, αφήνει τους νέους εκ των πραγμάτων στο περιθώριο της πολιτικής,
Καθώς το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας πλησιάζει στο τέλος του και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αρχίζουν να προσβλέπουν στις εκλογές της ΕΕ για το 2024, οι εκπρόσωποι επιδιώκουν να αυξήσουν τη συμμετοχή των νέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.
«Ως πρόεδρος, θα κάνω ό,τι μπορώ για να πείσω τους νέους να ψηφίζουν και να επιλέγουν πάντα την Ευρώπη, επειδή η Ευρώπη ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η Ευρώπη είναι εδώ σήμερα και θέλω να εξακολουθήσει να βρίσκεται εδώ και στο μέλλον», δήλωσε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Roberta Metsola, σε συνέντευξή της στη EURACTIV.
Κατά την άποψή της, η νεολαία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνίας και του μέλλοντος της Ευρώπης.
Μια εκ των πραγμάτων τάση
Ωστόσο, οι νέοι παραμένουν εκ των πραγμάτων στο περιθώριο των πολιτικών αποφάσεων, τόσο λόγω της έλλειψης παρουσίας τους στα κοινοβούλια όσο και λόγω των τάσεων γήρανσης του πληθυσμού στις χώρες της ΕΕ.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2018 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, μόνο τέσσερα κράτη μέλη επιτρέπουν σε άτομα ηλικίας 25 ετών και άνω να θέτουν υποψηφιότητα στις εθνικές εκλογές, ενώ επτά θέτουν ως όριο ηλικίας τα 20-21 έτη και άλλα 16 τα 18 έτη και άνω.
Στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το όριο ηλικίας που παρέχει δικαίωμα ψήφου είναι τα 18 έτη στα περισσότερα κράτη μέλη, με εξαιρέσεις το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ιρλανδία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Σλοβακία (21), τη Ρουμανία (23) και την Ιταλία και την Ελλάδα (25).
Το όριο ηλικίας που παρέχει δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές είναι τα 18 έτη σε όλα τα κράτη μέλη εκτός από την Αυστρία και τη Μάλτα, όπου είναι 16, και την Ελλάδα, όπου είναι 17.
Έλλειψη συμμετοχής
Παρά τα γενικά χαμηλά όρια ηλικίας, υπάρχει εκ των πραγμάτων έλλειψη συμμετοχής των νέων στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ.
Η νεότερη ευρωβουλευτής που συμμετέχει στο ευρωπαϊκό νομοθετικό σώμα είναι η 24χρονη Kira Marie Peter-Hansen από τη Δανία. Ωστόσο, ο μέσος όρος ηλικίας των ευρωβουλευτών είναι τα 49,5 έτη. Στην προηγούμενη θητεία, ο μέσος όρος ηλικίας ήταν τα 53 έτη.
Το ίδιο ισχύει και για τα κράτη μέλη: Η πλειοψηφία των εθνικών κοινοβουλίων σε όλη την ΕΕ έχει υψηλό μέσο όρο ηλικίας, με λίγους νεαρούς βουλευτές σε, γενικά, χαμηλότερες θέσεις.
Εξετάζοντας τα νεοεκλεγέντα κοινοβούλια, στην Ιταλία ο μέσος όρος είναι περίπου τα 51 έτη, ενώ στη Σουηδία δεν εξελέγη κανένας βουλευτής ηλικίας κάτω των 30 ετών.
Σύμφωνα με τη Hannah Vanbelle από το κίνημα πολιτών Agora των Βρυξελλών, το χαμηλό ποσοστό των νεαρών μελών στα κοινοβούλια «δεν είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικό» της νέας γενιάς.
«Θα έλεγα μάλιστα ότι τα κοινοβούλια θα έπρεπε να υπερκεπροσωπούνται από νεαρά μέλη, επειδή πολλές από τις αποφάσεις που λαμβάνονται αφορούν το μέλλον», δήλωσε κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Δημόσιας Συμμετοχής και Διαβουλετικής Δημοκρατίας που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο.
Η ήπειρος γερνάει
Ένα άλλο στοιχείο που επηρεάζει τόσο τις προεκλογικές εκστρατείες όσο και τις πολιτικές προτεραιότητες είναι ο γηράσκων πληθυσμός της ΕΕ.
Η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Dubravka Šuica, δήλωσε σε συνέντευξή της στη EURACTIV ότι αυτό είναι ένα ενθαρρυντικό γεγονός που οφείλεται στη βελτίωση της δημόσιας υγείας, η οποία παρατείνει το προσδόκιμο ζωής.
Ωστόσο, οι δημογραφικές συνθήκες της ΕΕ έχουν απτή επίδραση στις προτεραιότητες πολιτικής. Με μέσο όρο ηλικίας τα 44 έτη, η πλειοψηφία των ψηφοφόρων που προσέρχονται στις κάλπες ασχολείται λιγότερο με ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα τους νέους, δημιουργώντας μια τάση στρέψης προς τα πολιτικά συμφέροντα των παλαιότερων γενεών.
Διαβουλευτικές δημοκρατίες, ένα παράθυρο ευκαιρίας;
Πέρα από τις εκλογές, η ΕΕ ενθαρρύνει εναλλακτικές μορφές συμμετοχής στα πολιτικά δρώμενα, όπως η διαβουλευτική δημοκρατία: η τοποθέτηση της ενεργού αντιπαράθεσης και της συζήτησης από τους πολίτες στο επίκεντρο της χάραξης πολιτικής.
Το 2022, η ΕΕ διεξήγαγε το πρώτο πείραμα διαβουλευτικής δημοκρατίας, τη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης (CoFoE). Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, επιλέχθηκαν τυχαία επιλεγμένοι πολίτες της ΕΕ, οι οποίοι συμμετείχαν σε συζητήσεις πολιτικής από την οικονομία μέχρι τις αξίες και τις πολιτιστικές προτεραιότητες.
Ωστόσο, για να εδραιωθεί ο αντίκτυπος αυτών των συζητήσεων, είναι εξαιρετικά σημαντικό να δοθεί συνέχεια στις συστάσεις, μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη σε επίπεδο ΕΕ.