Τριπλό κίνδυνο για τα νοικοκυριά, ο οποίος πηγάζει από την πληθωριστική έκρηξη, διαπιστώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην εξαμηνιαία έκθεσή της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Ο πρώτος κίνδυνος πηγάζει από τα επιτόκια, καθώς οι δαπάνες για τόκους των νοικοκυριών ως ποσοστό του ακαθάριστου εισοδήματος έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνονται με μεγάλη ταχύτητα.
Ο δεύτερος κίνδυνος αφορά το πραγματικό εισόδημα, το οποίο, σύμφωνα με την ΤτΕ, μειώθηκε σε πραγματικούς όρους το 2022, παρά τη σημαντική ονομαστική αύξηση των αποδοχών, κάτι που προφανώς οφείλεται στην αύξηση των τιμών.
Ο τρίτος κίνδυνος έχει να κάνει με τις τιμές των ακινήτων -άρα και το ολοένα και μεγαλύτερο στεγαστικό πρόβλημα-, οι οποίες εξακολουθούν να ανεβαίνουν με όχημα τη ζήτηση από το εξωτερικό.
Η ΤτΕ επισημαίνει με έμφαση το γεγονός ότι η κτηματαγορά στην Ευρώπη έχει ήδη μπει σε φάση διόρθωσης, κάτι που είναι πολύ πιθανό να συμβεί και στην Ελλάδα.
Kίνδυνος επιτοκίων
Ο κίνδυνος από την αύξηση των επιτοκίων για τα νοικοκυριά είναι ήδη υπαρκτός, καθώς το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων έχει ήδη αυξηθεί κατά 201 μονάδες βάσης (από το 3,9% τον Ιούνιο του 2022 στο 5,9% τον Μάρτιο του 2023). Η αύξηση αυτή ήταν πιο αισθητή στα μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια. Ειδικότερα, το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 233 μονάδες βάσης (Μάρτιος 2023: 4,3%, Ιούνιος 2022: 2%), ενώ στα στεγαστικά δάνεια με διάρκεια από ένα έως πέντε έτη αυξήθηκε μόνο κατά 76 μονάδες βάσης (Μάρτιος 2023: 4,6%, Ιούνιος 2022: 3,9%). Αντίστοιχα, η αύξηση στο μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των καταναλωτικών και λοιπών δανείων προς τα νοικοκυριά ήταν μεγαλύτερη για τα δάνεια με διάρκεια άνω των πέντε ετών (125 μονάδες βάσης) και μικρότερη για τα δάνεια με διάρκεια έως ένα έτος (78 μονάδες βάσης) και για τα δάνεια με διάρκεια άνω του ενός έτους και έως πέντε έτη (67 μονάδες βάσης).
Οι δαπάνες για τόκους ως ποσοστό του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών αυξήθηκαν το 2022 για τα στεγαστικά δάνεια εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων των υφιστάμενων δανείων, ενώ έμειναν σχεδόν αμετάβλητες για τα καταναλωτικά δάνεια.
Κίνδυνος εισοδήματος
Σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται η ΤτΕ, το ονομαστικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 7,4% συγκριτικά με το 2021, ενώ το πραγματικό εισόδημα μειώθηκε -έστω και οριακά- κατά 0,1% προφανώς λόγω του πληθωρισμού. Έτσι, η ΤτΕ επικεντρώνεται στις αβεβαιότητες που αφορούν το ενδεχόμενο να διατηρηθεί ο πληθωρισμός σε υψηλό επίπεδο, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να πληγεί το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών.
Πάντως, όπως αναφέρεται στην έκθεση: «Η αγορά εργασίας έχει ανακάμψει μετά την πανδημία και αναμένεται να συνεχίσει να βελτιώνεται μεσοπρόθεσμα, παρά τον υψηλό πληθωρισμό, την άνοδο των επιτοκίων και την αύξηση της αβεβαιότητας που έχει προκαλέσει ο πόλεμος στην Ουκρανία».
Όσον αφορά την αύξηση του ονομαστικού εισοδήματος των νοικοκυριών μέσα στο 2022, η ΤτΕ την αποδίδει κατά κύριο λόγο στη θετική συμβολή του εισοδήματος των αυτοαπασχολούμενων. Αυτή με τη σειρά της αποδίδεται από την ΤτΕ στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας αλλά και στη μετακύλιση του υψηλού πληθωρισμού στις τιμές των υπηρεσιών των ελεύθερων επαγγελματιών. «Θετική είναι επίσης η συμβολή του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας, η άνοδος του οποίου αποδίδεται πρωτίστως στην αύξηση της απασχόλησης και δευτερευόντως στην άνοδο των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας».
Κίνδυνος τιμών κατοικιών
Οι αγορές οικιστικών ακινήτων σε πολλές χώρες της Ε.Ε. βρίσκονται ήδη σε πορεία σημαντικής διόρθωσης ως προς τις τιμές, τις αποδόσεις, αλλά και τον αριθμό των συναλλαγών, αναφέρει η έκθεση της ΤτΕ. Ωστόσο, για την Ελλάδα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά και αναφέρεται ότι οι προσδοκίες παραμένουν θετικές, παρά τις αβεβαιότητες στην εγχώρια και στην παγκόσμια αγορά.
Βραχυπρόθεσμα, εκτιμάται ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον, κυρίως από το εξωτερικό, θα παραμένει έντονο, ειδικά για συγκεκριμένες προνομιακές θέσεις στο λεκανοπέδιο της Αττικής και για περιοχές με τουριστικά χαρακτηριστικά.
Μεσοπρόθεσμα, πρωτοβουλίες σχετικές με τη στήριξη για απόκτηση κατοικίας για συγκεκριμένες κατηγορίες νοικοκυριών (π.χ. νέοι, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες), καθώς και την ανακαίνιση παλαιών κατοικιών (π.χ. πρόγραμμα «Σπίτι μου» και «Ανακαινίζω – Εξοικονομώ/ Ενοικιάζω») αναμένεται να συμβάλουν στη βελτίωση του κτιριακού αποθέματος, αλλά και στην ενίσχυση της χρηματοοικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών αυτών. Οι τιμές των διαμερισμάτων (σε