Αν και ο κόσμος κατακλύζεται από πολέμους, αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και άλλους γεωπολιτικούς κινδύνους, οι περισσότεροι από αυτούς τους παράγοντες δεν έχουν επηρεάσει ριζικά τις προοπτικές για τις οικονομίες και τις αγορές βραχυπρόθεσμα. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιστρέψουν σε μια επιθετική στάση «Πρώτα η Αμερική».
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – Έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο εντεινόμενων γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων και συγκρούσεων. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι τώρα στον τρίτο χρόνο. Η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς θα μπορούσε να εξελιχθεί σε περιφερειακό πόλεμο και ο εντεινόμενος ψυχρός πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας μπορεί ακόμη να αναζωπυρώσει την Ταϊβάν κάποια στιγμή αυτή τη δεκαετία.
Εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο, ο κόσμος θα αποσταθεροποιηθεί ακόμη περισσότερο. Και όμως, αυτοί οι κίνδυνοι είχαν μόνο περιορισμένη επίδραση στις οικονομίες και τις αγορές μέχρι στιγμής. Μπορεί αυτό να αλλάξει σύντομα;
Ενώ ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας παραμένει τόσο βάναυσος όσο ποτέ, οι παγκόσμιες επιπτώσεις του είναι πιθανό να είναι πιο μέτριες. Οι κίνδυνοι της άμεσης εμπλοκής του ΝΑΤΟ ή της χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία είναι χαμηλότεροι σήμερα από ό,τι ήταν σε προηγούμενα σημεία του πολέμου. Ομοίως, ενώ ο πόλεμος αρχικά οδήγησε σε άνοδο στις τιμές της ενέργειας, των τροφίμων, των λιπασμάτων και των βιομηχανικών μετάλλων, ακόμη και η Ευρώπη –η περισσότερο πληγείσα περιοχή– έχει απορροφήσει το σοκ με μια μέτρια επιβράδυνση της ανάπτυξης (ή στασιμότητα σε ορισμένες περιπτώσεις)και όχι με τη σοβαρή ύφεση που φοβόντουσαν πολλοί αναλυτές.
Οι ρωσικοί υδρογονάνθρακες έχουν αντικατασταθεί με αυξημένες εισαγωγές από τις ΗΠΑ και τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ο αντίκτυπος στις τιμές των τροφίμων έχει μειωθεί από τότε που η Ουκρανία κατάφερε να ανοίξει ξανά έναν διάδρομο στη Μαύρη Θάλασσα για τις εξαγωγές σιτηρών της.
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς είχε επίσης περιορισμένη περιφερειακή και παγκόσμια οικονομική επίδραση μέχρι στιγμής. Είναι αλήθεια ότι το ΑΕΠ του Ισραήλ συρρικνώθηκε απότομα το τέταρτο τρίμηνο του 2023 και πιθανότατα θα παραμείνει αδύναμο όσο συνεχίζεται η σύγκρουση. Η οικονομική ζημιά στη Γάζα, προφανώς, είναι ακόμη πιο σοβαρή και τα έσοδα της Αιγύπτου από τη Διώρυγα του Σουέζ –μια σημαντική πηγή εισπράξεων σε ξένο νόμισμα– έχουν μειωθεί, λόγω των επιθέσεων των Χούτι της Υεμένης στις εμπορευματικές μεταφορές μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Ωστόσο, εάν η σύγκρουση παραμείνει περιορισμένη στις τρέχουσες γραμμές της, ο παγκόσμιος οικονομικός αντίκτυπος και ο αντίκτυπος στην αγορά θα παραμείνουν επίσης περιορισμένοι.
Σε τελική ανάλυση, θα χρειαζόταν μια μεγάλη περιφερειακή κλιμάκωση – όπως ένας ξεκάθαρος πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, ή ενδείξεις ότι το Ισραήλ (και πιθανώς οι ΗΠΑ) βρίσκεται σε τροχιά πολέμου με το Ιράν – για να αυξηθούν οι προσδοκίες για μια πιο σοβαρή παγκόσμια πτώση. Ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα μείωνε δραστικά την παραγωγή ενέργειας και τις εξαγωγές από τον Κόλπο, προκαλώντας μια άνοδο της τιμής της ενέργειας παρόμοια με τους παγκόσμιους στασιμοπληθωριστικούς κραδασμούς που ακολούθησαν τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ του 1973 και την Ιρανική Επανάσταση του 1979. Ευτυχώς, η πιθανότητα μιας απότομης περιφερειακής κλιμάκωσης παραμένει προς το παρόν χαμηλή.
Ενώ ο ψυχρός πόλεμος – ή ο στρατηγικός ανταγωνισμός – μεταξύ Αμερικής και Κίνας είναι πιθανό να συνεχίσει να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, οι σχέσεις μπορεί να μην επιδεινωθούν πολύ φέτος. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο Κινέζος ομόλογός του, Σι Τζινπίνγκ, συμφώνησαν σε μια τακτική “απόψυξη” στα τέλη του περασμένου έτους και η αντίδραση της Κίνας σε ένα ανεπιθύμητο αποτέλεσμα στις προεδρικές εκλογές της Ταϊβάν ήταν σχετικά συγκρατημένη. Αν και το ζήτημα της Ταϊβάν θα μπορούσε να φτάσει σε σημείο βρασμού αργότερα αυτή τη δεκαετία, αυτό δεν είναι πιθανό να συμβεί φέτος ή την επόμενη χρονιά. Οι οικονομικές αδυναμίες της Κίνας μπορεί να την οδηγήσουν σε λιγότερες αντιπαραθέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση. Όσο συνεχίζεται η διαχείριση του στρατηγικού ανταγωνισμού, ο παγκόσμιος οικονομικός αντίκτυπος θα είναι μέτριος.
Ο μεγαλύτερος γεωπολιτικός κίνδυνος για την ανάπτυξη και τις αγορές είναι οι εκλογές στις ΗΠΑ. Όμως, εδώ, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ο Τραμπ και ο Μπάιντεν μοιράζονται ορισμένες προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής. Οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι είναι επιθετικοί με την Κίνα και θα παραμείνουν έτσι. Ο Μπάιντεν και ο Τραμπ υπήρξαν και οι δύο ένθερμοι υποστηρικτές του Ισραήλ, αλλά αναγνωρίζουν επίσης ότι η επιθυμητή ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας μπορεί να απαιτήσει κάποια αναγνώριση μιας ενδεχόμενης λύσης δύο κρατών.
Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ Τραμπ και Μπάιντεν είναι στα ζητήματα του ΝΑΤΟ, της Ευρώπης και της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας. Κάποιοι ανησυχούν ότι ο Τραμπ θα εγκατέλειπε την Ουκρανία και θα άφηνε τη Ρωσία να κερδίσει τον πόλεμο. Όμως, δεδομένου ότι είναι πιθανό να παραμείνει επιθετικός με την Κίνα, μπορεί να ανησυχεί για το μήνυμα που θα έστελνε (σε σχέση με την Ταϊβάν) για να αφήσει τη Ρωσία να αναλάβει την Ουκρανία. Επιπλέον, αυτό που πραγματικά θέλει ο Τραμπ είναι τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να ξοδεύουν περισσότερα για την άμυνα. Εάν το κάνουν αυτό, μπορεί να αναγνωρίσει την αξία της συμμαχίας καθώς στρέφεται προς την Ασία για να αποτρέψει την Κίνα.
Ο μεγαλύτερος τρόπος με τον οποίο μια δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ θα επηρεάσει τις αγορές είναι μέσω των οικονομικών πολιτικών της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολιτικές προστατευτισμού των ΗΠΑ θα γίνουν πιο αυστηρές. Ο Τραμπ έχει ήδη πει ότι θα επιβάλει δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές που πηγαίνουν στις ΗΠΑ (ο μέσος δασμός επί του παρόντος είναι περίπου 2% ) και πιθανώς ακόμη υψηλότερους δασμούς στις εισαγωγές από την Κίνα. Αυτό θα πυροδοτούσε νέους εμπορικούς πολέμους, όχι μόνο με στρατηγικούς αντιπάλους όπως η Κίνα, αλλά και με συμμάχους της Αμερικής στην Ευρώπη και την Ασία, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
Ένας παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος θα μείωνε την ανάπτυξη και θα αύξανε τον πληθωρισμό, καθιστώντας τον τον μεγαλύτερο γεωπολιτικό κίνδυνο που θα πρέπει να εξετάσουν οι αγορές τους επόμενους μήνες. Σε αυτό το σενάριο, η αποπαγκοσμιοποίηση, η αποσύνδεση, ο κατακερματισμός, ο προστατευτισμός, η βαλκανοποίηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και η αποδολαριοποίηση θα γίνουν ακόμη μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την οικονομική ανάπτυξη και τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Οι πρόσθετοι στασιμοπληθωριστικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τον Τραμπ περιλαμβάνουν την αρνητική του στάση απέναντι στην κλιματική αλλαγή και την πιθανότητα να προσπαθήσει να αντικαταστήσει τον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ με μια πιο εύστοχη, ευέλικτη φιγούρα. Τέλος, οι δημοσιονομικές πολιτικές του Τραμπ θα αύξαναν τα ελλείμματα που είναι ήδη πολύ υψηλά. Οι φορολογικές περικοπές που πρόκειται να λήξουν θα παραταθούν, όπως και οι υψηλότερες δαπάνες για την άμυνα και τα δικαιώματα. Ο κίνδυνος να σοκάρουν τελικά τις αγορές ομολόγων με πολύ υψηλότερες αποδόσεις θα αυξανόταν. Με τα ιδιωτικά και δημόσια χρέη υψηλά και αυξανόμενα, αυτό θα εισήγαγε το φάσμα μιας οικονομικής κρίσης.
Όπως λέει και η παροιμία, «Είναι η οικονομία, ηλίθιε». Η προτεινόμενη ατζέντα οικονομικής πολιτικής του Τραμπ είναι τώρα η μεγαλύτερη απειλή για τις οικονομίες και τις αγορές σε όλο τον κόσμο.