Του Marc Champion
Ως “άσκηση δημοκρατίας”, η νίκη του Βλαντιμίρ Πούτιν με 87% στις κάλπες το σαββατοκύριακο ήταν μια παρωδία, έχοντας νόημα μόνο ως ένα καθοριστικό κεφάλαιο στην τραγική ιστορία χαμένων ευκαιριών και καταστροφής που έχουν πια καταστεί τα 24 χρόνια στην εξουσία του. Ωστόσο, το να κρίνουμε μια ρωσική εκλογή με τα πρότυπα της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα ήταν σήμερα μια επικίνδυνη αυταπάτη.
Η νίκη του Πούτιν πρέπει να ιδωθεί μέσα από τα μάτια του Κρεμλίνου, γιατί η ιστορία της Ρωσίας δεν είναι πλέον μια παράξενη μετάβαση μακριά από τον κομμουνισμό. Έχει καθιερώσει ένα νέο -κι όμως οικείο- στυλ αυταρχικής εξουσίας για τη Ρωσία που – όχι για πρώτη φορά – αυτοπροσδιορίζεται ως πόλος ενάντια στη Δύση. Με αυτούς τους όρους, η παρωδία αυτού του σαββατοκύριακου ήταν μια απόλυτα επιτυχυμένη παράσταση πολιτικού θεάτρου το οποίο θα αποτελέσει ένα κρίσιμο σκηνικό για την ανάκαμψη του Πούτιν από τις βαθιές στρατιωτικές ταπεινώσεις που υπέστη ο ρωσικός στρατός, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του, στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια.
Εφαλτήριο
Με αυτήν ως εφαλτήριο, ο Πούτιν μπορεί τώρα να περιμένει τουλάχιστον άλλα έξι χρόνια στην εξουσία, τα οποία θα τον έκαναν τον μακροβιότερο ηγέτη της Ρωσίας από τη Μεγάλη Αικατερίνη, την αυτοκράτειρα που κατέλαβε για πρώτη φορά τα εδάφη για τα οποία μάχεται ο Πούτιν στην Ουκρανία. Έχοντας υπολογίσει πολύ λανθασμένα την προθυμία των Ουκρανών να αντεπιτεθούν και της Δύσης να υποστηρίξουν την άμυνά της, η διαίσθηση του Πούτιν ότι θα ήταν σε θέση να αντέξει απέναντι και στους δύο φαίνεται να εκτροχιάζεται. Δεν χρειάστηκε καν να περιμένει τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ ώστε ο Ντόναλντ Τραμπ να κλείσει την κάνουλα της βοήθειας από πλευράς Ουάσιγκτον. O έλεγχος του Τραμπ στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει μερικώς ήδη διασφαλίσει κάτι τέτοιο.
Η Ευρώπη, εν τω μεταξύ, φαίνεται επιτέλους να έχει καταλάβει πόσο βαθιά θα άλλαζε το μέλλον της ηπείρου μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία, ωστόσο δυσκολεύεται καταφανώς να κάνει πολλά γι’ αυτό. Ο πόλεμος σε καμία περίπτωση δεν έχει τελειώσει. Οι Ουκρανοί θα πολεμούν όσο μπορούν, ακόμη και χωρίς επαρκή πυρομαχικά – και είναι ακόμη πιθανό οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να ξαναβρούν την αποφασιστικότητά τους. Εάν όμως δε γίνει κάτι τέτοιο, ο Πούτιν μπορεί να ελπίζει ότι θα επικρατήσει – στα μάτια του και σε εκείνα πολλών άλλων – επί της συλλογικής δύναμης μιας πλούσιας και αλαζονικής Δύσης.
Εξίσου σημαντικό, η ρωσική οικονομία έχει ξεπεράσει τις πιο βαριές κυρώσεις που θα μπορούσαν να επιβάλουν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας. Τα ποσοστά ανεργίας είναι χαμηλά, οι μισθοί αυξάνονται και η οικονομία βρίσκεται σε καλό δρόμο για τη μετάβαση μακριά από το δολάριο και την εξάρτηση από την παραγωγή όπλων και τις μη δυτικές αγορές ενέργειας. Η εξουσία του Πούτιν δεν αμφισβητείται.
Τα λέω όλα αυτά με βαριά καρδιά, έχοντας ζήσει στη Μόσχα για περίπου επτά χρόνια και έχοντας δει τις δυνατότητες για ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Αυτή η επιστροφή στον επιθετικό αυταρχισμό δεν είχε προκαθοριστεί από τη μοίρα – ή εν προκειμένω από τον Οργανισμό της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού (ΝΑΤΟ). Ήταν απλώς η προεπιλεγμένη “ρύθμιση” για μια χώρα με λίγη διαφορετική ιστορική εμπειρία.
Μοντέλο και αποδοχή
Μετά από τέσσερις θητείες ως πρόεδρος και δύο ως πρωθυπουργός, ο Πούτιν έχει πλέον καταπνίξει τις δυνατότητες της Ρωσίας να αναπτύξει δημοκρατικούς θεσμούς, όπως ανεξάρτητα δικαστήρια ή ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον. Στη θέση τους έχτισε μια φιλική του κλεπτοκρατία. Σπατάλησε, επίσης, τα τεράστια πλεονεκτήματα των γλωσσικών, οικονομικών και προσωπικών δεσμών που είχε η Ρωσία με τους πρώην σοβιετικούς γείτονές της, αντιμετωπίζοντάς τους όλους, μαφιόζικα, ως ιδιοκτησία της, παρά ως εταίρους.
Το αποτέλεσμα ήταν να υποκινηθούν οικονομικοί και στρατιωτικοί πόλεμοι, αντί για δεσμούς επενδύσεων και εμπορίου. Τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της Ρωσίας μετά τους τεράστιους ορυκτούς και ενεργειακούς πόρους της – μια εξαιρετικά ταλαντούχα νεότερη γενιά μαθηματικών και μηχανικών λογισμικού – έχουν διαφύγει από την καταστολή ή τον στρατό κατά εκατοντάδες χιλιάδες, δίνοντας διαφορετικό νόημα στα τρέχοντα υψηλά ποσοστά απασχόλησης.
Προς το παρόν, ωστόσο, ο Πούτιν διοικεί μια λειτουργούσα κοινωνία στην οποία τα μεσαία στρώματα μπορούν να ζουν καλά στη Μόσχα και σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ σε πιο απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να πληρώνει πολλαπλάσια από τους μικροσκοπικούς μισθούς που υπάρχουν εκεί για να πάει ένας πολίτης να πολεμήσει στην Ουκρανία. Οι περισσότεροι Ρώσοι φαίνεται να αποδέχονται αυτό το μοντέλο, καθώς και την προσφορά του Πούτιν να ανταλλάξει μεγαλύτερη προσωπική ελευθερία και ευημερία με την αποκατάσταση της ρωσικής ισχύος και υπερηφάνειας.
Μιλώντας στην ομιλία των επινικίων του αργά την Κυριακή, ο Πούτιν έδειχνε να απολαμβάνει εκείνο που βλέπει ξεκάθαρα ως την επιβίωσή του σε έναν αγώνα ενάντια στη Δύση στην Ουκρανία, καθώς διακήρυξε στους υποστηρικτές του ότι όλα τα μερικές φορές “μεγαλειώδη” σχέδιά του θα επιτευχθούν τώρα. Αυτή είναι μια υπόσχεση ότι δε χρειάζεται ελεύθερες εκλογές ή σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για να τα εκπληρώσει, παρά μόνο τη δυτική αφέλεια και αδυναμία.