Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μεγάλες ελλείψεις σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις. Για να προσπαθήσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κλίματος και της ψηφιακής μετάβασης, η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει ή να ενθαρρύνει ετήσιες επενδύσεις που ανέρχονται τουλάχιστον στα 481 δισεκατομμύρια ευρώ, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ήδη προγραμματισμένες επενδύσεις.
Υπόλοιπες ανάγκες, όπως η άμυνα, η οικοδόμηση στην Ουκρανία και οι προετοιμασίες για πιθανές μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις, καθιστούν αυτό το ποσό ακόμα μεγαλύτερο.
Παρά τις εν λόγω επενδυτικές ελλείψεις, η ΕΕ εξακολουθεί να διαθέτει μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεών της σε εκτός των συνόρων της προορισμούς.
Σύμφωνα με μια ανάλυση του think tank Bruegel, η Ευρώπη διαθέτει μεγάλες αποταμιεύσεις, αλλά προτιμά να τις επενδύει στο εξωτερικό παρά εντός των συνόρων της. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εννέα χώρες της ΕΕ αναμένεται να παρουσιάζουν τρέχουσες ανισορροπίες στο εμπορικό τους ισοζύγιο το 2024. Από αυτές, πέντε χώρες ενδέχεται να έχουν πλεονάσματα που μπορεί να φτάσουν έως και 10% του ΑΕΠ. Το συνολικό προβλεπόμενο πλεόνασμα για την ΕΕ ως σύνολο ξεπερνά το 2,5% του ΑΕΠ έως το 2025.
Πλεονάζουσες αποταμιεύσεις
Σύμφωνα με το Bruegel σε ονομαστικούς όρους, το ΑΕΠ της ΕΕ είναι περίπου 18 τρισεκατομμύρια ευρώ. Επομένως, ένα πλεόνασμα 2,5% του ΑΕΠ αντιπροσωπεύει περίπου 450 δισεκατομμύρια ευρώ.
Εάν η ΕΕ μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτές τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις, θα κατάφερνε να καλύψει σχεδόν πλήρως τα κενά της για το κλίμα και τις ψηφιακές επενδύσεις. Η επίλυση της τεράστιας ασυνέπειας του να υπάρχουν μεγάλα επενδυτικά κενά ενώ λειτουργεί με μεγάλα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών είναι επείγουσα και περίπλοκη.
Και είναι πολύπλοκο γιατί δεν είναι καινούργιο, υπογραμμίζουν οι συντάκτες της μελέτης.
Η ΕΕ είχε μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 15 ετών. Ακόμη και όταν είχε ελλείμματα, όπως το 2008 και για λίγο το 2022, όταν οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν, ήταν μικρά και προσωρινά. Η ύπαρξη πλεονασμάτων δεν θεωρήθηκε καν ως ανισορροπία, με την έννοια ότι έπρεπε να διορθωθεί.
Η χρηματοπιστωτική κρίση
Μόνο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να μιλά για τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως ανισορροπία αποταμίευσης-επενδύσεων και όχι ως ανισορροπία εμπορίου (εξαγωγών-εισαγωγών) στη νεοσύστατη Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών, το θέμα απέκτησε ένα έρεισμα.
Τα μεγάλα και επίμονα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αποτελούν ανισορροπία επειδή κινδυνεύουν από ξαφνικές διακοπές με απότομες επιπτώσεις στην ευημερία. Αλλά τα μεγάλα και επίμονα πλεονάσματα είναι επίσης επιζήμια για την ευημερία, επειδή υποδεικνύουν ότι δεν θα πραγματοποιηθούν οι τόσο απαραίτητες επενδύσεις.
Για τις πλεονασματικές χώρες, οι εθνικές αρχές πρέπει να βρουν τρόπους να διορθώσουν αυτή την ανισορροπία. Εάν ο ιδιωτικός τομέας δεν επενδύει με τον ρυθμό που χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες μιας χώρας, τότε ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να παρέμβει. Αυτό είναι δυνατό επειδή αυτά τα μεγάλα και επίμονα πλεονάσματα υπάρχουν σε χώρες που έχουν δημοσιονομικό χώρο να παρέμβουν. Εναλλακτικά, θα πρέπει να παρέχουν τα κατάλληλα κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα για να επαναπατρίσει μέρος των αποταμιεύσεών του. Ή ενδεχομένως και τα δύο, δεδομένων των επειγουσών επενδυτικών αναγκών.
Οι ευρωεκλογές
Η νέα ηγεσία της ΕΕ που θα προκύψει μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου θα πρέπει επίσης να εντοπίσει τους παράγοντες που εμποδίζουν τις επενδύσεις και τα κίνητρα που θα μπορούσαν να πείσουν τους επενδυτές να παραμείνουν στην Ευρώπη. Είτε είναι το γεγονός ότι η ΕΕ εξακολουθεί να μην είναι μια ενιαία αγορά είτε υπάρχουν ρυθμιστικά εμπόδια, η ΕΕ είναι λιγότερο ελκυστική από αλλού όσον αφορά την προσφορά επενδυτικών ευκαιριών.
Όλες οι επιλογές πρέπει να διερευνηθούν.
Από την άρση των ρυθμιστικών φραγμών έως την τόνωση της ενιαίας αγοράς. Εναλλακτικά, μέρος των εθνικών προϋπολογισμών θα μπορούσε να αμοιβαιοποιηθεί ώστε να προβλεφθούν πιο αποτελεσματικές δαπάνες σε έργα που έχουν προστιθέμενη αξία στην ΕΕ. Ή ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα μπορούσαν να μεταρρυθμιστούν και πιθανώς να επαναπροσδιοριστούν για να δημιουργήσουν καλύτερα οικονομικά κίνητρα που θα τονώσουν τον ιδιωτικό τομέα να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο.
«Όλα αυτά είναι ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μια ΕΕ που συνεχίζει να στέλνει μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεών της στο εξωτερικό δεν επενδύει στο δικό της μέλλον», καταλήγει το Bruegel.