Μπουλντόζες βρίσκονται εγκαταλειμμένες στους δρόμους της πόλης. Εξαντλημένοι χειρούργοι εργάζονται όλη τη νύχτα. Και οι πλούσιοι διασώζουν τα χρεοκοπημένα αστυνομικά τμήματα.
Μία σχεδόν πτωχευμένη Ελλάδα παίρνει απελπισμένα μέτρα για να διατηρήσει κάποια χρήματα. Απουσία μιας συμφωνίας τελευταίας στιγμής με τους πιστωτές, η χώρα θα ξεμείνει από ρευστό στις αρχές του επόμενου μήνα.
Πριν από δύο εβδομάδες, η Ελλάδα βρέθηκε πολύ κοντά στο να μη πληρώσει τη δόση των 750 εκατομμυρίων ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Για τον υπόλοιπο μήνα, η Ελλάδα θα έπρεπε να μπορέσει να καλύψει τα καθημερινά ελλείμματα ρευστότητας ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ περίπου, λένε οι υπουργοί της κυβέρνησης. Ξεκινώντας από τις 5 Ιουνίου, ωστόσο, αυτές οι ελλείψεις θα αυξηθούν απότομα, φτάνοντας περίπου τα 400 εκατομμύρια ευρώ, καθώς θα λήγει μία ακόμη υποχρέωση προς το ΔΝΤ. Και στη συνέχεια θα διπλασιαστούν στις 8 και 9 Ιουνίου.
«Σε εκείνο το σημείο θα έχουν όλα τελείωση» είπε ανώτερος οικονομικός αξιωματούχος της Ελλάδας.
Την Κυριακή, ο υπουργός Εσωτερικών Νίκος Βούτσης, είπε πως δε θα υπάρχουν αρκετά χρήματα για να πληρωθεί το ΔΝΤ εάν δεν υπάρξει συμφωνία μέχρι τις 5 Ιουνίου.
Σε μία κοινωνία που ζούσε επί δεκαετίες χάρη στη γενναιοδωρία της κυβέρνησης, η κρίση των ρευστών είχε ήδη συγκλονιστικές συνέπειες. Πανεπιστήμια, νοσοκομεία και δήμοι παλεύουν για να παρέχουν βασικές υπηρεσίες, ενώ ο υποχρηματοδοτούμενος μηχανισμός ασφαλείας χάνει τη μάχη του ενάντια στην εισροή των παράνομων μεταναστών.
Στην πράξη, σύμφωνα με τους αναλυτές, η Ελλάδα ήδη λειτουργεί ως πτωχευμένο κράτος.
Το κάλεσμα της κυβέρνησης για συντήρηση των αποθεμάτων ήταν ευρύ.
Όλες οι πρεσβείες και τα προξενεία – καθώς και οι δήμοι σε όλη τη χώρα – έχουν διαταχθεί να μεταφέρουν τα πλεονάζοντα αποθέματα στην Αθήνα.
Νοσοκομεία και σχολεία αντιμετωπίζουν αυστηρές εντολές να μην προσλαμβάνουν γιατρούς και δασκάλους.
Και οι αξιωματούχοι εθνικής ασφαλείας διαμαρτύρονται πως δέχονται έντονη πίεση να ελαχιστοποιήσουν τις αποστολές αέρος και θαλάσσης, την ίδια στιγμή που μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή σπεύδουν στις ελληνικές ακτές.
Ακόμη και στα ανώτερα κλιμάκια των επενδυτικών τραπεζιτών, των δικηγόρων και των συμβούλων του υπουργείου Οικονομικών, έχει ειπωθεί πως, τουλάχιστον προς το παρόν, η εργασία τους θα θεωρείται εθελοντική.
Από την πρώτη της διάσωση το 2010, η Ελλάδα έχει αναγκαστεί από τους πιστωτές της να περικόψει τις δαπάνες της κατά 28 δισεκατομμύρια ευρώ – ένα μεγάλο ποσό για μια οικονομία 179 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μία αντίστοιχη δόση λιτότητας για τις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, θα άγγιζε τα 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Κατά τους τελευταίους έξι μήνες, μια περίοδος κατά την οποία είχε διακοπεί η πιστωτική γραμμή για την Ελλάδα λόγω διαφωνιών με την Ευρώπη για τις οικονομικές επιδιορθώσεις, το κράτος έχει εξαναγκαστεί να προχωρήσει σε ακόμη μεγαλύτερες περικοπές.
Για μια γενιά ελλήνων πολιτικών που έβλεπαν τα κυβερνητικά έξοδα (και τους δανεισμούς) ως εθνικό αναφαίρετο δικαίωμα, η ιδέα της χρήσης μόνο των χρημάτων που είδαν στη διάθεσή τους ήταν προκλητική.
Ωστόσο, για άλλους έλληνες που θέλουν να διακοπεί η παράδοση της παροχής πολιτικών χαρών σε όσους έχουν τις διασυνδέσεις, αυτά τα χρόνια του επιβεβλημένου περιορισμού έχουν προσφέρει ένα σημαντικό μάθημα.
«Δεν υπάρχουν πλέον διευκολύνσεις σε αυτή τη χώρα» είπε ο Κώστας Μπακογιάννης, περιφερειάρχης της Στερεάς Ελλάδας. «Τα παλιά κόμματα ποτέ δεν έλεγαν την αλήθεια στους πολίτες. Τώρα θα πρέπει να ζήσουμε με αυτά που μπορούμε να κάνουμε και να παράγουμε.»
Ο κ. Μπακογιάννης βρισκόταν στα μισά της διάρκειας μιας εβδομάδας περιοδείας του στους 25 δήμους που επιβλέπει. Μετέφερε το ίδιο αυτό μήνυμα στους πρεσβύτερους της Θήβας, μιας πόλης 36.000 κατοίκων, 75 μίλια βορειοδυτικά της Αθήνας.
Παρ’ ότι ο κ. Μπακογιάννης εξελέχθη ως ανεξάρτητος και κάνει αυστηρή κριτική σε έλληνες πολιτικούς του παρελθόντος και του παρόντος, ο ίδιος είναι απόγονος της δεξιόστροφης Νέας Δημοκρατίας: ο παππούς του, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, υπήρξε πρωθυπουργός, ενώ η μητέρα του η Ντόρα έχει υπάρξει υπουργός σε διάφορες κυβερνήσεις.
Όπως συμβαίνει σε πολλές μικρές πόλεις εδώ, το ποσοστό της ανεργίας είναι μεγαλύτερο από το εθνικό μέσο όρο του 25%. Και ενώ τα σκουπίδια συλλέγονται, οι περικοπές του προϋπολογισμού κατά 50% δεν αφήνουν περιθώρια για πολλά άλλα πράγματα.
Επί δύο χρόνια, η Θήβα προσπαθεί να ολοκληρώσει ένα σχέδιο 2 εκατομμυρίων ευρώ για να επιδιορθώσει την κεντρική οδό της πόλης. Ωστόσο, επειδή η κατασκευαστική εταιρεία δεν έχει πληρωθεί για περισσότερο από έναν μήνα, οι εργασίες έχουν σταματήσει.
Μία εγκαταλελειμμένη μπουλντόζα που μαζεύει σκόνη στα χαλάσματα του δρόμου, υποδεικνύει πως το έργο δε θα ολοκληρωθεί σύντομα.
Αυτό που κάνει ακόμη πιο ανησυχητική αυτήν την παύση των εργασιών για τον κ. Μπακογιάννη, είναι πως η επισκευή των δρόμων είναι ένα από τα πολλά σχέδια υποδομών στην Ελλάδα που έχουν τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Περίπου 89% του επενδυτικού προϋπολογισμού των 6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ της Ελλάδας χρηματοδοτείται από την Ευρώπη, κάτι που σημαίνει πως η κυβέρνηση πληρώνεται αμέσως μετά από κάθε εκταμίευση.
Ακόμη και τις δυσκολότερες ημέρες της λιτότητας, εξηγεί ο κ. Μπακογιάννης, αυτές οι επενδύσεις – δρόμοι, γέφυρες, λιμάνια – είχαν συνεχιστεί, καθώς η κυβέρνηση ήξερε πάντα πως θα πληρωνόταν μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Από τις 30 Απριλίου, λέει, η κρίση ρευστότητας στην Αθήνα έχει εξαναγκάσει την κυβέρνηση να σταματήσει τις πληρωμές για αυτές τις πρωτοβουλίες, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά απ’ όσο θυμάται ο ίδιος.
«Αυτά τα σχέδια είναι η γραμμή ζωής μας» είπε ο κ. Μπακογιάννης, ο οποίος είδε τον προϋπολογισμό των υποδομών του να πέφτει στα 12 εκατομμύρια ευρώ από τα 65 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια. «Δεν έχει σχέση πλέον με τη κεϋνσιανή πολιτική – έχει να κάνει με το να βρούμε αρκετά χρήματα για να επισκευάσουμε έναν απλό δρόμο.»
Ειδικοί σε θέματα ασφαλείας λένε πως οι εύπορες οικογένειες των αθηναϊκών προαστίων παρέχουν σημαντικά ποσά στα τοπικά αστυνομικά τμήματα.
«Είναι μία αυξανόμενη τάση» είπε ο Ιωάννης Μιχαλέτος, αναλυτής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας, μία μη κερδοσκοπική ομάδα στην Αθήνα. «Υπάρχουν λιγότερα χρήματα και πολύ περισσότερα πράγματα που πρέπει η αστυνομία να κάνει.»
Πιθανώς, κανένας άλλος τομέας στην Ελλάδα δεν έχει αισθανθεί την πλήρη δύναμη της έλλειψης ρευστού όσο τα κρατικά πανεπιστήμια και νοσοκομεία.
Στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, τον μεγαλύτερο εκπαιδευτικό θεσμό της χώρας που φιλοξενεί περίπου 125.000 σπουδαστές, ο ετήσιος λειτουργικός προϋπολογισμός έχει πέσει στα 10 εκατομμύρια ευρώ από τα περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ πριν από την κρίση.
Όσο για τα νοσοκομεία, παρ’ ότι δέχονται πλέον τους διπλάσιους ασθενείς, οι προϋπολογισμοί τους έχουν περικοπεί σημαντικά. Κατά τους τέσσερις πρώτους μήνες του έτους, αξιωματούχοι στα θέματα της υγείας λένε πως τα περίπου 140 δημόσιο νοσοκομεία της Ελλάδας, έλαβαν μόλις 43 εκατομμύρια ευρώ από το κράτος – σε σχέση με τα 650 εκατομμύρια ευρώ την ίδια περίοδο πέρυσι.
Καθισμένος στο γραφείο του στην έναρξη άλλης μιας 20ώρης ημέρας εργασίας, ο Θεόδωρος Γιάνναρος, επικεφαλής του νοσοκομείου Ελπίς στην Αθήνα, κάπνιζε το ένα τσιγάρο μετά το άλλο και υπέγραφε έναν σωρό αιτημάτων εξόδων που, όπως είπε, γνώριζε πως δε θα πραγματοποιούνταν.
Από τότε που ξεκίνησε να εργάζεται στο νοσοκομείο το 2010, ο κ. Γιάνναρος είδε τον μισθό του πέφτει στα 1.200 ευρώ τον μήνα από τα 7.400 ευρώ. Ο ετήσιος προϋπολογισμός, που ήταν κάποτε 20 εκατομμύρια ευρώ, τώρα είναι 6 εκατομμύρια, και ο αριθμός των ασκούμενων γιατρών έχει μειωθεί από τους 250 στους 200.
Όπως σχεδόν όλοι στην Ελλάδα, προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με λιγότερα. Το νοσοκομείο ανακυκλώνει τα εργαλεία, αγοράζει τα φτηνότερα χειρουργικά γάντια της αγοράς (μερικές φορές σκίζονται κατά τη διάρκεια των εγχειρήσεων, λέει) και χρησιμοποιεί κυρίως γενόσημα φάρμακα.
«Έχουμε μάθει πως μπορούμε να ζήσουμε με πολλά χρήματα και να επιβιώσουμε χωρίς τίποτα» είπε. «Ίσως η κρίση μας κάνει καλύτερους ανθρώπους – όμως αυτοί οι καλύτεροι άνθρωποι θα πεθάνουν αν η κρίση συνεχιστεί.»
Ο κ. Γιάνναρος, ο οποίος είναι 58 ετών, είπε πως πρόσφατα είχε ένα έμφραγμα λόγω του συνεχόμενου άγχους. Αυτοί για τους οποίους ανησυχεί περισσότερο, όμως, είναι οι χειρούργοι.
Στη γερασμένη, υποβεβλημένη σε ύφεση Ελλάδα, η περίθαλψη των περίπου 150 ασθενών που έρχονται καθημερινά στο νοσοκομεία του, έχει υποβάλει σε εξαιρετική πίεση την μειωμένη ομάδα των γιατρών του.
Το γεγονός πως πολλοί έχουν ξεκινήσει να απεργούν επειδή δεν πληρώνονται τις υπερωρίες δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.
Περπατώντας στους διαδρόμους του νοσοκομείου, ο κ. Γιάνναρος ένευσε προς τον καλύτερο χειρούργο του, τον Δημήτρη Τσάντζαλο.
Πόσες εγχειρήσεις έκανες πέρυσι, τον ρώτησε.
«Περίπου 1.500» απάντησε ο Δρ. Τσάντζαλος, ο οποίος με τη γεροδεμένη διάπλασή του, μοιάζει νεότερος από τα 63 έτη του.
Πρόσφατα, λέει, συμπλήρωσε έναν μήνα συνεχόμενων 20ωρων βαρδιών και, όπως αναμένεται, ομολογεί πως είναι κουρασμένος.
«Έχω εξαντληθεί» είπε. «Είναι πολύ επικίνδυνο για τους ασθενείς.
Μία εβδομάδα αργότερα, μία τραγωδία βρήκε τον κ. Γιάνναρο, ο 26χρονος γιος του, Πάτρικ, αυτοκτόνησε πηδώντας στις γραμμές του αθηναϊκού μετρό.
«Υπήρχε μόνον κενό μπροστά του» είπε ο κ. Γιάνναρος μεταξύ λυγμών κατά τη διάρκεια σύντομης τηλεφωνικής συζήτησης. «Το κενό του μέλλοντος που έχουν πάρει από εμάς.»
Ο γιος του είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του και, μη μπορώντας να βρει δουλειά σε μια χώρα όπου περισσότεροι από τους μισούς νέους είναι άνεργοι, βοηθούσε τον κ. Γιάνναρο στο νοσοκομείο.
«Δεν έβλεπε μέλλον, δεν έβλεπε τρόπο να βοηθήσει την οικογένειά του» είπε ο κ. Γιάνναρος. «Τώρα του βρήκε ο Θεός δουλειά – ως άγγελος.»
Ενώ ο κ. Γιάνναρος είπε πως καταλαβαίνει τη σημασία της συνέπειας προς σημαντικούς πιστωτές όπως το ΔΝΤ, είπε πως φτάνει.
«Μπορούν να πάρουν τα λεφτά τους» είπε βλαστημώντας. «Ντρέπομαι να λέγομαι ευρωπαίος.»