Η ΕΕ θα διατηρήσει την προοπτική ένταξης σε έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έως το 2025, καθώς επιδιώκει να πνεύσει νέα ζωή στη διεύρυνση του μπλοκ, να ενισχύσει τους ελέγχους της μετανάστευσης και να αντιμετωπίσει τη ρωσική επιρροή στην ασταθή περιοχή.
Ένα έγγραφο της Ευρωπαϊκής Κομισιόν που θα δημοσιευθεί την Τρίτη για τον καθορισμό του στόχου αυτό που θα είναι η μεγαλύτερη ενιαία επέκταση του μπλοκ σε δύο δεκαετίες ενδέχεται να γίνει άσχημα δεκτή από ορισμένα υπάρχοντα μέλη της ΕΕ επιφυλακτικά για περαιτέρω διεύρυνση.
Ωστόσο, οι ευρωπαίοι διπλωμάτες λένε ότι το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα, μολονότι είναι περισσότερο ενθαρρυντικό παρά ρεαλιστικό, είναι ζωτικής σημασίας για να ενισχυθεί η σχέση μεταξύ των Βρυξελλών και των εθνών που προέκυψαν από την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και τη γειτονική Αλβανία.
Η προοπτική μελλοντικής ένταξης, όσο και αν είναι μακρινή, υπήρξε από καιρό ένα κίνητρο για μεταρρύθμιση και συμφιλίωση στην περιοχή μετά τους Βαλκανικούς πολέμους της δεκαετίας του 1990.
Αλλά η «κόπωση της διεύρυνσης» μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και τα προβλήματα χρέους της ευρωζώνης – και η ψηφοφορία του Ηνωμένου Βασιλείου να εγκαταλείψει την ΕΕ, προηγουμένως υπέρμαχος της διεύρυνσης της ένωσης – έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτήν την προοπτική.
«Κατά κάποιον τρόπο, οι [έξι] δεν είναι ξένοι, είναι ήδη μέσα, και τους χρειαζόμαστε», δήλωσε διπλωμάτης της ΕΕ υπέρ της διεύρυνσης. «Γι’ αυτό πρέπει να ενεργοποιήσουμε εκ νέου τη διαδικασία διεύρυνσης χωρίς να παρέχουμε οποιεσδήποτε παρακάμψεις.» Τόνισε ότι ο στόχος του 2025 ήταν ενδεικτικός και υπόκειται σε αλλαγές.
Η Κομισιόν αναμένεται επίσης να καλέσει τους έξι των Δυτικών Βαλκανίων να λύσουν τις σε εκκρεμότητα διμερείς διαφορές και να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά, σε αναγνώριση των προβλημάτων που έχουν ταλαιπωρήσει άλλα νέα μέλη την τελευταία δεκαετία.
Η Σερβία και το Μαυροβούνιο, που έχουν ήδη ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες με την ΕΕ, αντιμετωπίζονται ως οι δύο πιο πιθανές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να πετύχουν το ορόσημο του 2025, μπροστά από την Αλβανία, την ΠΓΔΜ, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο.
Η ώθηση της διεύρυνσης είναι μια προσπάθεια να εκπληρωθεί μια δέσμευση που υπέβαλε το Σεπτέμβριο ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, πρόεδρος της Κομισιόν, να διευρύνει τη 28μελή ένωση μετά την αποχώρηση της Βρετανίας. Ο κ. Γιούνκερ αναμένεται να πραγματοποιήσει περιοδεία στα δυτικά Βαλκάνια τον επόμενο μήνα για να ξεκινήσει την προετοιμασία για μια σύνοδο κορυφής αφιερωμένη στην περιοχή στη Σόφια τον Μάιο.
Η ΕΕ ξεκίνησε ενταξιακές συνομιλίες με το Μαυροβούνιο το 2012 και με τη Σερβία δύο χρόνια αργότερα, ενώ η ΠΓΔΜ και η Αλβανία αναμένουν συστάσεις της Κομισιόν για την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
Ο κ. Γιούνκερ δήλωσε τον Νοέμβριο ότι αναμένει από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο να είναι μέλη της ΕΕ έως το 2025.
Τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν παίξει όλο και μεγαλύτερο ρόλο για την ΕΕ ως μία από τις κυριότερες μεταναστευτικές οδούς που βοήθησαν στο ξέσπασμα της κρίσης το 2015-16, όταν περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια άτομα ζήτησαν άσυλο στο μπλοκ. Οι στρατηγικοί της ΕΕ φοβούνται επίσης ότι την επέκταση της Ρωσίας σε μια περιοχή όπου έχει παραδοσιακά συμμάχους.
Η Μόσχα έχει αρχίσει να εκμεταλλεύεται τον αυξανόμενο κυνισμό σχετικά με τις υποσχέσεις ένταξης της ΕΕ, προωθώντας τον εαυτό της ως εναλλακτικό εταίρο.
«Ένας σημαντικός αριθμός πολιτών της περιοχής πιστεύει ότι ποτέ δεν θα ενταχθούν στην ΕΕ», δήλωσε ο Φλόριαν Μπίμπερ, ειδικός της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο πανεπιστήμιο του Γκρατς. «Οι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί από αυτό σε μεγάλο βαθμό.»
Ωστόσο, ο κ. Μπίμπερ είπε ότι υπάρχει πιθανότητα το έγγραφο στρατηγικής της ΕΕ, ακολουθούμενο από τη σύνοδο κορυφής της Σόφιας, να αρχίσει να πείθει τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων ότι οι ελπίδες για μελλοντική ένταξη εξακολουθούν να παραμένουν.
Ασυνήθιστα, τόσο η Βουλγαρία, η οποία κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, όσο και η Αυστρία, η οποία θα την ακολουθήσει το δεύτερο εξάμηνο, έχουν καταστήσει την περιοχή προτεραιότητα.
Ενώ πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεότερων μελών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, είναι υπέρ της διεύρυνσης, τα εδάφη των δυτικών Βαλκανίων ενδέχεται να βρουν αντίσταση από ορισμένες ισχυρές χώρες.
Η Ισπανία έχει ιστορικά αρνηθεί να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, την αποσχισθείσα πρώην Σερβική επαρχία, ως ανεξάρτητο κράτος λόγω ανησυχιών σχετικά με τις πιθανές συνέπειες για το καθεστώς της Καταλονίας.
Η διεύρυνση της ΕΕ πρέπει επίσης να εξαρτηθεί από την επίλυση διμερών διαφορών των νέων μελών, λένε οι ευρωπαίοι διπλωμάτες, επισημαίνοντας τον αποσταθεροποιητικό αντίκτυπο της συνοριακής διαμάχης μεταξύ των μελών της ένωσης Κροατία και Σλοβενία.
Η Ελλάδα εδώ και δεκαετίες αντιτίθεται στη χρήση του ονόματος Μακεδονία, το οποίο πήρε η χώρα όταν κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία το 1991.
Η Κομισιόν θα αναθέσει επίσης στους έξι των Δυτικών Βαλκανίων να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά, αφού το πρόβλημα οδήγησε τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία να υποβληθούν σε ειδική παρακολούθηση κατά την ένταξή τους στην ΕΕ το 2007.
Οι Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα εξέφρασαν ανησυχίες για την απειλή κατά της δικαστικής ανεξαρτησίας και της καταπολέμησης της διαφθοράς στη Ρουμανία.