Το σκεπτικό είναι σαφές: να δοθεί περισσότερη νομιμότητα στη διακυβέρνηση της ευρωζώνης στα μάτια των πολιτών της, και να καταστηθεί το μπλοκ καλύτερα εξοπλισμένο για να αντέξει τις αντιξοότητες την επόμενη φορά που θα χτυπήσει μια κρίση. Αλλά δεν υπάρχει συναίνεση ως προς τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν. Όλες οι απόπειρες διατύπωσης ενός σχεδίου αντιβαίνουν στις θεμελιώδεις πολιτικές διαφορές που έχουν παιδεύσει το ενιαίο νόμισμα από την έναρξή του.
Οι τελευταίες προτάσεις που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Κομισιόν απλά δεν αρκούν για να συμβιβάσουν αυτές τις διαφορές. Η πρωτοβουλία είναι ενεργά μη χρήσιμη.
Η χρονική στιγμή είναι ακατάλληλη, δεδομένης της έλλειψης νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ είχε ήδη προτείνει ένα πολύ πιο μετρημένο χρονοδιάγραμμα για τις εθνικές κυβερνήσεις να συζητήσουν τα θέματα – και να κερδίσουν τη στήριξη των ψηφοφόρων – με τις ουσιαστικές αποφάσεις να μην αναμένονται πριν από τον Ιούνιο. Η απόφαση της Κομισιόν να προκαταλάβει αυτή τη διαδικασία με μια σειρά λεπτομερών προτάσεων πολιτικής μοιάζει με μια προσπάθεια να προστατέψει και να επεκτείνει την εξουσία της, αντί να λάβει υπόψη το καλύτερο οικονομικό συμφέρον της ευρωζώνης.
Η κύρια μεταξύ των προτάσεων είναι να μετατρέψει το κρατικό ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης σε ένα νέο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θα μπορούσε να παράσχει οικονομικό αντιστάθμισμα στο σύστημα του μπλοκ για την αντιμετώπιση τραπεζικών κρίσεων και να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην παρακολούθηση της συμμόρφωσης των χωρών με τους όρους της διάσωσής τους .
Υπάρχει ευρεία συναίνεση στην ευρωζώνη για να διερευνηθεί αυτή η ιδέα. Ωστόσο, η Κομισιόν προτείνει μια νομική μετατόπιση που θα μπορούσε να φέρει το EMF υπό τον έλεγχο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, αντί των εθνικών κυβερνήσεων. Αυτό θα είναι έντονα προκλητικό για το Βερολίνο, που είναι ο μεγαλύτερος συνεισφέρων στα κεφάλαια του ΕΜΣ και που βλέπει ένα EMF ως μέσο για την επιβολή δημοσιονομικής πειθαρχίας σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Προτάσεις ότι το EMF πρέπει να αποφασίσει για τη διάσωση έκτακτης ανάγκης με ψηφοφορία κατά πλειοψηφία, όχι ομόφωνα και να έχει τη δύναμη να δημιουργήσει νέα χρηματοπιστωτικά μέσα, θα εντείνουν τις γερμανικές υποψίες.
Η άλλη μεγάλη ιδέα είναι ο διορισμός, μέχρι το 2019, ενός υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρώπης, που θα συνδυάζει τους ρόλους του Επιτρόπου Οικονομίας και του προέδρου του eurogroup. Αυτό φαίνεται επίσης ύποπτα σαν μια αρπαγή δύναμης που θα ενοχλήσει τουλάχιστον μερικές σημαντικές εθνικές πρωτεύουσες. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν υποστηρίζει τη δημιουργία ενός υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης μόνο ως μακροπρόθεσμο στόχο, παράλληλα με έναν σημαντικό προϋπολογισμό της ευρωζώνης για την υποστήριξη χωρών που υποφέρουν από κάμψη. Προς το παρόν, η Γερμανία και άλλοι αντιτίθενται σε κάθε νέο μέσο που θα μεταφέρει χρήματα των φορολογουμένων σε ασθενέστερες οικονομίες.
Συνολικά, υπάρχουν δύο κύριοι κίνδυνοι στις προτάσεις της κομισιόν. Ο πρώτος είναι ότι θα δαπανήσουν ενέργεια για τη μεταρρύθμιση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης και όχι για την ουσία της πολιτικής. Θα ήταν απολύτως δυνατή η επιδίωξη μιας πιο λογικής δημοσιονομικής πολιτικής στο πλαίσιο του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Ο δεύτερος είναι ότι θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ η προσπάθεια να επιχειρήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις χωρίς αλλαγές στις συνθήκες της ΕΕ (επί του παρόντος, εκτός ατζέντας), ώστε να δημιουργηθεί μια αναμφισβήτητη νομική βάση.
Κατά πάσα πιθανότητα, αυτές οι προτάσεις δε θα πάνε πουθενά. Ωστόσο, ελπίζουμε ότι δεν θα αποσπάσουν τα κράτη μέλη από τις προσπάθειες να διαμορφώσουν μια πραγματική συναίνεση για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης που μπορούν να υποστηρίξουν οι ψηφοφόροι τους. Εντωμεταξύ, η επείγουσα προτεραιότητα πρέπει να είναι να προωθηθεί η εργασία για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Αυτό είναι ήδη αρκετά μεγάλη πρόκληση, δεδομένης της πολιτικής διαφωνίας στην Ιταλία και αλλού. Όπως υπογράμμισε και ο κ. Τουσκ, είναι όμως δυνατό και απαραίτητο. Και αν δεν μπορεί να επιτευχθεί, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες για πιο φιλόδοξη μεταρρύθμιση.