Τρεις δεκαετίες αργότερα, η Ιστορία επιστρέφει με εκδίκηση. Ένας λαϊκιστής εθνικιστής είναι σήμερα πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποσύρεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και οι αυτοαποκαλούμενοι ανελεύθεροι δημοκράτες βρίσκονται στην εξουσία στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Αποδεικνύεται ότι, στο «τέλος» της ιστορίας, οι εχθροί των ανοικτών, δημοκρατικών κοινωνιών ποτέ δεν παραδόθηκαν. Κρύφτηκαν απλώς στις σκιές.
Υπάρχουν διάφοροι κοινωνιολογικοί λόγοι για τους οποίους σήμερα η ανελευθερία γνωρίζει αναζωπύρωση. Σε ολόκληρη τη Δύση, οι δημόσιες σφαίρες μιας παγκόσμιας εποχής έχουν αποδυναμωθεί και διαιρεθεί, και οι κάποτε δημόσιες κοινωνικές ανησυχίες έχουν «ιδιωτικοποιηθεί».
Αλλά ο κύριος λόγος για την ανελεύθερη στροφή της Δύσης αφορά τα συναισθήματα. Για όσους δεν είναι ικανοποιημένοι από τη γενικευμένη αλλαγή των τελευταίων δεκαετιών, οι εθνικές ταυτότητες γίνονται όλο και πιο ελκυστικές ως ένας τρόπος για να αντισταθμιστεί η συχνά απρόβλεπτη παγκοσμιοποίηση.
Η λαϊκή ρητορική αποτελεί άμεση πρόκληση για την ΕΕ και την παράδοσή της για διακυβέρνηση βασισμένη σε διαδικασίες και κανόνες. Πράγματι, χτυπάει στον πυρήνα του ευρωπαϊκού σχεδίου. Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή αντιστοιχία στην υπόσχεση του Τραμπ να «την Αμερική μεγάλη ξανά». Λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία του εικοστού αιώνα της Ευρώπης, τέτοιου είδους παρωχημένη ρητορική έχει σχεδόν εξοριστεί από την πολιτική της ηπείρου.
Ωστόσο, το γεγονός παραμένει ότι οι ευρωπαίοι παλεύουν για την ψυχή τους. Για να αντισταθούμε στη λαϊκιστική αντίδραση, εμείς οι ευρωπαίοι πρέπει να φωνάζουμε πιο δυνατά τις αρετές της ΕΕ, χωρίς να πέφτουμε στο επίπεδο των λαϊκιστών. Η εκδήλωση κάποιου εθνικισμού σε επίπεδο ΕΕ για να ανταγωνιστεί τον εθνικισμό σε επίπεδο κράτους θα ήταν παρόμοια με τη λήψη φαρμάκων που είναι χειρότερα από την ασθένεια.
Μια καλύτερη προσέγγιση θα επικεντρωνόταν στην υπεράσπιση του κράτους δικαίου έναντι των λαϊκιστικών καταπατήσεων. Το κράτος δικαίου είναι το πιο πολύτιμο νόμισμα της ΕΕ και βασικό μέρος του DNA της. Παρέχει τα θεμέλια για τη φιλοσοφία της πολυεθνικής δημοκρατίας που ενώνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ενώ οι λαϊκιστές θεωρούν το κράτος δικαίου ως μαλακό ή διαπραγματεύσιμο, οι ευρωπαίοι δημοκράτες κατανοούν ότι είναι ο βασικός δεσμός που συγκρατεί τον πολιτισμό μας ενωμένο.
Καθώς η Ευρώπη επιχειρεί να αναστρέψει την ολίσθηση προς την ανελευθερία, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι όλες οι ανελεύθερες τροχιές το ίδιο. Φαίνεται αντιπαραγωγικό να βάλουμε την Ουγγαρία και την Πολωνία στον ίδιο σάκο και έτσι να τους οδηγήσουμε ακόμα περισσότερο σε μια «συμμαχία των περιφρονημένων» που τροφοδοτείται περισσότερο από την ευκολία παρά από τα πραγματικά κοινά συμφέροντα.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο αφορά την ολοκλήρωση και όχι την απομόνωση. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την τιμωρία των χωρών απλώς και μόνο διότι έλκονται από ανεύθυνους ηγέτες ανά πάσα στιγμή.
Στην πραγματικότητα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πρέπει να αφορά τους ανθρώπους, όχι τις πολιτικές ελίτ. Ανεξάρτητα από τη στάση των κυβερνήσεών τους, η πλειοψηφία των πολιτών της Πολωνίας και της Ουγγαρίας επιθυμούν να παραμείνουν στην ΕΕ και να συμμετάσχουν ενεργά στην κοινότητα της σε ολόκληρη την ήπειρο. Η ΕΕ είναι μια έκφραση των αξιών τους και ένας μηχανισμός με τον οποίο μπορούν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Αυτό σημαίνει ότι οι ηγέτες της ΕΕ έχουν την ευθύνη, αλλά και την ευκαιρία, να ανατρέψουν το ρεύμα.
Αν θέλουμε να προσελκύσουμε τις χώρες με ανελεύθερα καθεστώτα, θα μπορούσαμε να ενισχύσουμε την ενεργό στήριξη της κοινωνίας των πολιτών, χρησιμοποιώντας ακριβή και βαθμονομημένα μέσα για να ασκήσουμε πίεση στις εν λόγω κυβερνήσεις. Τα αμβλεία όργανα θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Για παράδειγμα, η διακοπή των διαρθρωτικών πόρων της ΕΕ για περιφερειακή ανάπτυξη ή άλλες μορφές βοήθειας θα τιμωρούσε τον πολωνικό και ουγγρικό λαό αντί των ηγετών του, θα τον ωθούσε πιο μακριά από την ΕΕ και στα χέρια των ανελεύθερων κυβερνήσεών τους.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ΕΕ είναι να καταλάβει πώς μπορεί να ξανασυνδέσει τα κράτη μέλη της, χωρίς να τιμωρήσουν τους ψηφοφόρους για τα αδικήματα των ηγετών τους. Δε θα είναι εύκολο. Εάν όμως η ΕΕ θέλει να εφαρμόσει τις αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, χρειαζόμαστε όλες τις χώρες μέλη να ασχοληθούν πλήρως με την αναζήτηση κοινών λύσεων που καθιστούν την Ευρώπη πιο ανταγωνιστική, δίκαιη και κοινωνικά ανθεκτική. Για όσους από εμάς πιστεύουμε στην Ευρώπη, η καλή πίστη είναι η μόνη αποδεκτή επιλογή.