Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να μειωθεί στο μισό η χρήση και ο κίνδυνος των χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030, επιβεβαιώνοντας το επίπεδο φιλοδοξίας που κατοχυρώνεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, παρά τις απειλές για την επισιτιστική ανασφάλεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Την Τετάρτη (22 Ιουνίου), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιό της για την αναθεώρηση του πλαισίου της ένωσης για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, εισάγοντας τον πρώτο νομικά δεσμευτικό στόχο μείωσης που έχει ήδη ανακοινωθεί στο κεφάλαιο της Πράσινης Συμφωνίας για τα τρόφιμα, γνωστό ως στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο Πιάτο».
Αρχικά είχε προγραμματιστεί για τον Μάρτιο, η έγκριση της πρότασης καθυστέρησε ελαφρώς, επειδή το Σώμα των Επιτρόπων ήταν απασχολημένο με άλλες πολιτικές προτεραιότητες.
Συγκεκριμένα, η συνεχιζόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δημιούργησε βαθιές ανησυχίες για την παγκόσμια ασφάλεια των τροφίμων που έπρεπε να αντιμετωπιστούν επειγόντως, σύμφωνα με την Επίτροπο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου.
«Οι ανησυχίες αυτές είναι βάσιμες. Αλλά δεν καθιστούν τη δράση για τα φυτοφάρμακα λιγότερο επείγουσα», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου μετά την παρουσίαση της πρότασης.
Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς επανέλαβε τις παρατηρήσεις της, λέγοντας ότι ορισμένοι είδαν τον πόλεμο ως δικαιολογία για καθυστερήσουν και να αναστείλουν την εφαρμογή της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο Πιάτο».
«Το να χρησιμοποιήσουμε τον πόλεμο για να αποδυναμώσουμε τις προτάσεις μας και να τρομάξουμε τους Ευρωπαίους είναι, ειλικρινά, αρκετά ανεύθυνο», δήλωσε.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η επιστήμη επιβεβαίωσε ότι η κλιματική κρίση και η κρίση της βιοποικιλότητας αποτελούν την πραγματική απειλή για την επισιτιστική ασφάλεια και γι’ αυτό η Επιτροπή άρχισε να τις αντιμετωπίζει.
Η κα Κυριακίδου τόνισε ότι ο κύριος στόχος της πρότασης δεν είναι η απαγόρευση των φυτοφαρμάκων, αλλά η αντικατάστασή τους με ασφαλείς και βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. «Αυτό καθιστά τα φυτοφάρμακα ένα μέτρο έσχατης ανάγκης».
Εθνικός στόχος τουλάχιστον 35%
Ενώ θα υπάρχει ένας γενικός νομικά δεσμευτικός στόχος για τη μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030, τα κράτη μέλη θα κληθούν να θέσουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους μείωσης εντός καθορισμένων παραμέτρων.
Υπό αυτή την έννοια, η Επιτροπή επέλεξε να μην παρουσιάσει μεμονωμένους συγκεκριμένους δεσμευτικούς στόχους, αλλά αντίθετα αναγνώρισε ότι υπάρχουν διαφορές σε πολλές χώρες της ΕΕ όσον αφορά τη χρήση φυτοφαρμάκων, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι κάθε κράτος μέλος κινείται προς την ίδια κατεύθυνση, θα τεθούν κάποια όρια στον τρόπο με τον οποίο οι χώρες μπορούν να αποκλίνουν από τον γενικό στόχο.
«Αν θέλουν να απομακρυνθούν από το 50%, τότε θα πρέπει να έχουν πολύ σαφείς δικαιολογίες για να το κάνουν αυτό», σχολίασε ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής.
Οι αιτιολογήσεις αυτές μπορούν να συνδεθούν είτε με την ιστορική πρόοδο στη μείωση των φυτοφαρμάκων που έχουν ήδη σημειώσει οι χώρες είτε με την ένταση της χρήσης φυτοφαρμάκων.
Η παράμετρος της έντασης, ειδικότερα, θα εξετάζει τη μέση εφαρμογή φυτοφαρμάκων σε χιλιόγραμμα ανά εκτάριο γεωργικών εκτάσεων, έτσι ώστε τα κράτη μέλη των οποίων η χρήση φυτοφαρμάκων είναι πιο εντατική θα πρέπει να κάνουν περισσότερα.
Ωστόσο, ο εθνικός στόχος μείωσης δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι χαμηλότερος από 35% τόσο για τη χρήση όσο και για τον κίνδυνο των φυτοφαρμάκων.
Αξιωματούχος της Επιτροπής επιβεβαίωσε στη EURACTIV ότι η ευελιξία αυτή προέκυψε μετά από συζήτηση με ορισμένα κράτη μέλη που ανησυχούσαν για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να τεθούν οι στόχοι.
Το αίτημα για μια διαφοροποιημένη προσέγγιση τόνισε πρόσφατα ο Τσέχος υπουργός Γεωργίας Ζντένεκ Νέκουλα, ο οποίος επεσήμανε ότι ορισμένες χώρες έχουν ήδη σημειώσει πρόοδο στη μείωση των φυτοφαρμάκων «και, εκ των πραγμάτων, έχουν ήδη επιτύχει τον ευρωπαϊκό γενικό στόχο για μια τέτοια μείωση».
Από την οδηγία στον κανονισμό
Μια σημαντική αλλαγή στην αναθεώρηση του πλαισίου για τα φυτοφάρμακα αφορά το νομικό πλαίσιο, καθώς το προηγούμενο ήταν οδηγία.
Ο νέος κανονισμός για τη βιώσιμη χρήση των φυτοφαρμάκων (SUR) θα είναι άμεσα δεσμευτικός σε όλα τα κράτη μέλη και χωρίς την ανάγκη μεταφοράς του μέσω των εθνικών νόμων.
«Το πρόβλημα που είχαμε στο παρελθόν είναι ότι υπήρχε πάρα πολύ μεγάλο περιθώριο ελιγμών ως προς τον τρόπο ερμηνείας της οδηγίας», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής εξηγώντας τους λόγους που οδήγησαν στην αλλαγή του νομικού πλαισίου.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο στην επίτευξη των στόχων τους, καθώς και εκθέσεις εφαρμογής, γεγονός που θα διευκολύνει τον έλεγχο της Επιτροπής.
Ο κανονισμός θα περιλαμβάνει την απαγόρευση της χρήσης φυτοφαρμάκων σε χώρους αστικού πρασίνου, δημόσια πάρκα, κήπους, παιδικές χαρές, χώρους άθλησης αναψυχής και οικολογικά ευαίσθητες περιοχές.
Η χρήση όλων των φυτοπροστατευτικών προϊόντων θα απαγορεύεται επίσης σε απόσταση τριών μέτρων από τέτοιες ευαίσθητες περιοχές, απαίτηση που προέρχεται από την ορθή περιβαλλοντική πρακτική της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
Αντιδράσεις
Η Επιτροπή σχεδιάζει επίσης να συνοδεύσει τη μείωση των φυτοφαρμάκων με την αύξηση του φάσματος των βιολογικών και χαμηλού κινδύνου εναλλακτικών λύσεων στην αγορά και μέσω της συνεχούς έρευνας, της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών.
«Από την έναρξη της θητείας μας, έχουμε εγκρίνει 20 εναλλακτικές λύσεις χαμηλού κινδύνου. Το έργο αυτό θα συνεχιστεί τώρα και θα επιταχυνθεί», δήλωσε η Κυριακίδου.
Για την ένωση φυτοπροστατευτικών προϊόντων της ΕΕ CropLife Europe, οι όποιοι προτεινόμενοι στόχοι θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι υπάρχουν βιώσιμες και αποτελεσματικές εναλλακτικές επιλογές στην αγορά.
«Αν θέλουμε πραγματικά να μετασχηματίσουμε το σύστημα, δεν μπορούμε να θέτουμε αυθαίρετους στόχους σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο που καταλήγουν να αποξενώνουν τους ίδιους τους ανθρώπους που παράγουν καθημερινά υγιεινά και βιώσιμα τρόφιμα για τους Ευρωπαίους πολίτες και όχι μόνο», δήλωσε σε σημείωμα ο γενικός διευθυντής της CropLife Europe Ολιβιέ ντε Μάτος.
Για τη ΜΚΟ Birdlife Europe, η πρόταση αυτή αποτελεί μια αισιόδοξη αρχή, αλλά απέχει πολύ από το να είναι τέλεια.
«Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλές παρεκκλίσεις και παραθυράκια, καθιστώντας τον νόμο δυνητικά άχρηστο για το πόσο θα χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε η Μαρίλντα Ντασκάλι, υπεύθυνη για τη γεωργική πολιτική της Birdlife.
Η ένωση νέων γεωργών της ΕΕ (CEJA) παρέμεινε ανήσυχη για την πρακτικότητα της νομοθετικής πρότασης που κατατέθηκε.
«Η αλλαγή της θεραπείας δεν θα εξαλείψει την ασθένεια: Σε μια εποχή αυξανόμενων κλιματικών πιέσεων και νέων αναδυόμενων παρασίτων, η φυτοπροστασία αποτελεί αναγκαιότητα στη γεωργική εκμετάλλευση, όχι επιλογή», δήλωσε η πρόεδρος της CEJA Ντιάνα Λένζι.