Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση γύρω από τη διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ και έχει δείξει την ανάγκη να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, που ουσιαστικά σταμάτησαν από την προηγούμενη Επιτροπή, δήλωσε ο Επίτροπος Διεύρυνσης Όλιβερ Βάρχελι σε αποκλειστική συνέντευξη στη EURACTIV.
Τα σχόλια ήρθαν αφού οι ηγέτες της ΕΕ χορήγησαν τον Ιούνιο καθεστώς υποψήφιου κράτους μέλους στην Ουκρανία και τη Μολδαβία ως ένδειξη αλληλεγγύης ως απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα και τα κράτη μέλη έδωσαν τον Ιούλιο το πράσινο φως για την έναρξη των καθυστερημένων από καιρό ενταξιακών συνομιλιών με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία.
«Ίσως είναι ο μόνος θετικός αντίκτυπος του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, διότι αναζωπυρώθηκε η συζήτηση γύρω από τη διεύρυνση καθώς και η ικανότητα απορρόφησης της ΕΕ», δήλωσε ο Βάρχελι.
«Εμείς οι Ευρωπαίοι, τώρα όχι μόνο συνειδητοποιούμε, αλλά είμαστε έτοιμοι να το υλοποιήσουμε, ότι η Ευρώπη δεν πρόκειται να απολαύσει ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία χωρίς την πλήρη ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων», είπε.
Τα τελευταία χρόνια, δεν υπήρξε μεγάλη διάθεση για διεύρυνση εντός της ΕΕ και ορισμένα κράτη μέλη ζήτησαν μεταρρύθμιση της ΕΕ πριν από την αποδοχή νέων μελών.
«Μην ξεχνάτε, αναλάβαμε από μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή που έλεγε «όχι διεύρυνση» – η ζημιά έγινε εκεί», δήλωσε ο Βάρχελι, προσθέτοντας ότι προς το δεύτερο μισό της θητείας της, η Επιτροπή Γιούνκερ «συνειδητοποίησε ότι αυτό ήταν στρατηγικό λάθος».
«Αυτό που περιμένω τώρα, και αυτό που θα είναι μια τεράστια ευθύνη για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι ότι τώρα υπάρχει μια σαφής πολιτική βούληση, η οποία δεν ήταν πάντα προφανής».
Ερωτηθείς σχετικά με την πρόταση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, η οποία θα ενίσχυε τους δεσμούς της Ένωσης με τις χώρες εκτός ΕΕ στην εγγύς γειτονιά της, ο κ. Βάρχελι είπε μόνο ότι αυτό «θα μπορούσε να προσθέσει ένα ακόμη επίπεδο».
Ο Ούγγρος επίτροπος δήλωσε ότι η Ευρώπη στερείται μιας κατάλληλης πολιτικής πλατφόρμας για τη συνεργασία με τις υποψήφιες χώρες «αλλά και τη γειτονιά της, όπου η Ευρώπη μπορεί να μιλήσει με τους συμμάχους και τους εταίρους της και να ανταλλάξει και να εμπλακεί με πολύ πιο εντατικό τρόπο».
Στο παρελθόν, όταν η Ουγγαρία ή η Πολωνία ήταν υποψήφιες χώρες, προσκαλούνταν στη δεύτερη ημέρα των συνόδων κορυφής της ΕΕ, κάτι που «είναι επίσης πολύ στη μνήμη των φίλων μας από τα Δυτικά Βαλκάνια».
«Αισθάνονται ότι εμπλέκονται και η συμμετοχή τους θα σήμαινε επίσης ότι γνωρίζουν πολύ περισσότερα για τις διαδικασίες μας, γεγονός που θα δημιουργήσει πολύ μεγαλύτερη ανάληψη ευθύνης για την ταχεία εμπλοκή σε πολλούς τομείς», πρόσθεσε.
Οι υποψήφιοι πρέπει να «ξεμεθύσουν»
Αφού τα Σκόπια έλυσαν μια μακροχρόνια διαμάχη με το γειτονικό μέλος της ΕΕ, τη Βουλγαρία, η Αλβανία αναμένεται να ξεκινήσει αμέσως ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Όσον αφορά τη Βόρεια Μακεδονία, θα πρέπει πρώτα να αλλάξει το σύνταγμά της για να συμπεριλάβει τους Βούλγαρους μεταξύ των άλλων εθνικοποιημένων εθνών που αναφέρονται σε αυτό, κάτι για το οποίο δεν έχει την απαραίτητη συναίνεση στο κοινοβούλιο.
Το γεγονός αυτό ώθησε την εθνικιστική αντιπολίτευση να διοργανώσει πολυήμερες διαδηλώσεις στα Σκόπια, οι οποίες, σύμφωνα με τον Βάρχελι, ξεπέρασαν τις βασικές δημοκρατικές κόκκινες γραμμές.
«Για τη Βόρεια Μακεδονία, αυτή θα πρέπει να είναι μια στιγμή νηφαλιότητας, και για την αντιπολίτευση. Το κάψιμο εγγράφων στην αίθουσα της ολομέλειας, η ώθηση των ανθρώπων στη βία και η υποκίνηση μίσους δεν φέρνουν τίποτα, παρά μόνο ζημιά».
«Υπάρχουν πολύ σαφή όρια στον ευρωπαϊκό τρόπο άσκησης πολιτικής, πολύ σαφή όρια στην πολιτισμένη πολιτική και η εκτίμησή μου είναι ότι πολλές από αυτές τις κόκκινες γραμμές ξεπεράστηκαν από την αντιπολίτευση», πρόσθεσε.
Ερωτηθείς εάν βλέπει κίνδυνο περαιτέρω καθυστερήσεων στην πορεία, ο κ. Βάρχελι είπε ότι στόχος ήταν να δημιουργηθούν «σαφή, δίκαια και διαφανή κριτήρια που να είναι επίσης διαχειρίσιμα και τα οποία μπορούν πραγματικά να αλλάξουν τον αρνητισμό και στις δύο πλευρές».
Παράλληλα, επισήμανε ότι «η Αλβανία επέδειξε πραγματική αλληλεγγύη με τη Βόρεια Μακεδονία και ωριμότητα στην κατανόηση του γεγονότος ότι τα κράτη μέλη μας ήθελαν να προχωρήσουν οι δύο χώρες», αλλά δήλωσε ότι η Αλβανία μπορεί τώρα να προχωρήσει μόνη της.
«Όλη η διαδικασία διεύρυνσης βασίζεται στην αξία και τώρα ο αγώνας δρόμου έχει ξεκινήσει, όποιος προετοιμαστεί πρώτος, θα πρέπει να δικαιούται να ενταχθεί πρώτος», διευκρίνισε ο Βάρχελι.
«Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι αν προετοιμαστούν γρήγορα, είμαστε έτοιμοι να κινηθούμε επίσης γρήγορα, (…) και αφού είμαστε υπεύθυνοι τώρα, τελικά, η ταχύτητα θα είναι πολύ, πολύ διαφορετική», είπε, προσθέτοντας ότι η Επιτροπή ξεκίνησε τη διαδικασία ελέγχου αμέσως μετά το πράσινο φως που έδωσαν τα κράτη μέλη την περασμένη εβδομάδα.
Προσφορά που δεν μπορούν να αρνηθούν
«Τώρα πρέπει να εργαστούμε πολύ, πολύ σκληρά με τις υποψήφιες χώρες, ώστε να επιταχύνουν τις προετοιμασίες τους και την πραγματική ενσωμάτωσή τους», δήλωσε ο Βάρχελι.
Η επικαιροποιημένη μεθοδολογία διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 2020 προορίζεται να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό, κάτι που σύμφωνα με τον Βάρχελι, θα ήταν η απάντηση, καθώς «όχι μόνο έχει το ζήτημα του κράτους δικαίου στο επίκεντρο, αλλά και πρόσθετα εργαλεία που επιτρέπουν στη διαδικασία να προχωρήσει ταχύτερα».
Οι υποψήφιες χώρες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν ταχύτερα στους τομείς όπου έχουν κλείσει ένα διαπραγματευτικό σύμπλεγμα και μέσω του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου.
«Για το λόγο αυτό, οι Σέρβοι και οι Μαυροβούνιοι επέλεξαν αμέσως τη νέα μεθοδολογία», δήλωσε ο Βάρχελι.
«Μικρά βήματα» από το Βελιγράδι
Η Σερβία, υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ από το 2009, διατήρησε στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο κατά τη διάρκεια της δεκαετούς διακυβέρνησης του προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ήταν απρόθυμη να ενταχθεί στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας παρά τις πιέσεις της Δύσης.
Ερωτηθείς αν η ΕΕ θα ενδιαφερόταν να επιταχύνει τις διαδικασίες ένταξης με το Βελιγράδι, ο κ. Βάρχελι δήλωσε ότι «η Σερβία είχε πάντα μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με τη Ρωσία».
«Αυτό που βλέπουμε από τη Σερβία είναι ότι βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, λόγω της ευπάθειάς της όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό και λόγω της ασταθούς φύσης του πλαισίου ασφαλείας της», είπε, επισημαίνοντας ότι η χώρα εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το ρωσικό φυσικό αέριο και ότι οι κύριες ενεργειακές εταιρείες της βρίσκονται υπό ρωσική πλειοψηφική ιδιοκτησία.
Όμως, παρά τις ανησυχίες για την ευθυγράμμιση, ο Βάρχελι είπε ότι υπήρξαν και θετικά σημάδια τους τελευταίους μήνες, ένα από αυτά ήταν η ψήφος της Σερβίας με τη Δύση στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για την Ουκρανία.
«Θέλουμε η Σερβία να είναι σύμμαχός μας, χρειαζόμαστε τη Σερβία να δείχνει αλληλεγγύη μαζί μας και να είναι στο πλευρό μας, αλλά πρέπει επίσης να κατανοήσουμε τη θέση της όταν της ζητάμε κάτι», δήλωσε ο Βάρχελι, ο οποίος έχει αντιμετωπίσει επικρίσεις επειδή προσπαθεί να ενισχύσει την εκστρατεία του Βελιγραδίου για ένταξη στην ΕΕ παρά τις ανησυχίες για το κράτος δικαίου.
«Έρχεται με μικρά βήματα και πρέπει να επιτρέψουμε να γίνουν αυτά τα βήματα. Γιατί αν δεν το κάνουμε, τότε προκαλούμε το ακριβώς αντίθετο από αυτό που θέλουμε να πετύχουμε», δήλωσε ο Βάρχελι, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αν πιέσουμε ανοιχτά το Βελιγράδι πολύ σκληρά σε ορισμένες θέσεις μπορεί να κινδυνεύσει να χάσει τη χώρα.
«Πολλά από τα κράτη μέλη μας θέλουν να δουν περισσότερη από αυτή την αλληλεγγύη. Και είμαι αισιόδοξος ότι σταδιακά αυτό θα έρθει από το Βελιγράδι, επειδή το Βελιγράδι βρίσκεται στον ευρωπαϊκό δρόμο- είναι υποψήφια χώρα», είπε.
Επιφυλακτικοί για τη ρωσική επιρροή
Η στρατηγική σημασία της εγγύς γειτονιάς της ΕΕ έχει αυξηθεί μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με φόβους για την επιρροή της Μόσχας στην περιοχή.
«Οι πειρασμοί είναι πολύ σαφείς όπου κι αν κοιτάξουμε, όχι μόνο στα Δυτικά Βαλκάνια, την Ανατολική Εταιρική Σχέση, αλλά και, για παράδειγμα, στη Λιβύη – είναι παντού», δήλωσε ο Βάρχελι, προσθέτοντας ότι η ΕΕ πρέπει να καταστήσει πολύ σαφές στις επαφές της με τα Δυτικά Βαλκάνια «ότι μόνο η Ευρώπη μπορεί να φέρει μακροπρόθεσμα ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια».
«Η Ρωσία απέδειξε αυτό το σημείο για εμάς τέλεια με τον πόλεμο στην Ουκρανία, διότι η άμεση αντίδραση στα Βαλκάνια ήταν “αυτό είναι επικίνδυνο και αυτό θα μπορούσε να μεταφερθεί και σε εμάς”», είπε.