Του Chris Helman
Ήταν Φεβρουάριος του 2020, οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί δεν είχαν ακόμη “παγώσει” την Ευρώπη και οι ταγοί της αγοράς πετρελαίου βρίσκονταν στο Λονδίνο για τη Διεθνή Εβδομάδα Πετρελαίου. Σε ένα κλειστό δείπνο, ο trader εμπορευμάτων Pierre Andurand προέβη σε μια εντυπωσιακή πρόβλεψη: Η εξάπλωση του κορονοϊού θα “κλείσει” τα σύνορα, οι αποθήκες πετρελαίου θα γεμίσουν και η τιμή του θα πέσει στο μηδέν.
Ο γεννηθείς στη Γαλλία μαθηματικός είχε μελετήσει τις πρώτες ιατρικές μελέτες από την Ουχάν της Κίνας και ήταν τόσο σίγουρος γι’ αυτό το σενάριο που τα hedge funds του, με υπό διαχείριση κεφάλαια σήμερα $1,7 δισ., είχαν “χτίσει” μεγάλες short θέσεις στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (ΣΜΕ) του αργού. Όταν οι τιμές του αργού έπεσαν κάτω από το μηδέν, στις 20 Απριλίου, τα κεφάλαια της Andurand Capital έγραφαν κέρδη από 60% έως 155%.
Στις αρχές Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους, έκανε μια ακόμη αξιοσημείωτη πρόβλεψη: η τιμή του αργού θα εκτιναχθεί το 2022 στα $150 το βαρέλι καθώς η μεταπανδημική ζήτηση, υποκινημένη από το “ζεστό χρήμα” των κεντρικών τραπεζών, δεν θα μπορεί να καλυφθεί λόγω της επί χρόνια μείωσης των επενδύσεων στον τομέα των ορυκτών καυσίμων – και της υποεπένδυσης σε εναλλακτικές λύσεις. Προέβη δε σε αυτήν την πρόβλεψη πριν ακόμη ο Vladimir Putin βάλει “φωτιά” στις τιμές με την εισβολή στην Ουκρανία, στις 24/2. Ο Andurand βλέπει πλέον τις τιμές του αργού να σκαρφαλώσουν ακόμη υψηλότερα, ίσως και στα $200. “Ο Πούτιν αποφάσισε να εισβάλει τώρα γιατί η αγορά είναι σφιχτή”, λέει.
“Ο πόλεμος επίσπευσε αυτό που έβλεπα να έρχεται: την έλλειψη. Και αυτή θα επιδεινωθεί”, συμπληρώνει ο δισεκατομμυριούχος John Goff, πρόεδρος της Crescent Energy. Ο ίδιος “μαζεύει” προβληματικές πετρελαϊκές μονάδες από το 2019. “Ο κόσμος έχει μείνει πολύ πίσω στις επενδύσεις, οι πολιτικές ενεργειακής μετάβασης είναι αφελείς και η ζήτηση δεν έχει ακόμη κορυφωθεί”, προσθέτει. “Είμαι υπέρ της πράσινης ενέργειας, αλλά χρειαζόμαστε ολοκληρωμένο σχέδιο”.
Οι σκεπτικιστές μπορεί να πουν ότι έως σήμερα, τρεις και πλέον μήνες μετά την εισβολή του Putin, το πετρέλαιο έφτασε να κινείται πέριξ των $120 το βαρέλι. Αλλά αυτό οφείλεται απλώς και μόνο στο γεγονός ότι τα αυστηρά lockdowns στην Κίνα έχουν μειώσει προσωρινά τη ζήτηση και η Αμερική απελευθερώνει 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα από τα στρατηγικά αποθέματά της. Ρεαλιστικά, το μόνο που μπορεί να αποτρέψει το αργό να φτάσει τα $200 το βαρέλι είναι μια απευχθέα ύφεση.
Αλλά, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση ενέχει και μια ελπιδοφόρα προοπτική: Θα μπορούσε να ωθήσει όσους διαθέτουν σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια να επισπεύσουν δημιουργικές λύσεις και να αναγκάσει τους πολιτικούς να βγάλουν τις “παρωπίδες” τους. Δίνοντας το πράσινο φως για κάθε δυνατή λύση, από τους νέας γενιάς πυρηνικούς σταθμούς ως την ανάπτυξη καλύτερων μπαταριών και δικτύων αποθήκευσης και διανομής ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Είτε ακόμη και πιο άμεσων λύσεων, όπως η χρήση πέλλετ αντί του λιγνίτη.
Ήτοι, να οδηγήσει σε πλήρη αναστροφή της εικόνας των τελευταίων ετών, που οι επενδύσεις στον τομέα των ορυκτών καυσίμων κατέρρευσαν, Γερμανία και Ιαπωνία έβαλαν “λουκέτα” στους πυρηνικούς σταθμούς τους και οι ακτιβιστές μπλόκαραν εκατοντάδες αιολικά πάρκα μόνο στις ΗΠΑ.
“Αυτή η δεκαετία θα είναι θεμελιωδώς θετική για την αγορά ενέργειας. Υπάρχει πλέον περισσότερη πειθαρχία, και γίνεται προσπάθεια να αναπληρωθούν επτά χρόνια υποεπένδυσης”, λέει ο John Arnold, πρώην στέλεχος της ενεργειακής αγοράς. Τα τελευταία χρόνια, ο δισεκατομμυριούχος φιλάνθρωπος έχει επενδύσει σε αιολικά πάρκα, στην πυρηνική σύντηξη, σε πλατφόρμες πετρελαίου βαθέων υδάτων και άλλες λύσεις. “Εάν πράγματι θεωρούμε ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί υπαρξιακή απειλή, πρέπει να δράσουμε ανάλογα. Δεν μπορεί οποιοσδήποτε να έχει δικαίωμα βέτο σε κάθε έργο”, λέει.
Ανεφοδιασμός της Ευρώπης
Η άμεση πρόκληση για τη Δύση είναι η αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου που τροφοδοτεί μεγάλο μέρος της Ευρώπης, ούτως ώστε η βιομηχανία να συνεχίσει να λειτουργεί και οι Ευρωπαίοι να έχουν θέρμανση τον προσεχή χειμώνα. Έως το τέλος του έτους, η ήπειρος ελπίζει να αντικαταστήσει τα 2/3 των προ πολέμου εισαγωγών της από τη Ρωσία, ύψους 155 δισ. κυβικών μέτρων (κ.μ.) ετησίως. Το ήμισυ αυτής της ποσότητας θα καλυφθεί μέσω εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και περίπου 20% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Το φυσικό αέριο ψύχεται στους -160 ⁰C για να υγροποιηθεί και να μεταφερθεί μέσω τάνκερ. Οι Ευρωπαίοι ήδη ετοιμάζουν πλωτές εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης γι’ αυτόν τον σκοπό.
Ωστόσο, η εύρεση επαρκούς ποσότητας LNG (και των αναγκαίων τάνκερ) θα είναι δύσκολη υπόθεση. “Δεν νομίζω ότι υπάρχει παραγωγός LNG στον πλανήτη που δεν παράγει ήδη όσο μπορεί”, λέει ο δισεκατομμυριούχος Michael Smith, πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος και κάτοχος του 63% της μονάδας υγροποίησης Freeport LNG, στο Τέξας, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στις ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του πωλείται στην Ασία, αν και ένα μέρος μεταπωλείται σήμερα στην Ευρώπη. Δεν είναι όμως αρκετό.
Τον Μάρτιο, ο Αμερικανός πρόεδρος Joe Biden και η πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen συμφώνησαν η Ευρώπη να προμηθευτεί επιπλέον 15 δισ. κ.μ. αμερικανικού LNG φέτος, και ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Οι ΗΠΑ μπορούν να εξάγουν περισσότερο LNG. Αλλά θα χρειαστεί χρόνος και χρήμα. Η χώρα, από μεγαλύτερος εισαγωγέας ορυκτών καυσίμων το 2005, κατέστη καθαρός εξαγωγέας χάρη στην ταχεία υιοθέτηση της οριζόντιας διάτρησης και της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking). Έως το 2015, οι Αμερικανοί frackers άντλησαν τόσο πετρέλαιο και φυσικό αέριο που οι τιμές της ενέργειας μειώθηκαν. Ορισμένοι χρεοκόπησαν, ενώ οι “επιζώντες” δέχτηκαν ισχυρές πιέσεις από τους επενδυτές να αρχίσουν να αποπληρώνουν τα χρέη τους και από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές να γίνουν πιο “πράσινοι”. Τα τελευταία πέντε χρόνια, σύμφωνα με τη Wood Mackenzie, οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα στις ΗΠΑ ήταν κατά μέσο όρο μόλις $400 δισ. ετησίως, έναντι $750 δισ. την περίοδο ακμής του fracking.
Η Ευρώπη διαθέτει επίσης σχιστολιθικούς σχηματισμούς, αλλά ποτέ δεν στράφηκε στο fracking. Διότι οι πολιτικοί δεν είχαν κίνητρο να προωθήσουν το fracking αφού μπορούσαν απλώς να αγοράσουν ρωσικό φυσικό αέριο. Τώρα δεν έχουν πια αυτήν την επιλογή.
Ο δισεκατομμυριούχος Wesley Edens είναι ένας από αυτούς που ρίχνουν “φρέσκα” κεφάλαια στο LNG. Ο 60χρονος πλούτισε αρχικά χάρη στην πώληση της Fortress Investment Group, της οποίας ήταν συνιδρυτής, στη Softbank, το 2017. Σήμερα, είναι διευθύνων σύμβουλος της εισηγμένης New Fortress Energy, στην οποία κατέχει ποσοστό 35%, αξίας άνω των $3 δισ. Η εταιρεία του αναπτύσει την τεχνολογία Fast LNG, όπου αρθρωτές μονάδες υγροποίησης φυσικού αερίου, κατασκευασμένες σε ναυπηγείο, εγκαθίστανται σε υπεράκτιες πλατφόρμες πετρελαίου που αλλάζουν χρήση.
Σχεδιάζει να στήσει την πρώτη μονάδα Fast LNG 14 ναυτικά μίλια ανοικτά του νησιού Γκραντ Άισλ της Λουιζιάνα. Εάν ο Λευκός Οίκος τηρήσει τη δέσμευσή του για εξορθολογισμό των αδειοδοτήσεων, ο Edens λέει ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει στις αρχές του επόμενου έτους. Τα κέρδη είναι εξασφαλισμένα – δεδομένου ότι οι Ευρωπαίοι πληρώνουν $22 τα 28 κ.μ. φυσικού αερίου, δυόμισι φορές ακριβότερα από ό,τι οι ΗΠΑ. “Το μόνο εμπόρευμα που δεν μπορείς να αγοράσεις είναι ο χρόνος”, λέει.
Και χρόνος έχει ήδη χαθεί πολύς. Το 2015, ο δισεκατομμυριούχος ακτιβιστής επενδυτής Carl Icahn εκδίωξε τον πρωτοπόρο του LNG Charif Souki από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Cheniere Energy, την οποία είχε ιδρύσει ο τελευταίος το 1996. Η αιτία ήταν ότι, αντί να καταβάλει υψηλά μερίσματα, ο Souki, πεπεισμένος ότι έρχεται μπόρα, ήθελε να κατασκευάσει μια ακόμη ακριβή μονάδα LNG. Επτά χρόνια μετά, η νέα εταιρεία του 69χρονου Souki, Tellurian Energy, ξεκίνησε τελικά την κατασκευή της πρώτης φάσης, ύψους $12 δισ., ενός παρόμοιου πρότζεκτ σε μια παράκτια έκταση στη Λουιζιάνα. Αλλά η παραγωγή θα ξεκινήσει το νωρίτερο το 2026.
Προφανώς, έως τότε, θα υπάρχει και περισσότερο φυσικό αέριο για υγραεριοποίηση, καθώς η παραγωγή αυξάνεται εκ νέου. Στα μέσα Μαΐου, λειτουργούσαν 750 γεωτρήσεις στις ΗΠΑ, από 453 έναν χρόνο νωρίτερα, αλλά και πάλι σημαντικά λιγότερες από τις 2.000 που υπήρχαν την εποχή της κυριαρχίας του fracking. Αιτία, οι ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού, εξεδρών και άμμου διάτρησης, αλλά και τα χρέη.
Τα “χαμένα” τρια εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα ρωσικού πετρελαίου, λοιπόν, δεν πρόκειται να αντικατασταθούν σύντομα. Η Bernstein Research εκτιμά ότι ο OPEC μπορεί σήμερα να αυξήσει την παραγωγή του μόλις κατά 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η Σαουδική Αραβία σχεδιάζει να “προσθέσει” επιπλέον 1 εκατ. έως το 2027. Ανεξαρτήτως συγκυρίας, όμως, η Ιστορία καταδεικνύει ότι η Δύση θα ήταν ανόητο να αυξήσει την εξάρτησή της από ένα αυταρχικό καθεστώς.
Ναι στην πυρηνική ενέργεια
“Κανείς δεν το πιστεύει μέχρι να συμβεί”, λέει ο Ajay Royan, διαχειριστικός εταίρος της Mithril Capital, η οποία επενδύει τα κεφάλαια του δισεκατομμυριούχου Peter Thiel. Το 2014, η Mithril επένδυσε περίπου $1 δισ. στην αμερικανική Helion Energy, μία από τις λίγες εταιρείες σήμερα που βρίσκεται κοντά στην υλοποίηση του ονείρου δεκαετιών, την παραγωγή ενέργειας μέσω πυρηνικής σύντηξης. Στη Helion, που πρόσφατα συγκέντρωσε $500 εκατ. φτάνοντας σε αποτίμηση τα $3 δισ., έχουν επενδύσει επίσης ο συνιδρυτής του Facebook Dustin Moskowitz και ο συνιδρυτής του LinkedIn Reid Hoffman.
Στην “κούρσα” της σύντηξης συμμετέχει και η επίσης αμερικανική Commonwealth Fusion Systems, η οποία έχει συγκεντρώσει $1,8 δισ. από επενδυτές όπως οι Bill Gates, Laurene Powell Jobs, John Doerr, George Soros και John Arnold. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι τόσο της Helion όσο και της Commonwealth εκτιμούν ότι η παραγωγή ενέργειας με πυρηνική σύντηξη θα ξεκινήσει εντός δεκαετίας.
Πέραν αυτών των φιλόδοξων προσπαθειών, οι δισεκατομμυριούχοι επενδύουν επίσης σε νέας γενιάς, ασφαλέστερους αντιδραστήρες πυρηνικής σχάσης, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες “αναγέννησης” της πυρηνικής ενέργειας. Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς, παρά την εστίαση στις εναλλακτικές λύσεις, τα ορυκτά καύσιμα -φυσικό αέριο, πετρέλαιο και λιγνίτης- εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το 80% της παραγόμενης ενέργειας παγκοσμίως, ποσοστό ελαφρώς μόνο μειωμένο σε σχέση με δύο δεκαετίες πριν. Ένας λόγος είναι ότι το ποσοστό της παραγόμενης ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς παγκοσμίως συρρικνώθηκε -από το 7% στο 5%- την ίδια περίοδο. Μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα, η Ιαπωνία και η Γερμανία έκλεισαν τους πυρηνικούς τους αντιδραστήρες, αντισταθμίζοντας την πυρηνική ανάπτυξη στην Κίνα. Στις δε ΗΠΑ, η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών έχει παγώσει μετά το ατύχημα στο Θρι Μάιλ Άιλαντ, το 1979.
Όμως, οι καιροί αλλάζουν. Η Καλιφόρνια επανεξετάζει την απόφαση να παροπλήσει τον αντιδραστήρα της το 2025. Η Ιαπωνία θέτει σταδιακά ξανά σε λειτουργία ορισμένους αντιδραστήρες, ενώ η Γαλλία, με τη μεγαλύτερη δυναμικότητα στη Δυτική Ευρώπη, θέλει να “αναζωογονήσει” τον κλάδο – καθώς σήμερα το 1/5 των 56 αντιδραστήρων της είναι εκτός λειτουργίας.
Ο Gates τάσσεται υπέρ της πυρηνικής ενέργειας – σημειώνοντας ότι είναι η μόνη πηγή ενέργειας χωρίς άνθρακα που μπορεί να λειτουργεί σχεδόν παντού, 24 ώρες την ημέρα. Το 2008 ίδρυσε την TerraPower, η οποία ανέπτυξε (σε συνεργασία με την GE Hitachi Nuclear Energy) τον αντιδραστήρα Natrium – έναν γρήγορο αντιδραστήρα που τροφοδοτείται με χαμηλού εμπλουτισμού ουράνιο που ψύχεται σε μια δεξαμενή λιωμένου αλατιού, που διπλασιάζει μακροπρόθεσμα την αποθηκευτική δυνατότητα. Το 2018, εν μέσω των αυξανόμενων εντάσεων με την Κίνα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ματαίωσε το σχέδιο της TerraPower να κατασκευάσει τον πρώτο αντιδραστήρα Natrium στην Κίνα. Αλλά τώρα το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ συμφώνησε να καλύψει έως και $2 δισ. -περίπου το ήμισυ του κόστους- για την κατασκευή του πρώτου αντιδραστήρα Natrium εμπορικής χρήσης στο Ουαϊόμινγκ, στη θέση μιας αποσυρόμενης λιγνιτικής μονάδας που ανήκει σε θυγατρική της Berkshire Hathaway του Warren Buffett.
Κι άλλοι, όμως, συμμερίζονται τον ενθουσιασμό του Gates. Το 2018, η Brookfield Business Partners, του δισεκατομμυριούχου Καναδού διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων Bruce Flatt, κατέβαλε $4,6 δισ. για τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Toshiba παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της τότε χρεοκοπημένης Westinghouse Electric Company. Η Westinghouse ολοκληρώνει τώρα δύο νέους αντιδραστήρες για τη Southern Company στη Τζόρτζια, ενώ έχει τέσσερις παραγγελίας από την Κίνα (όπου έχει ήδη κατασκευάσει τέσσερις αντιδραστήρες), καθώς και μια συμφωνία για έξι αντιδραστήρες με την Πολωνία.
Ήλιος, άνεμος, ξύλο
Δεν είναι, όμως, μόνο η πυρηνική σύντηξη που απαιτεί υπομονή και βαθιές τσέπες. “Δεν μπορείς απλώς να γυρίσεις έναν διακόπτη και να δουλέψουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας”, λέει ο μεγιστάνας Phil Anschutz. Ο ίδιος χρειάστηκε 16 χρόνια για να συγκεντρώσει όλες τις άδειες για την κατασκευή 700 ανεμογεννητριών σε 400.000 στρέμματα στο Ουαϊόμινγκ, καθώς και μιας γραμμής υψηλής τάσης προς το Λας Βέγκας.
Η παραγωγή αιολικής ενέργειας παγκοσμίως, αυξήθηκε το προηγούμενο έτος μόλις κατά 12% και της ηλιακής κατά 21%. Όχι αρκετά γρήγορα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ελπιδοφόρες εξελίξεις, όπως οι καινοτομίες στον τομέα των μπαταριών, που είναι ζωτικής σημασίας για την αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ. Οι κατασκευαστές μπαταριών, βέβαια, αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις ελλείψεις σε χαλκό, νικέλιο και λίθιο.
Ο Charles Koch, ιδιοκτήτης της Koch Industries -από τις μεγάλες εταιρείες διύλισης αργού-, δεν είναι γνωστός για τις περιβαλλοντικές του ανησυχίες. Ωστόσο, στα 86 του, ο 21ος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, δίνει μια ευκαιρία στην καθαρή ενέργεια. Από τις αρχές του 2021 έχει επενδύσει $1,7 δισ. σε λύσεις ηλιακής ενέργειας και μπαταριών (όπως η ανακύκλωση, η χρήση σιδήρου αντί κοβαλτίου και η 3D εκτύπωση μπαταριών) που μειώνουν την ανάγκη για σπάνια υλικά και επιτρέπουν την ανάπτυξη σε μεγάλη κλίμακα.
Όταν μιλάμε για εναλλακτικές λύσεις, “το τέλειο είναι ο εχθρός του καλού”, λέει ο Jeffrey Ubben. Το 2020, 58χρονος αποσύρθηκε από τη ValueAct, το ακτιβιστικό hedge fund των $12,5 δισ. που διηύθυνε επί 20 χρόνια, για να αναλάβει το “τιμόνι” της Inclusive Capital Partners, με υπό διαχείριση κεφάλαια $3 δισ. Μετέχει στα Δ.Σ. της ExxonMobil, όπου προωθεί πρωτοβουλίες δέσμευσης του άνθρακα, και της Enviva, που είναι η μεγαλύτερη εταιρεία πέλλετ στον κόσμο. Τα 10 εργοστάσιά της στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν δέντρα και υπολείμματα από βιώσιμες δασοκομικές εργασίες για την παραγωγή 6 εκατομμυρίων τόνων πέλλετ ετησίως, που κατευθύνονται σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σε Βρετανία και Ιαπωνία.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Enviva, John Keppler, λέει ότι μπορεί να διπλασιάσει την παραγωγή έως το 2027. Οι περιβαλλοντολόγοι έχουν ενδοιασμούς, αλλά ο Ubben το θεωρεί μια έξυπνη βραχυπρόθεσμη λύση.
Υπάρχει βέβαια κι άλλη μία βραχυπρόθεσμη, φυσική “λύση”: Καθώς τα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα βγαίνουν από την αγορά, οι τιμές θα αυξάνονται έως ότου η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει αρκετά ώστε να μειωθεί η ζήτηση. Εν καιρώ, το πρόβλημα θα λυθεί, αλλά όχι χωρίς βραχυπρόθεσμο πόνο και τεράστιες επενδύσεις – ειδικά στα μη ορυκτά καύσιμα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας υπολογίζει ότι ο πλανήτης πρέπει να διπλασιάσει τις τρέχουσες δαπάνες για εναλλακτικές πηγές ενέργειας και να επενδύσει συνολικά $12 τρισ. έως το 2030 για να έχει πιθανότητες να συγκρατήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 2 ⁰C.
Με άλλα λόγια, υπάρχει ελπίδα, εάν υιοθετήσουμε όλες τις παραπάνω εναλλακτικές λύσεις και δεν επιτρέψουμε στις αυστηρές ρυθμιστικές αρχές και στους ακτιβιστές να σταθούν εμπόδιο, λέει ο John Arnold.