Σε εξέλιξη είναι από τον ΟΑΣΑ η διαδικασία εξεύρεσης συμβούλου που θα εκπονήσει τη μελέτη «Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών Αττικής», προϋπολογισμού 2.376.162,65 ευρώ (πλέον ΦΠΑ). Για το έργο της μελέτης έχει εξασφαλιστεί συγχρηματοδότηση από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το ΕΣΠΑ 2014-2020, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ).
Για την ανάπτυξη του νέου ΣΣΜΑ θα απαιτηθεί η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του συστήματος μεταφορών της Αττικής, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Η αποτύπωση θα αξιοποιηθεί αφενός στον εντοπισμό προβλημάτων, αδυναμιών, αναγκών και απαιτήσεων του συστήματος μεταφορών και αφετέρου στην επικαιροποίηση / ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων που διαθέτει ο ΟΑΣΑ. Το πλαίσιο και τα στοιχεία που θα εξαχθούν θα βασίζονται στις επιταγές της βιώσιμης κινητικότητας, θα προωθούν τη χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς και θα υποστηρίζουν την υιοθέτηση σύγχρονων και καινοτόμων πρακτικών, υπηρεσιών και τεχνολογιών σχετικών με τις αστικές μεταφορές.
Το υφιστάμενο δίκτυο αστικών συγκοινωνιών είναι βασισμένο σε στοιχεία μελετών ζήτησης μετακινήσεων και προέλευσης προορισμού του 2009, με βάση τις τότε κοινωνικές, οικονομικές, μεταφορικές συνθήκες της Αττικής. Δεδομένου ότι ο ευρύτερος σχεδιασμός των αστικών συγκοινωνιών είναι διαδικασία που απαιτεί παρακολούθηση, επικαιροποίηση και συντονισμό με την Πολιτεία, ο ΟΑΣΑ σε συνεργασία με το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών προχωρούν στον ανασχεδιασμό του συγκοινωνιακού έργου, μέσω της εκπόνησης ενός νέου Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών Αττικής.
Αντικείμενο της Στρατηγικής Μελέτης
Αντικείμενο του έργου είναι η ανάπτυξη, διαμόρφωση και τεκμηρίωση του νέου Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών της Αττικής για την περίοδο μέχρι και το 2040. Το Γενικό Σχέδιο Μεταφορών Αττικής θα οδηγήσει σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο τεκμηριωμένων μέτρων, δράσεων και προτάσεων, οι οποίες θα προσδιορίσουν τη δομή, τα στοιχεία, τα χαρακτηριστικά και τη λειτουργία του μεταφορικού συστήματος της πόλης, κατά την επόμενη εικοσαετία. Το εν λόγω πλαίσιο και τα στοιχεία του θα βασίζονται στις επιταγές της βιώσιμης κινητικότητας, θα προωθούν τη χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς και θα υποστηρίζουν την υιοθέτηση σύγχρονων και καινοτόμων πρακτικών, υπηρεσιών και τεχνολογιών, σχετικών με τις αστικές μεταφορές. Το Στρατηγικό Σχέδιο θα συμπεριλάβει κάθε μέσο κίνησης από τα ΜΜΜ έως τα ιδιωτικά μέσα, τα ταξί, τα ΚΤΕΛ, τον Προαστιακό Σιδηρόδρομο, τις δημοτικές λεωφορειακές γραμμές, αλλά και τα οχήματα μικροκινητικότητας.
Επιμέρους αντικείμενα του έργου αποτελούν:
- Η ανάπτυξη οράματος και (μετρήσιμων) στόχων υψηλού επιπέδου για το ΣΣΜΑ.
- Η ενδελεχής και κατά το δυνατόν πιστή αποτύπωση και περιγραφή των μεγεθών, χαρακτηριστικών και παραμέτρων των μετακινήσεων ανθρώπων και αγαθών κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο.
- Η ανανέωση – αναβάθμιση – επικαιροποίηση των μεθοδολογικών εργαλείων του ΟΑΣΑ, ώστε να είναι συμβατά με τα αντίστοιχα μεγέθη και χαρακτηριστικά μετακινήσεων κατά την τρέχουσα περίοδο.
- Η υιοθέτηση νέων, καινοτόμων εργαλείων συλλογής και παρακολούθησης των χαρακτηριστικών μετακινήσεων και κινητικότητας του συστήματος μεταφορών της Αθήνας με έμφαση στις δημόσιες μεταφορές.
- Η εκτίμηση των μελλοντικών μεγεθών και χαρακτηριστικών μετακινήσεων.
- Η αναγνώριση των τομέων, χαρακτηριστικών και πτυχών του συστήματος μεταφορών της Αττικής, όπου απαιτούνται παρεμβάσεις.
- Η ανάπτυξη, διαμόρφωση και διατύπωση κατάλληλων μέτρων διαφορετικού χαρακτήρα (θεσμικά, λειτουργικά κ.ά.), τα οποία να είναι συμβατά με το όραμα και τους στόχους του ΣΣΜΑ.
- Η κοστολόγηση και η διαμόρφωση χρονοδιαγράμματος εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων.
- Η περαιτέρω εξειδίκευση επιλεγμένων μέτρων του ΣΣΜΑ.
Συνολικά, για την ανάπτυξη του νέου ΣΣΜΑ θα απαιτηθεί αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του συστήματος μεταφορών της Αττικής, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Η αποτύπωση θα αξιοποιηθεί αφενός στον εντοπισμό προβλημάτων, αδυναμιών, αναγκών και απαιτήσεων του συστήματος μεταφορών και αφετέρου στην επικαιροποίηση / ανάπτυξη μεθοδολογικών εργαλείων που διαθέτει ο ΟΑΣΑ. Αξιοποιώντας τα αναθεωρημένα μεθοδολογικά εργαλεία και την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, θα διαμορφωθεί και εξειδικευτεί κατά περίπτωση πλαίσιο μέτρων για την ανάπτυξη του συστήματος μεταφορών της Αττικής, στο οποίο θα δοθεί έμφαση στο δημόσιο σύστημα μεταφορών.
Η εικόνα στις Μεταφορές
Όπως σημειώνονταν στην πρόσφατη σχετική διακήρυξη, το μεταφορικό σύστημα της Αττικής έχει αναμφισβήτητα υποστεί εδώ και μια δεκαετία τις επιπτώσεις της οικονομικής και κοινωνικής συγκυρίας της προηγούμενης χρονική περιόδου. Αφενός, τόσο ο όγκος, όσο και τα χαρακτηριστικά και η δομή των μετακινήσεων έχουν ενδεχομένως μεταβληθεί, ως αποτέλεσμα των όποιων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, αλλά και λοιπών εξωγενών παραγόντων που επιδρούν στην συμπεριφορά των μετακινούμενων (πχ τεχνολογία διαδικτύου). Αφετέρου, η ανεπαρκής παροχή πόρων αλλά και οι περιορισμένες επενδύσεις σε νέες υποδομές και υπηρεσίες μεταφορών, έχουν υποβαθμίσει, τόσο την ποιότητα, όσο και την απόδοση των μεταφορικών υποδομών και του συστήματος δημόσιων μαζικών μεταφορών (ΔΜΜ). Κατά την ίδια περίοδο, έχουν συντελεστεί διεθνώς σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των (δημόσιων και ιδιωτικών) αστικών μεταφορών.
Η βιώσιμη κινητικότητα είναι πλέον επιταγή των σύγχρονων κοινωνιών, οι εφαρμογές διαδικτύου αποτελούν σημαντικό εργαλείο υποβοήθησης των μετακινούμενων, η κινητικότητα ως υπηρεσία (mobility as a service) έχει διαμορφώσει νέα επιχειρηματικά μοντέλα στις μεταφορές και η υιοθέτηση της ηλεκτροκίνησης είναι ραγδαία, τόσο στα ιδιωτικά όσο και στα δημόσια μέσα μεταφοράς.
Επιπρόσθετα, δεκαπέντε περίπου έτη από την τελευταία εκτενή έρευνα αστικών μεταφορών στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί, τα μεγέθη και τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων θα πρέπει να επικαιροποιηθούν ώστε να είναι εφικτές οποιεσδήποτε δράσεις αναβάθμισης ή/και επέκτασης του συστήματος μεταφορών της Αττικής. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το σύστημα μεταφορών της Αττικής και ιδιαίτερα οι δημόσιες μεταφορές θα πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, αλλά και να ακολουθήσουν τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των μεταφορών.
Αυτά, προφανώς υπό τους περιορισμούς των διαθέσιμων πόρων και δυνατοτήτων της Εθνικής Οικονομίας. Επιπλέον, είναι αναγκαία η διαμόρφωση μιας πλήρους εικόνας των μεγεθών που περιγράφουν τις μετακινήσεις προσώπων και αγαθών στην περιοχή της Αττικής, κατά την τρέχουσα περίοδο. Η εν λόγω εικόνα αποτελεί άλλωστε τη βάση για την προαναφερθείσα προσαρμογή και τον σχεδιασμό του μελλοντικού συστήματος μεταφορών της Αθήνας.
Για την επίτευξη των παραπάνω, είναι σαφώς αναγκαία η εκπόνηση ενός νέου, σύγχρονου σχεδίου, το οποίο θα αποτελέσει τον «οδικό» χάρτη για την υλοποίηση έργων και δράσεων, οι οποίες απαιτούνται για την ανάπτυξη του συστήματος αστικών μεταφορών της Αττικής, κατά το επόμενο χρονικό διάστημα. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα νέο Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών Αττικής θα επιδιώξει αφενός την πλήρη αποτύπωση των συνθηκών μεταφορών στην Αττική και αφετέρου τη διατύπωση και ανάπτυξη προτάσεων για δράσεις, μέτρα και υποδομές, οι οποίες θα καθορίσουν τη μελλοντική δομή και λειτουργία του μεταφορικού συστήματος της πόλης, με έμφαση στις δημόσιες μεταφορές.
Συνοπτική περιγραφή φάσεων έργου
Βάσει της πρόσφατης διακήρυξης, η εκπόνηση του έργου θα πραγματοποιηθεί σε τέσσερις φάσεις, οι οποίες συνοπτικά είναι οι εξής:
- Φάση Α – «Καταγραφή, επικαιροποίηση και ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης»: Κατά την Φάση Α του έργου ο Ανάδοχος θα πραγματοποιήσει τις αναγκαίες εργασίες συλλογής ή/και επικαιροποίησης δεδομένων και πληροφοριών, ώστε (α) να είναι εφικτή η κατά το δυνατόν πληρέστερη αποτύπωση των συνθηκών, μεγεθών και χαρακτηριστικών του συστήματος μεταφορών της Αττικής κατά την περίοδο υλοποίησης του έργου και (β) να αποτυπώνονται τόσο οι μελλοντικές κοινωνικοοικονομικές τάσεις, όσο και οι εξελίξεις και προοπτικές σε υπηρεσίες και τεχνολογία, στον τομέα των δημόσιων μεταφορών.
- Φάση Β – «Μελέτη Μετακινήσεων»: Κατά τη Φάση Β του έργου, ο Ανάδοχος θα προχωρήσει στην αξιοποίηση των συλλεχθέντων στοιχείων και θα επικαιροποιήσει τα διαθέσιμα μεθοδολογικά εργαλεία του ΟΑΣΑ. Επιπλέον, ο Ανάδοχος θα οργανώσει και θέσει σε λειτουργία όποια νέα μεθοδολογικά εργαλεία (πχ βάση δεδομένων, εργαλείο ηλεκτροκίνησης) προδιαγράφονται στο παρόν τεύχος. Τα μεθοδολογικά εργαλεία θα αξιοποιηθούν για την εκτίμηση τωρινών και μελλοντικών μεγεθών και χαρακτηριστικών μετακινήσεων της Αττικής και για τον εντοπισμό προβλημάτων και αναγκών του συστήματος μεταφορών αυτής.
- Φάση Γ – «Μελέτη Ανάπτυξης Νέου ΣΣΜΑ»: Στη Φάση Γ του έργου θα αξιοποιηθούν τα πορίσματα των προηγούμενων φάσεων και θα διαμορφωθούν εναλλακτικά μέτρα, τα οποία θα αξιολογηθούν και κοστολογηθούν, ώστε να προκύψει το τελικό ΣΣΜΑ, καθώς και το σχέδιο δράσης για την υλοποίησή του.
- Φάση Δ – «Στοιχεία Εξειδίκευσης ΣΣΜΑ»: Στην τελευταία φάση του έργου θα διαμορφωθούν κατάλληλα φύλλα έργου και θα πραγματοποιηθεί εξειδίκευση σε συγκεκριμένες κατηγορίες μέτρων που θεωρούνται ώριμες προς εφαρμογή.