Ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, το ερώτημα που τίθεται μετ’ επιτάσεως είναι: Αξιζε πραγματικά όλη η προσπάθεια και η οικονομική δυσπραγία στην Ευρώπη από την επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας; Η συζήτηση είναι επίκαιρη, καθώς η ΕΕ εξετάζει τον 10ο γύρο κυρώσεων ενόψει της επετείου της εισβολής της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου.
Οι πιο παθιασμένοι υποστηρικτές της Ουκρανίας θέλουν ακόμη σκληρότερα μέτρα κατά της Μόσχας. «Το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού αυξάνεται, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μειώνονται στο μισό, τα εξαρτήματα είναι δύσκολο να βρεθούν », δήλωσε στο POLITICO ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Γκαμπριέλιους Λάντσμπεργκις
Για άλλους, ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί. «Για να δηλώσω το προφανές, ο στόχος των κυρώσεων είναι να τερματιστεί ο πόλεμος», δήλωσε ο Μάικλ ΜακΦόλ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ που μελετά τις κυρώσεις. «Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει», δήλωσε. «Αυτό σημαίνει ότι οι κυρώσεις δεν έχουν επιτύχει τον στόχο».
Οι περισσότεροι διπλωμάτες και αξιωματούχοι της ΕΕ που εμπλέκονται στην ευρωπαϊκή πολιτική κυρώσεων τόνισαν ότι ο στόχος δεν ήταν ποτέ, να αναγκαστεί η Ρωσία να αποσύρει τα στρατεύματά της. Αντίθετα, ο στόχος ήταν να αποδυναμωθεί η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου αρνούμενοι στον Πούτιν τη χρηματοδότηση που χρειάζεται.
Ωστόσο, παρά τις πρώτες προβλέψεις, η ρωσική οικονομία δεν έχει καταρρεύσει ως αποτέλεσμα του παγώματος των εμπορικών συναλλαγών με τη Δύση. Οι έγκαιρες παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, τα έσοδα από τις υπόλοιπες εξαγωγές ενέργειας και η στροφή προς νέες αγορές έχουν καλύψει το πλήγμα.
Γκρίνια πίσω από τις κλειστές πόρτες
Το πρώτο κύμα οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας ήταν άνευ προηγουμένου σε μέγεθος και ταχύτητα. Η ΕΕ ενέκρινε δύο ευρείας εμβέλειας πακέτα κυρώσεων αμέσως μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου. Ένα τρίτο πακέτο ακολούθησε μια εβδομάδα αργότερα και απέκλεισε ορισμένες ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT — ένα μέτρο αδιανόητο πριν από τον πόλεμο.
Το πρώτο κύμα κυρώσεων κατά της Ρωσίας ήταν πρωτοφανές ως προς το μέγεθος και την ταχύτητά του. Η ΕΕ ενέκρινε δύο ευρείας κλίμακας πακέτα κυρώσεων αμέσως μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου. Ένα τρίτο ακολούθησε μια εβδομάδα αργότερα και απέκλεισε ορισμένες ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT – ένα μέτρο αδιανόητο πριν από τον πόλεμο.
Τους μήνες που ακολούθησαν, το ένα πακέτο κυρώσεων διαδεχόταν το άλλο . Όμως πίσω από κλειστές πόρτες, τα πράγματα έγιναν γρήγορα περίπλοκα.
«Κόπωση» ένα μόλις ένα μήνα μετά
Ορισμένες χώρες της ΕΕ άρχισαν να αρνούνται μέτρα που θα έπλητταν υπερβολικά τις δικές τους οικονομίες. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο —οι ζωτικές πηγές εσόδων από τις εξαγωγές της Ρωσίας έμειναν -αρχικά- ανέγγιχτα, προς απογοήτευση της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, των πιο ένθερμων υποστηρικτών της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Λιγότερο από ένα μήνα μετά την εισβολή οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες μιλούσαν ήδη για “κόπωση από τις κυρώσεις”. Η προσπάθεια των Βρυξελλών να επιβάλουν μέτρα κατά του ρωσικού αργού οδήγησε σε έναν πολύμηνο αγώνα για να πειστούν όλες τις χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν. Τελικά, ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας υπέγραψε το σχέδιο – αλλά μόνο αφού είχε εξασφαλίσει μια σημαντική εξαίρεση.
Μετριάστηκε το πλήγμα
Όλα αυτά μετρίασαν το πλήγμα για τη ρωσική οικονομία. Οι κυρώσεις στα ορυκτά καύσιμα προέβλεπαν επίσης μεταβατικές περιόδους, δίνοντας στη Ρωσία χρόνο να προσαρμοστεί και να στρέψει τις εξαγωγές της σε άλλα μέρη του κόσμου. “
Η διστακτικότητα των Ευρωπαίων να «τα δώσουν όλα», είναι μία εξήγηση του γιατί ένα χρόνο μετά, η συνολική επίδραση στη ρωσική οικονομία είναι δυσδιάκριτη.
Ενώ η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε πέρυσι έως και 4,5 τοις εκατό σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα – ή μόλις 2,2 τοις εκατό σύμφωνα με την εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου – οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ζημιά θα είναι λιγότερο σοβαρή φέτος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η οικονομία θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμη και κατά 0,3%.
«Έφυγε ένας τεράστιος αριθμός επιχειρήσεων, οι εισαγωγές έχουν καταρρεύσει», είπε η Μαρία Δεμερτζή του Bruegel think thank. «Αλλά το ΑΕΠ δεν είναι -15 τοις εκατό, όπως ήλπιζαν ορισμένοι στην αρχή».
Η ρωσική ενέργεια είναι…εδώ
Οι ρωσικές εξαγωγές δεν εξανεμίστηκαν καθώς οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην ενέργεια. Παρόλο που η ΕΕ μείωσε σταθερά τις αγορές ενέργειας από τη Μόσχα, οι αυξανόμενες τιμές σήμαιναν ότι οι ταμειακές ροές προς τη Ρωσία παρέμειναν υψηλές.
«Η ΕΕ δεν σταμάτησε να αγοράζει ρωσική ενέργεια. Γιατί μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ρωσική οικονομία δεν έχει καταρρεύσει;”, δήλωσε η κ. Δεμερτζή “Ήταν μια επιλογή που έκανε η ΕΕ, η οποία οδήγησε στη συντήρηση της ρωσικής οικονομίας”.
Πυρηνική ενέργεια: Η εξάρτηση από την Ρωσία «πάγωσε» την Κομισιόν
«Ψευδαίσθηση» οι κυρώσεις στους ολιγάρχες
Ένας άλλος στόχος της πολιτικής κυρώσεων της ΕΕ ήταν να χτυπήσει τη ρωσική ελίτ. Αν οι Ρώσοι ολιγάρχες δεν μπορούσαν πλέον να αγοράσουν ακριβές ιταλικές δερμάτινες βαλίτσες ή γαλλικά κρασιά, θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον του Πούτιν, ήλπιζαν ορισμένοι υποστηρικτές της Ουκρανίας. Η ΕΕ έχει επιβάλει μέχρι στιγμής κυρώσεις σε 1.386 άτομα,
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η επιβολή κυρώσεων σε άτομα θα μπορούσε να επηρεάσει τον πόλεμο. Πολλοί ολιγάρχες εξαρτώνται από την καλή θέληση του Πούτιν και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει μόνο και μόνο επειδή τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τη Δύση, λέει ο πρώην Ελβετός διπλωμάτης Τόμας Μπόρερ.
Οι κυρώσεις φάνηκαν επίσης να έχουν περιορισμένη επίδραση στον μέσο Ρώσο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ανεξάρτητου ινστιντούτου δημοσκοπήσεων Levada Center που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους έδειξε ότι η πλειοψηφία των Ρώσων δεν ανησυχούσε για τις δυτικές κυρώσεις.
«Ένα άλλο Ιράν»
Καθώς οι Βρυξέλλες ετοιμάζουν έναν ακόμη γύρο κυρώσεων, οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης αρχίζουν να αναρωτιούνται το νόημα μιας τέτοιας εξέλιξης. Ενώ η Πολωνία και η Βαλτική εξακολουθούν να θέλουν σκληρότερες, βαθύτερες περικοπές στο εμπόριο με τη Ρωσία, οι διπλωμάτες της Δυτικής ΕΕ λένε ότι ο χρόνος και η προσπάθεια θα ήταν καλύτερα να δαπανηθούν για την επιβολή των υφιστάμενων κυρώσεων.
Πολλοί εμπειρογνώμονες προβλέπουν ότι ο πραγματικός πόνος για τη Ρωσία θα εμφανιστεί σταδιακά. Ελλείψει δυτικών εξαρτημάτων και τεχνολογίας και με περιορισμένη δυνατότητα εξαγωγών, η Μόσχα κινδυνεύει να μετατραπεί σταδιακά σε ένα άλλο Ιράν – ένα διεθνώς απομονωμένο κράτος που αντιμετωπίζει αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα.
«Οι κυρώσεις είναι ένα δηλητήριο αργής δράσης, λίγο σαν το αρσενικό», είπε ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ, Ζοζέπ Μπορέλ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτόν τον μήνα. “Παίρνει χρόνο.”
–