Με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας να μπαίνει στο τρίτο έτος του, η Μόσχα υπολογίζει στο χρόνο και στην αποδυνάμωση της αποφασιστικότητας της Δύσης, καθώς ενισχύεται η σιγουριά της βλέποντας ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ δυσκολεύονται να παράσχουν νέα χρηματοδότηση στο Κίεβο, παρότι είχαν υποσχεθεί ατέρμονη υποστήριξη.
Αφού η ευρέως αναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο σημείωσε μικρότερη πρόοδο στην ανακατάληψη των κατεχόμενων εδαφών από ό,τι ήλπιζαν οι σύμμαχοι του Κιέβου, ο πόλεμος έχει φτάσει κυρίως σε αδιέξοδο.
Το νέο έτος ξεκίνησε με μία από τις πιο άγριες πυραυλικές επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία, με στόχο υποδομές και ολόκληρες πόλεις, ενώ σε αντίποινα η Ουκρανία εξαπέλυσε πυρά σε ρωσικές συνοριακές πόλεις.
«Ο ελέφαντας στο δωμάτιο»
Τους τελευταίους μήνες, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ ανησυχούσαν όλο και περισσότερο ότι η συνεχή έλλειψη οικονομικών μέσων και πυρομαχικών του Κιέβου θα δώσει την ευκαιρία στη Ρωσία να πάρει προβάδισμα.
Πιστεύουν επίσης ότι η Ουκρανία θα δυσκολευτεί να επιτύχει σημαντικά εδαφικά κέρδη στο εγγύς μέλλον και εστιάζουν τώρα τις προσπάθειές τους στο να επιτρέψουν στις ουκρανικές δυνάμεις αμυνθούν αξιοπρεπώς έναντι της Ρωσίας.
Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι και οι περισσότεροι διπλωμάτες της ΕΕ απορρίπτουν το αφήγημα περί «κόπωσης της Ουκρανίας», επισημαίνοντας τη διμερή βοήθεια που εξακολουθεί να υπάρχει αλλά και τις αντίστοιχες δημοσκοπήσεις σε όλη την Ένωση.
«Με το να το γράφεις, το δημιουργείς», σχολίασε ένας δυτικός διπλωμάτης της ΕΕ στις Βρυξέλλες όταν ρωτήθηκε αν είναι πιθανό τα κράτη μέλη να κουραστούν από έναν πόλεμο που θα μπορούσε να τραβήξει πολύ.
Ένας δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ προειδοποίησε ότι «πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί ώστε να μην πέσουμε στην παγίδα και αρχίσουμε να επαναλαμβάνουμε τα ρωσικά λεγόμενα για το θέμα αυτό, τα οποία ουσιαστικά δεν έχουν άλλο στόχο από το να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε κατευνασμό».
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει «από πολλές απόψεις δίκιο λέγοντας ότι δίνοντας στους Ουκρανούς αυτό που χρειάζονται, υποστηρίζουμε και διασφαλίζουμε τους εαυτούς μας – και ο Πούτιν το γνωρίζει αυτό, γι’ αυτό και βλέπουμε την πίεση [αυτό] να μεταφραστεί ως ‘κόπωση’», πρόσθεσε ο διπλωμάτης.
Από τότε που τα ρωσικά τανκς εισέβαλαν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το Κρεμλίνο ποντάρει στο ότι η δυτική στρατιωτική υποστήριξη τελικά θα εξασθενίσει.
Ο Πούτιν θα παρακολουθεί επίσης με ανυπομονησία τις εξελίξεις στις ΗΠΑ ενόψει των εκλογών και του ενδεχόμενου να επιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, και όχι μόνο λόγω των πιέσεων που άσκησε εναντίον της υποστήριξης του Κογκρέσου προς την Ουκρανία.
Το Κρεμλίνο καλωσόρισε το δυτικό χρηματοδοτικό αδιέξοδο και αύξησε την πίεση στο πεδίο της μάχης, όπου η δράση έχει σε μεγάλο βαθμό βαλτώσει κατά μήκος των βαριά ναρκοθετημένων μετώπων.
Ποιος ανοιγοκλείνει πρώτος τα μάτια;
Η εκτίμηση του αρχιστράτηγου της Ουκρανίας Βάλερι Ζαλούζνι ότι οι μάχες έχουν εισέλθει σε «αδιέξοδο» απορρίφθηκε από τον Ζελένσκι καθώς υπάρχουν οι φήμες για διάσπαση μεταξύ των κορυφαίων στελεχών της χώρας και αναφορών για ανασχηματισμό το νέο έτος.
Αλλά το καθοριστικό ζήτημα για φέτος θα είναι ποιος θα αντέξει περισσότερο στο πεδίο της μάχης, λένε οι ειδικοί.
«Αυτό θα είναι το βασικό ζήτημα τώρα: Η Ουκρανία πρέπει να κάνει οικονομία στα πυρομαχικά του πυροβολικού, καθώς και κατά μήκος της μετωπικής γραμμής όπου δεν μπορούν να ανταποδώσουν τα πυρά- εκεί απλώς δέχονται πυρά επειδή δεν μπορούν να ανταποδώσουν», δήλωσε στο Euractiv ο Νίκο Λάνγκε, μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPA).
«Και αυτό είναι άμεσο αποτέλεσμα της κακής χάραξης πολιτικής από την ευρωπαϊκή πλευρά, που εργάζεται με βάση λανθασμένες υποθέσεις και δεν λαμβάνει τις απαραίτητες βιομηχανικές αποφάσεις», πρόσθεσε.
Κατά τους μήνες που προηγήθηκαν του χειμώνα, η Ρωσία είχε σταθερά δημιουργήσει πλεονέκτημα πολεμικής ισχύος έναντι της Ουκρανίας, επεκτείνοντας τη στρατιωτική παραγωγή και συνάπτοντας συμφωνίες προμήθειας όπλων για την απόκτηση σημαντικών ποσοτήτων βορειοκορεατικών βλημάτων και ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Παράλληλα, τόσο το σχέδιο της ΕΕ για τα πυρομαχικά όσο και η χρηματοδότηση των όπλων αντιμετώπισαν προβλήματα.
«Είναι ένα στρατηγικό λάθος που έκανε η Γερμανία, αλλά και η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία – ο κλασικός μεγάλος πυρήνας των ευρωπαϊκών κρατών στο ΝΑΤΟ – υποτίμησαν ότι αυτός ο πόλεμος μπορεί να είναι μακρύς και είχαν την επιθυμία ο πόλεμος να τελειώσει νωρίτερα», δήλωσε ο Λάνγκε.
«Την ίδια στιγμή ο Πούτιν, ο οποίος έχει προβλήματα με τις δυτικές κυρώσεις και τη διαφθορά, εργάζεται για την επέκταση της βιομηχανικής βάσης της Ρωσίας [της άμυνας]», πρόσθεσε.
Η διστακτικότητα των δυτικών πρωτευουσών έχει ενθαρρύνει τον Πούτιν, με τις πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις του να αποδεικνύουν ότι, όσον αφορά τον ίδιο, η Ρωσία είναι μέσα σε αυτό για μεγάλο χρονικό διάστημα.
«Παρατηρώντας τον Πούτιν τα τελευταία 25 χρόνια και από αυτά που βλέπουμε μπορούμε να πούμε ότι ο Πούτιν δεν έχει καμία απολύτως πρόθεση να επιστρέψει σε οποιαδήποτε μορφή κανονικότητας – θα συνεχίσει τον πόλεμο και αν χρειαστεί ακόμη και μέχρι το 2030, διότι είναι θέμα επιβίωσης γι’ αυτόν», πρόσθεσε ο Λάνγκε.
Σε ένα σπάνιο σχόλιο για την κατάσταση από ρωσικής πλευράς, ο Πούτιν δήλωσε σε τηλεοπτικο event ότι 617.000 στρατιώτες βρίσκονται στα πεδία των μαχών στην Ουκρανία και ότι οι στόχοι της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» παραμένουν αμετάβλητοι. Τον Δεκέμβριο ενέκρινε δαπάνες που θα οδηγήσουν τον στρατό να καταλαμβάνει περίπου το 30% του συνολικού προϋπολογισμού της Ρωσίας το 2024.
Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου δήλωσε επίσης την Τρίτη (9 Ιανουαρίου) σε στρατιωτικούς αξιωματούχους ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις «διατηρούν τη στρατηγική πρωτοβουλία κατά μήκος ολόκληρης της γραμμής πολεμικής επαφής» και ότι η Μόσχα θα επιτύχει τους στόχους της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» το 2024.
Οι μάχες για τη χρηματοδότηση είναι μπροστά μας
Ωστόσο, σε μια στιγμή που η Ουκρανία αναζητά απεγνωσμένα μακροπρόθεσμες οικονομικές και στρατιωτικές δεσμεύσεις, οι δύο σημαντικότεροι υποστηρικτές της -η ΕΕ και οι ΗΠΑ- έχουν βρεθεί σε αδυναμία, εγείροντας αμφιβολίες για τη μακροπρόθεσμη αποφασιστικότητα της Δύσης.
Ο Ζελένσκι τον περασμένο μήνα προέτρεψε τόσο τις Βρυξέλλες όσο και την Ουάσινγκτον να ξεκλειδώσουν τα κεφάλαια, προειδοποιώντας ότι η Μόσχα βασίζεται στην «κατάρρευση» της δυτικής ενότητας και στην «απόλυτη ανάγκη» για όπλα.
Η έλλειψη πρόσθετης χρηματοδότησης και στρατιωτικής βοήθειας και από τις δύο, θα επέφερε δυσκολίες στο Κρεμλίνο να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις απένανι στους δημόσιους υπαλλήλους του και άρα δε θα μπορεί να διασφαλίσει ότι η κυβέρνησή του μπορεί να λειτουργεί κανονικά εν μέσω ρωσικών πυραυλικών επιθέσεων.
Στις Βρυξέλλες τώρα, αναμένεται μια σκληρή έκτακτη σύνοδο κορυφής την 1η Φεβρουαρίου με τους Ευρωπαίους ηγέτες να επιχειρήσουν εκ νέου να συμφωνήσουν στον προϋπολογισμό της Ένωσης και ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την κυβέρνηση της Ουκρανίας. Το εν λόγω πακέτο έχει ήδη μπλοκαριστεί μία φορά από την Ουγγαρία με το βέτο που άσκησε το Δεκέμβριο.
Σε περίπτωση που η Βουδαπέστη εγείρει και πάλι εμπόδια στη συμφωνία το Φεβρουάριο, οι αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν προετοιμάσει ένα εφεδρικό χρηματοδοτικό σχέδιο ύψους έως 20 δισ. ευρώ, αξιοποιώντας μια δομή χρέους που παρακάμπτει τις αντιρρήσεις του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν.
Ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μια γενική προτίμηση στο να συμφωνηθεί αυτό το πακέτο βοήθειας χωρίςνα μεταβληθεί το προβλεπόμενο ποσό, διάφορες επιλογές βρίσκονται στο τραπέζι, σύμφωνα με πηγές που έχουν ενημερωθεί για τις συζητήσεις. Αναμένεται επίσης να επιτραπεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί έως και 20 δισ. ευρώ από τις κεφαλαιαγορές για την Ουκρανία μέσα στη χρονιά.
Η Ουγγαρία, εν τω μεταξύ, έχει προτείνει τη διαίρεση του πακέτου των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ σε δόσεις που θα ψηφίζονται ετησίως.
Ανεξάρτητα από τις τελικές λεπτομέρειες, η ΕΕ έχει υποσχεθεί στο Κίεβο ότι θα παράσχει χρηματοδότηση το αργότερο έως τον Μάρτιο, προσθέτουν πηγές εντός της ΕΕ.
Οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν επίσης διμερώς να μειώσουν το χρηματοδοτικό κενό.
Η Γερμανία στοχεύει να διπλασιάσει τη στρατιωτική βοήθεια του Βερολίνου προς το Κίεβο φέτος σε περισσότερα από 8 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατιωτικό υποστηρικτή της Ουκρανίας μετά τις ΗΠΑ.
Άλλα κράτη μέλη όπως η Γαλλία (εξοπλισμός), η Ολλανδία (πυρομαχικά), η Εσθονία και το Βέλγιο (έσοδα από δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία) έχουν επίσης υποσχεθεί νέες δεσμεύσεις.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Ουάσινγκτον αντιμετωπίζει δύο καθοριστικές προθεσμίες – η πρώτη στις 19 Ιανουαρίου, η δεύτερη στις 2 Φεβρουαρίου – για τη χρηματοδότηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης ή τον κίνδυνο να κλείσει η λειτουργία της στην αρχή ενός έτους προεδρικών εκλογών.
Οι βασικοί νομοθέτες των ΗΠΑ δεν έχουν ακόμη περιγράψει τα ποσά των δαπανών για κάθε ομοσπονδιακή υπηρεσία, ένα απαραίτητο βήμα πριν καν γραφτούν τα ευρύτερα νομοσχέδια χρηματοδότησης της κυβέρνησης.
Οι ΗΠΑ έστειλαν ένα πακέτο όπλων ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία στα τέλη του περασμένου μήνα, το οποίο σύμφωνα με αξιωματούχους ήταν πιθανότατα το τελευταίο πακέτο λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης.
«Ναι, το Κίεβο μπορεί να έχει λίγο χρόνο από άλλους δωρητές για να βεβαιωθεί ότι μπορεί να διατηρήσει τα πολεμικά του πόδια, να διατηρήσει τη δημόσια διοίκηση, αλλά τι θα συμβεί στην (ΕΕ), σε άλλους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, αν οι ΗΠΑ αποσύρουν την υποστήριξή τους;» δήλωσε η Σαλάντα Γιούνγκ, Διευθυντής του Γραφείου Διαχείρισης και Προϋπολογισμού των ΗΠΑ, σύμφωνα με το Associated Press την περασμένη εβδομάδα.
«Με ανησυχεί πολύ ότι δεν είναι μόνο οι πόροι των Ηνωμένων Πολιτειών που είναι απαραίτητοι για να σταματήσει το Κίεβο τον Πούτιν. Είναι και το εξής: Τι μήνυμα στέλνει αυτό στον υπόλοιπο κόσμο; Και ποιες θα είναι οι αποφάσεις τους αν δουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αναλάβουν δράση», πρόσθεσε.