Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη διαφωνούν για το αν θα πρέπει να κατασχεθούν και να μεταφερθούν στην Ουκρανία 300 δισεκατομμύρια δολάρια δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να το κάνουν. Είναι καιρός η Ευρώπη να σκληρύνει και να ενταχθεί στις ΗΠΑ.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι αν είναι νόμιμο να γίνει κάτι τέτοιο. Ο Bruno Le Maire, υπουργός Οικονομίας, Οικονομικών και Ανάκαμψης της Γαλλίας, δήλωσε: «Δεν έχουμε τη νομική βάση για να δεσμεύσουμε τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία τώρα». Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Αυτή η στάση είναι πολύ συζητήσιμη. Ο Αμερικανός δικηγόρος Lawrence Tribe και οι συνεργάτες του έχουν γράψει ένα περιεκτικό επιχείρημα σχετικά με το γιατί η κατάσχεση είναι σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο. Το έργο του Tribe υποστηρίχθηκε και ενισχύθηκε από τους Bob Zoellick, Phillip Zelikow και Larry Summers, εξέχοντες ηγέτες σκέψης των ΗΠΑ και πρώην ανώτερους αξιωματούχους στα Υπουργεία Εξωτερικών και Οικονομικών των ΗΠΑ.
Το επιχείρημά τους καθιστά σαφές ότι τα αντίμετρα είναι κατάλληλα ενόψει μιας απρόκλητης εισβολής σε άλλη χώρα, των αχαλίνωτων εγκλημάτων πολέμου και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και της απρόβλεπτης παραβίασης των διεθνών κανόνων που ορίζονται από τα Ηνωμένα Έθνη ή τις Συμβάσεις της Γενεύης ή φορείς όπως η Διεθνής Ποινικό δικαστήριο.
Πρέπει να γίνει νομική ανάλυση και από αυτό προκύπτουν φυσικά ανησυχίες πολιτικής και προηγούμενων. Αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το επιχείρημα ότι η κατάσχεση θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο για να συγκαλύψει αυτές τις ανησυχίες. Συχνά στη δημόσια τάξη, αυτά που ονομάζονται νομικά ζητήματα δεν είναι ασπρόμαυρα ερωτήματα αλλά ισορροπημένες κρίσεις σχετικά με το νόμο και την πολιτική.
Επιπλέον, δεν έχει νόημα η προστασία της ρωσικής ιδιοκτησίας όταν η ίδια η Ρωσία καταστρέφει κατάφωρα την Ουκρανία, και με κόστος πολύ μεγαλύτερο από το άθροισμα των αποθεματικών της ρωσικής κεντρικής τράπεζας. Το ίδιο ισχύει και για τον σεβασμό της ασυλίας της ρωσικής κυριαρχίας. Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα επανορθώσεων.
Και πάλι, ισχυρά και αξιόπιστα επιχειρήματα έχουν προβληθεί γιατί η κατάσχεση είναι νομικά υπερασπιστή. Ελάχιστη διάψευση αυτής της ανάλυσης υπήρξε.
Τι θα μπορούσε να είναι στο μυαλό των Ευρωπαίων;
Η ΕΚΤ και άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η κατάσχεση μπορεί να υπονομεύσει τον αποθεματικό ρόλο του ευρώ ή ότι τα περιουσιακά στοιχεία των ευρωπαϊκών εταιρειών στη Ρωσία ενδέχεται να υποστούν αντίποινα. Για να το θέσω ήπια, αυτά τα επιχειρήματα είναι βαθιά μη πειστικά.
Το δολάριο ΗΠΑ είναι το κυρίαρχο αποθεματικό ενεργητικό παγκοσμίως, που αποτελεί περίπου το 60% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Το ευρώ βρίσκεται σε μακρινή δεύτερη θέση με περίπου 20%. Εάν κάποιος πρέπει να ανησυχεί για την απώλεια του καθεστώτος του αποθεματικού, θα πρέπει να είναι οι ΗΠΑ – αλλά αυτό δεν ισχύει .
Τα ξένα περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια και ευρώ κατέχονται σε μεγάλο βαθμό από χώρες που έχουν στενούς δεσμούς. Για παράδειγμα, περίπου τα τρία τέταρτα των ασφαλών περιουσιακών στοιχείων των ΗΠΑ κατέχονται από χώρες που έχουν συμμαχίες με την Αμερική . Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη κατέχουν τις βαθύτερες και πιο ρευστοποιημένες αγορές κεφαλαίων στον κόσμο. Το δίκτυο και τα αδρανειακά αποτελέσματα ενισχύουν την κυριαρχία. Υπάρχουν λίγες εναλλακτικές λύσεις σε αυτά τα νομίσματα.
Εάν η Ευρώπη επιθυμεί να αναδείξει τον αποθεματικό ρόλο του ευρώ, το πρόβλημα δεν είναι αν κατασχεθούν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Αντιθέτως, είναι ότι τα ευρωπαϊκά έθνη είναι απρόθυμα να επιτρέψουν την ανάπτυξη μιας μεγάλης αγοράς ευρωομολόγων (διαφορετικά από τα ομόλογα) και να επιτρέψουν στην ένωση των κεφαλαιαγορών να σημειώσει σημαντική πρόοδο.
Μερικοί Ευρωπαίοι φοβούνται τα ρωσικά αντίποινα κατά των δυτικών εταιρειών στη Μόσχα, αλλά είναι πολύ αργά για αυτό. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Euroclear φοβάται τις ρωσικές δικαστικές διαφορές. Η Euroclear κατέχει 191 δισ. ευρώ και κέρδισε 4,4 δισ. ευρώ από αυτές τις συμμετοχές το 2023. Όπως επισημαίνει ο Tim Ash , η Euroclear θα μπορούσε να αποζημιωθεί.
Εάν άλλες χώρες φοβούνται να λάβουν τη ρωσική θεραπεία, αυτή η ανησυχία είναι υπερβολική. Τα αποθεματικά περιουσιακά στοιχεία κατέχονται κυρίως από προηγμένες οικονομίες και μεγάλες αναδυόμενες αγορές που δύσκολα είναι φιλόδοξες, πόσο μάλλον κατάφωροι καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και πάλι, υπάρχουν λίγες εναλλακτικές λύσεις στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης για αποθήκευση αξίας.
Περαιτέρω, η διεθνής τάξη μπορεί να ενισχυθεί από το σωτήριο μήνυμα που θα έστελνε η κατάσχεση. Ίσως οι χώρες να σκεφτούν δύο φορές πριν ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσίας.
Η Κίνα αναμφίβολα έχει λάβει υπόψη της, ειδικά καθώς οι εντάσεις κλιμακώνονται με την Ταϊβάν..
Δεδομένων των ευρωπαϊκών ανησυχιών ότι η κατάσχεση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα δυσμενές προηγούμενο που θα προκαλέσει οικονομική ζημιά, η Ευρώπη φαίνεται τώρα διατεθειμένη να υποστηρίξει τη μεταφορά κερδών από τα περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία. Αυτό αντιπροσωπεύει πρόοδο. Αλλά αφού τα περιουσιακά στοιχεία έχουν ήδη μπλοκαριστεί, πόσο μάλλον τώρα με τα κέρδη που είναι πιθανό να ληφθούν, είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι άλλες χώρες δεν έχουν ήδη λάβει ένα ηχηρό και ξεκάθαρο μήνυμα.
Ενόψει των συζητήσεων, υποβάλλονται πολλές προτάσεις σχετικά με τον τρόπο «νόμιμης» κατάσχεσης. Εάν υπάρχει διαφορά μεταξύ της νόμιμης λήψης του corpus μέσω εγγυήσεων ή εξασφαλίσεων σε σχέση με αυτό που κάποιοι φοβούνται ότι θα ήταν παράνομη οριστική κατάσχεση, υπάρχει ίσως κυρίως στο μυαλό ενός δικηγόρου.
Τέλος, η νοοτροπία της Ευρώπης δεν βοηθάει στην αντιμετώπιση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η διάθεση των ρωσικών αποθεμάτων είναι ισχυρή μόχλευση. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν πλήρως αυτή τη μόχλευση και να καταστήσουν σαφές ότι ο Πούτιν πρόκειται να χάσει την κληρονομιά του έθνους του για τη βάρβαρη συμπεριφορά της Ρωσίας.
Η Ευρώπη θα πρέπει να σκληρύνει και να υποστηρίξει την κατάσχεση του συνόλου των αποθεματικών της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας.
Ο Mark Sobel είναι Πρόεδρος του OMFIF των ΗΠΑ.