Τα μη μεταδοτικά νοσήματα έχουν κυριαρχήσει στις συζητήσεις στις Βρυξέλλες τον τελευταίο καιρό και ιδίως ύστερα από την πανδημία COVID-19, η οποία λειτούργησε ως αφυπνιστική καμπάνα φέρνοντας στην επιφάνεια τις παθογένειες των επιμέρους Ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας.
Τα ΜΜΝ ευθύνονται για το 90% των συνολικών θανάτων στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γεγονός που εντείνει την αναγκαιότητα λήψης επειγόντων μέτρων.
Γι’ αυτό το λόγο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα, με συντριπτική πλειοψηφία ψήφων, 578 υπέρ και 39 κατά υπέρ μιας ολοκληρωμένης έκθεσης για τα μη μεταδοτικά νοσήματα (ΜΜΝ). Η εν λόγω έκθεση έρχεται να φωτίσει το ζήτημα των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων με μια νέα οπτική, προσφέροντας πολύτιμες κατευθύνσεις για την ενίσχυση της πρόληψης, της έγκαιρης ανίχνευσης και της αποτελεσματικής αντιμετώπισης αυτών των ασθενειών, ενώ αναδεικνύει και τις άμεσες προκλήσεις γύρω από αυτά.
Η οικονομική διάσταση των ΜΜΝ
Η έκθεση δείχνει επίσης πώς τα Μη Μεταδιδόμενα Νοσήματα συνεπάγονται μεγάλο υγειονομικό και οικονομικό βάρος, κοστίζοντας στην οικονομία της ΕΕ περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι παρά τα στοιχεία για τα οφέλη της πρόληψης, ο μέσος όρος της ΕΕ για επενδύσεις στην προληπτική φροντίδα ήταν 2,8% των συνολικών δαπανών για την υγεία το 2018.
Ωστόσο, το σημαντικότερο δεν είναι μόνον αυτό. Στην καρδιά της μάχης κατά των μη μεταδοτικών νοσημάτων βρίσκεται το ζήτημα της οικονομικής ανισότητας που τροφοδοτεί την κρίση, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο φτώχειας, κακής υγείας και περιορισμένων ευκαιριών, ενώ επιβαρύνουν σημαντικά και τα ίδια συστήματα υγείας και τις οικονομίες.
Ο Δανός φιλελεύθερος ευρωβουλευτής και εισηγητής του φακέλου, Έρικ Πούλσεν είχε δηλώσει κατά την παρουσίαση της έκθεσης στην υποεπιτροπή δημόσιας υγείας (SANT) τον Αύγουστο ότι τα Μη Μεταδιδόμενα Νοσήματα αποτελούν την «πλέον σημαντική πρόκληση για τα ευρωπαϊκά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και την αγορά εργασίας» καθώς αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα διακυβεύεται η «ανταγωνιστικότητα της ΕΕ» λόγω της απώλειας παραγωγικότητας που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Η γήρανση του πληθυσμού, η ανεύθυνη διατροφή και η φτώχεια αλληλοεπιδρούν με τις οικονομικές ανισότητες, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα που θέτει σε κίνδυνο την υγεία και την ευημερία ολόκληρων πληθυσμών.
Η βελτίωση των συστημάτων υγείας στην ΕΕ κρίνεται κρίσιμη και μπορεί να επιτευχθεί «αποκλειστικά μέσω αύξησης της δημόσιας δαπάνης για την υγεία και ενίσχυσης των ΕΣΥ» δήλωσε ο Έλληνας Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ- ΠΣ (the Left) Κώστας Αρβανίτης στο Euractiv Ελλάδας.
«Και προφανώς δεν αναφέρομαι μόνο σε υπηρεσίες διάγνωσης και περίθαλψης, ούτε μόνο στη μισθολογική, κτηριακή και υλικοτεχνική επάρκεια», συνέχισε.
Ένας άλλος Ευρωβουλευτής, ο Κύπριος ο Γεώργιος Γεωργίου του ΑΚΕΛ (the Left) ερωτηθείς από το Euractiv Ελλάδας για το εν λόγω θέμα δήλωσε ότι το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου κινείται μεν προς «τη σωστή κατεύθυνση», όμως απαιτείται «περαιτέρω ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών», καθώς και «δημιουργία ευρωπαϊκών μη κερδοσκοπικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων που θα λειτουργούν προς το δημόσιο συμφέρον και λιγότερη εμπορευματοποίηση της υγείας».
Στενότερη συνεργασία εθνικών αρχών υγείας
Με στόχο να αμβλυνθούν οι οικονομικές ανισότητες για τους ασθενείς με ΜΜΝ, το Ευρωκοινοβούλιο τόνισε την αναγκαιότητα στενότερης συνεργασίας μεταξύ των εθνικών αρχών υγείας για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, δεδομένων και βέλτιστων πρακτικών για την αποτελεσματική καταπολέμηση των ΜΜΝ. Ορισμένα από τα προτεινόμενα μέτρα ήταν η ενίσχυση της καινοτομίας και της έρευνας και η επιτάχυνση των δημόσιων-ιδιωτικών συνεργειών.
«Εφόσον η Πολιτεία υποχρεούται να μεριμνά για την υγεία των πολιτών της, οφείλει μέσω Δημόσιων φορέων να δραστηριοποιείται στην έρευνα, ανάπτυξη, και παραγωγή νέων φαρμάκων, νέων θεραπευτικών πρωτοκόλλων, νέων ιατρικών συσκευών, και βεβαίως να χαράξει συγκεκριμένες πλουραλιστικές πολιτικές με ειδική στόχευση στα επιμέρους ΜΜΝ», δήλωσε ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ- ΠΣ (Αριστερά) Κώστας Αρβανίτης .
«Xρειαζόμαστε περισσότερη υποχρεωτικότητα κοινών δράσεων για ένα ζήτημα -κυριολεκτικά- ζωής και θανάτου, ιδίως επειδή η συνεργατική αξιοποίηση δεδομένων και επιστημονικής εμπειρίας τόσο μεγάλης κλίμακας μπορεί να προκαλέσει σύντομα αλματώδη πρόοδο στην αντιμετώπιση των ΜΜΝ», τόνισε ο κ. Αρβανίτης.
«Η έκθεση σωστά προτάσσει την ανάγκη αλληλεπίδρασης των ΕΑΥ, αλλά πολύ φοβάμαι ότι οι περίφημες ‘ενωσιακές εταιρικές σχέσεις για τις ΜΜΝ’ έχουν περιγραφεί αρκετά χαλαρά», συμπλήρωσε.
Υψηλά στην ατζέντα αλλά με επιφυλάξεις η μείωση βλάβης από το κάπνισμα
Από την άλλη, η συμπερίληψη της μείωσης της βλάβης από τον καπνό στην έκθεση ως μέτρο πρόληψης για τα Μη Μεταδιδόμενα Νοσήματα έχει προκαλέσει αίσθηση.
Συγκεκριμένα η έκθεση αναγνωρίζει στο άρθρο 17, τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν ασφαλέστερα προϊόντα νικοτίνης, όπως το άτμισμα και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, στη σταδιακή διακοπή της επιβλαβούς συνήθειας του παραδοσιακού καπνίσματος.
Συγκεκριμένα το άρθρο του ψηφίσματος του ΕΚ αναφέρει τα εξής: «τα ηλεκτρονικά τσιγάρα θα μπορούσαν να παράσχουν σε ορισμένους καπνιστές τη δυνατότητα να σταματήσουν σταδιακά το κάπνισμα· ταυτόχρονα θεωρεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν θα πρέπει να είναι ελκυστικά για τους ανηλίκους και τους μη καπνιστές».
Αίσθηση προκαλεί καθώς στα μέτρα ελέγχου του καπνίσματος παραδοσιακά κυριαρχούσε η προσέγγιση της πλήρους αποχής από το κάπνισμα. Ωστόσο, εδώ η έκθεση φαίνεται να αναγνωρίζει τουλάχιστον την πραγματικότητα λαμβάνοντας υπόψιν τον ίδιο τον καπνιστή ως άνθρωπο. Υπολογίζει δηλαδή, τα πιθανά οφέλη για την ψυχική υγεία του καπνιστή, τα οποία θα επέφερε η πρόσβαση σε λιγότερο επικίνδυνες επιλογές, οι οποίες με τη σειρά τους θα τον βοηθήσουν στη σταδιακή μείωση και εν τέλει διακοπή του καπνίσματος. Τίθεται, λοιπόν, στο επίκεντρο η ευημερία των καπνιστών που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις.
Οι υποστηρικτές της μείωσης της βλάβης το βλέπουν ως ένα θετικό βήμα προς μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στη δημόσια υγεία, ενώ οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η προώθηση εναλλακτικών θα μπορούσε να αποτρέψει τους καπνιστές από το να διακόψουν εντελώς. Ωστόσο, είναι ευρέως αποδεκτό ότι με την περαιτέρω έρευνα θα μπορέσει να δοθεί μια πιο ξεκάθαρη εικόνα αργότερα.
«Η έκθεση σωστά υποστηρίζει το ευρωπαϊκό σχέδιο που αποσκοπεί σε μια «άκαπνη» γενιά και στην πρόληψη χρήσης καπνού, καθώς αναγνωρίζει ότι η χρήση καπνού ευθύνεται για 1,6 εκατομμύρια θανάτους στην Ευρώπη», δήλωσε ο Κώστας Αρβανίτης. Ωστόσο, «θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψιν εναλλακτικές λύσεις όπως ηλεκτρονικά τσιγάρα, πάντα όμως στο πλαίσιο της προσπάθειας διακοπής του καπνίσματος και όχι ως μέσο αντικατάστασης του καπνού», συμπλήρωσε ο Έλληνας Ευρωβουλευτής.
Αξίζει να σημειωθεί βέβαια ότι η έκθεση δεν χαρακτηρίζει το άτμισμα ή τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού ως απολύτως ασφαλή και τονίζεται η σημασία της προστασίας των μη καπνιστών από τη δευτερογενή έκθεση στον καπνό.
Γι’ αυτό το λόγο, στο ψήφισμα ενθαρρύνεται η περαιτέρω έρευνα για την κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων αυτών των εναλλακτικών λύσεων, ενώ τονίζεται και η ανάγκη οι κανονιστικές αποφάσεις να βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα καθώς και να είναι ξεκάθαρη η διάκριση μεταξύ του καπνίσματος και του ατμίσματος.
Ο Κύπριος Ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ (the Left), κ. Γεωργίου επισήμανε μάλιστα πως παρά το θετικό πρόσημο του εν λόγω ψηφίσματος για την συγκεκριμένη έκθεση σχετικά με τα ΜΜΝ, απαιτούνται «περισσότερα κίνητρα στην ανάπτυξη νέων προϊόντων/υπηρεσιών και έρευνας», καθώς και ότι η κατάσταση για μείζονα ζητήματα δημόσιας υγείας, όπως τα ΜΜΝ μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνον «με ανθρωποκεντρικές πολιτικές».
«Η επιστημονική έρευνα, οι διαρκείς επιστημονικές αξιολογήσεις των αρχών δημόσιας υγείας σχετικά με τους κινδύνους που προκύπτουν από τα προϊόντα καπνού, η δημοσιοποίηση και εκλαΐκευση αυτών των στοιχείων ώστε να μπορούν να αφομοιωθούν από τους πολίτες και στοχευμένες, ευρείες καμπάνιες ενημέρωσης διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στην προσπάθεια μείωσης της βλάβης από τον καπνό, μέσω της ευαισθητοποίησης και της κινητοποίησης όσο το δυνατόν μεγαλύτερης μερίδας πολιτών να διακόψουν το κάπνισμα», τόνισε και ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ (Αριστερά) Κώστας Αρβανίτης.
Αυτή η εξέλιξη υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα στον τομέα ελέγχου του καπνού.
«Τα μέτρα που προτείνει [το ΕΚ] στα Κράτη Μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μία φιλόδοξη βάση πάνω στην οποία η Ευρώπη οφείλει να δράσει αποφασιστικά», δήλωσε ο ίδιος.
«Η αποτελεσματικότητά των διάφορων στρατηγικών μείωσης βλάβης απαιτεί προσεκτική εξέταση και προσέγγιση βασισμένη σε επιστημονικά στοιχεία», είχε δηλώσει ο Ευρωβουλευτής της ΝΔ Στέλιος Κυμπουρόπουλος (ΕΛΚ) στο Euractiv Ελλάδας σε προηγούμενο άρθρο.
Είναι γεγονός ότι έγκριση της μείωσης της βλάβης του καπνού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανοίγει τον δρόμο για τη μελλοντική χάραξη πολιτικής σε αυτόν τον τομέα. Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να απομακρυνθεί η ΕΕ από τον στόχο της και την ανάδειξη του κινδύνου του καπνού.
«Η ανοιχτή και συνεχής προειδοποίηση για τους σοβαρότατους κινδύνους που προκύπτουν από τα προϊόντα καπνού θα πρέπει να αποτελεί κύριο στόχο των Κρατών Μελών και της Επιτροπής, για την προστασία της υγείας όλων των ευρωπαίων πολιτών και για την επίτευξη μιας ‘γενιάς χωρίς καπνό’ έως το 2040», δήλωσε ο κ. Αρβανίτης.