Η Generation Ζ αναλαμβάνει τα ηνία. Στον πλούσιο κόσμο υπάρχουν τουλάχιστον 250 εκατομμύρια άνθρωποι γεννημένοι από το 1997 έως και το 2012. Περίπου οι μισοί εξ αυτών είναι στην αγορά εργασίας. Στις ΗΠΑ συναντά κανείς περισσότερους από 6.000 διευθύνοντες συμβούλους και 1.000 πολιτικούς που είναι Zoomers, όπως συχνά αποκαλούνται οι εκπρόσωποι της γενιάς.
Είναι μία γενιά που γεννήθηκε εν μέσω κρίσης, αλλά βγήκε στην αγορά εργασίας την καλύτερη στιγμή και είναι πολύ πιο πλούσια, σύμφωνα με τον Economist, από ό,τι ήταν οι γονείς ή παππούδες τους στα νιάτα τους.
Και είναι μία γενιά με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά – προϊόντα της εποχής της. Όπως οι Γερμανοί που ενηλικιώθηκαν κατά τη δεκαετία του 1920 έτειναν να φοβούνται για όλη τους τη ζωή τον πληθωρισμό ή οι Αμερικανοί που έζησαν τη Μεγάλη Ύφεση, απέφευγαν να επενδύουν στο χρηματιστήριο, έτσι και η Gen Z είναι μία γενιά.. μονίμως αγχωμένη.
Τίποτα το συναρπαστικό
Ο Jonathan Haidt, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης περιγράφει τα χαρακτηριστικά της γενιάς αυτής σε βιβλίο υπό τον τίτλο The Anxious Generation. Σε αυτό, όπως αναφέρει ο Economist, επισημαίνονται οι ακόλουθες διαπιστώσεις: Οι σημερινοί νέοι είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν σχέση. Είναι πιο πιθανό να νιώθουν κατάθλιψη ή να θεωρούν ότι έχει αναγραφεί το λάθος φύλο στο πιστοποιητικό γέννησης. Είναι λιγότερο πιθανό να πίνουν αλκοόλ, να κάνουν σεξ, να διεκδικήσουν έναν σύντροφο ή να κάνουν οτιδήποτε… συναρπαστικό.
Οι Αμερικανοί ηλικίας 15 έως 24 ετών περνούν μόλις 38 λεπτά σε κοινωνικοποίηση κατά μέσο όρο όταν οι αντίστοιχες ηλικίες τη δεκαετία του 2000 αφιέρωναν πάνω από μία ώρα. Ο Haidt πιστεύει ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα των έξυπνων κινητών και των social media.
Αλλά πάρα το άγχος της, σε οικονομικούς όρους η Gen Z τα πηγαίνει εντυπωσιακά καλά. Και αυτό αλλάζει και τη σχέση της με την εργασία. Ο τρόπος με την οποία τα μέλη της αντιμετωπίζουν την απασχόληση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τους millenials – εκείνους που γεννήθηκαν από το 1981 έως και το 1996. Πολλοί από τους millenials μπήκαν στην αγορά εργασίας ενώ ο κόσμος κλονιζόταν από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 -09 ή είχαν μπει λίγα χρόνια νωρίτερα για να βιώσουν το σοκ αυτό πολύ γρήγορα. Την περίοδο 2012 – 14 το 50% των Ισπανών νέων που ήθελαν να δουλέψουν, δεν έβρισκαν εργασία. Στην Ελλάδα το ποσοστό της ανεργίας ήταν ακόμη υψηλότερο.
Οι Gen Z-ers από την άλλη συναντούν ένα πολύ διαφορετικό τοπίο απασχόλησης. Το ποσοστό απασχόλησης των νέων στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι κοντά στο 13% – το χαμηλότερο από το 1991. Στην Ελλάδα έχει μειωθεί στο μισό σε σχέση με το απόγειό του. Οι ξενοδόχοι στην Καλαμάτα, σημειώνει ο Economist, διαμαρτύρονται για την έλλειψη προσωπικού – κάτι αδιανόητο έως και πριν από λίγα χρόνια.
Πολλοί Zoomers επέλεξαν βέβαια κατάλληλες σπουδές που τους βοήθησαν να βρουν δουλειά. Στη Βρετανία και τις ΗΠΑ οι εκπρόσωποι της γενιάς αυτής αποφεύγουν τις κοινωνικές/ανθρωπιστικές επιστήμες και στρέφονται στα οικονομικά ή στη μηχανική. Πάνω από όλα όμως επωφελούνται από τις ισχυρές αγορές εργασίας. Τα ωρομίσθιά τους αυξάνονται με ταχύτατο ρυθμό και οι ίδιοι παραιτούνται με μεγάλη ευκολία για μια θέση με υψηλότερη αμοιβή ή λιγότερο κόπο.
Το 2007 το καθαρό εισόδημα των Γάλλων ηλικίας 16 -24 ετών ήταν στο 87% του εθνικού μέσου όρου. Σήμερα είναι στο 92% του εθνικού μέσου όρου. Στην Κροατία και στη Σλοβενία είναι στο 100% του μέσου όρου – κάτι που σημαίνει ότι πολλοί νέοι αμείβονται αντίστοιχους μισθούς με ανθρώπους που έχουν δεκαετίες προϋπηρεσίας.
Σιωπηρή παραίτηση, snail girls και Δευτέρες της ελάχιστης προσπάθειας
Πώς τους επηρεάζει αυτός ο πλούτος και αυτή η ευκολία στην εύρεση εργασίας; Όπως σχολιάζουν ειδικοί στον Economist οι millennials μεγάλωσαν σκεπτόμενοι πως το να έχουν δουλειά είναι ένα «προνόμιο» και δρουν αναλόγως. Εργάζονται σκληρά, διεκδικούν την ανέλιξή τους, θέλουν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των εργοδοτών τους, αλλά και τους στόχους τους. Οι Zoomers αντιθέτως μεγάλωσαν πιστεύοντας ότι η εργασία είναι απλά ένα αυτονόητο δικαίωμα. Αυτό τους ωθεί ακόμη και στην αδιαφορία.
Τα τελευταία χρόνια έγιναν της μόδας η bare minimum Μonday (Δευτέρα της ελάχιστης προσπάθειας), η «σιωπηρή παραίτηση» (εργάζεσαι ίσα – ίσα να μην απολυθείς), τα snail girls (που κάνουν τα πάντα πολύ αργά και θέτουν ως προτεραιότητα τη φροντίδα του εαυτού τους) – πρότυπα ακατανόητα για τους millenials.
Και μπορεί βεβαίως να μην είναι όλοι οι εκπρόσωποι της Gen Z έτσι – αλλά μία μεγάλη μερίδα παρουσιάζει εαυτόν ακριβώς έτσι στα social media. Παινεύεται δηλαδή για όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά και χλευάζει τις προηγούμενες γενιές που αφοσιώνονται υπερβολικά στη δουλειά. Είναι σαφές πως για τους Zoomers η δουλειά έρχεται σε δεύτερη μοίρα.
Οι έρευνες φαίνεται επίσης να στηρίζουν την εικόνα αυτή. Το 2022 οι Αμερικανοί ηλικίας 15 έως 24 ετών ξόδευαν 25% λιγότερο χρόνο σε «δουλειά και δραστηριότητες συνδεόμενες με τη δουλειά» από ό,τι οι αντίστοιχες ηλικίες το 2007. Μία πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ, που αναλύει τις επιθυμητές ώρες εργασίας, έδειξε επίσης ότι σήμερα η πλειονότητα των νέων ανθρώπων θέλουν να εργάζονται λιγότερο από ό,τι οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι. Έως και πριν από μία δεκαετία συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Ήταν οι νέοι που είχαν όρεξη για περισσότερες ώρες εργασίας.
Μακριά από επιχειρείν και καινοτομία
Μία επιπλέον συνέπεια αυτής της τάσης είναι πως οι Zoomers έχουν λιγότερες πιθανότητες να στραφούν στο επιχειρείν. Υπολογίζεται ότι μόλις το 1,1% των νέων ηλικίας 20 – 29 ετών έχει επιχείρηση που απασχολεί τουλάχιστον ακόμη ένα άτομο. Παράγουν επίσης λιγότερες καινοτομίες. Σύμφωνα με το Russell Funk του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, οι σημερινοί νέοι τείνουν να καταθέτουν λιγότερες αιτήσεις για πατέντες από ό,τι στο παρελθόν.
Υπό αυτές τις συνθήκες ίσως το οικονομικό πλεονέκτημα της Gen Z να μην κρατήσει πολύ. Μία νέα ύφεση θα έπληττε τους νέους πολύ περισσότερο από τις άλλες ηλικίες, όπως συνήθως συμβαίνει. Η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε επίσης να αλλάξει άρδην τα δεδομένα στην αγορά εργασίας. Προς το παρόν πάντως η Gen Z, έχει πολλά για τα οποία μπορεί να χαίρεται (και ας δυσκολεύεται να το δείξει). Κυρίως έχει στη διάθεσή της χρόνο. Και χρήμα.