Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Ηνωμένες Πολιτείες διατύπωσαν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Κυριακής για την αντικατάσταση των δημάρχων της αλβανικής εθνότητας σε τέσσερις δήμους με σερβική πλειοψηφία στο βόρειο Κόσοβο. Οι μεν ΗΠΑ αποδέχονται ότι οι δήμαρχοι θα παραμείνουν στη θέση τους, ενώ η ΕΕ αρνείται να σχολιάσει και απλώς υποοστηρίζει ότι η ψηφοφορία δεν είναι αρκετή για να μειώσει τις εντάσεις.
Την Κυριακή διεξήχθη δημοψήφισμα στους δήμους Leposavic, Zubin Potok, Svecan και North Mitrovica για να αποφασιστεί αν θα πρέπει να απομακρυνθούν οι αλβανικής καταγωγής δήμαρχοι, οι οποίοι εξελέγησαν με ποσοστό 3,4% των ψήφων στις τοπικές εκλογές που μποϊκοτάρισαν οι Σέρβοι πέρυσι. Περίπου το 1% των εκλογέων με δικαίωμα ψήφου προσήλθε, ενώ για την απομάκρυνση των δημάρχων χρειαζόταν τουλάχιστον 50% συν μία ψήφος.
Το Euractiv απηύθυνε ερώτηση την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αν αποδέχεται το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και την παραμονή των εν ενεργεία δημάρχων στη θέση τους, όμως δεν έλαβε καμία απάντηση.
Από την άλλη μεριά του Ατλαντικού, σε ανακοίνωση που εξέδωσαν την Κυριακή, οι ΗΠΑ ήταν σαφείς ότι «δεν υπάρχει απόφαση των ψηφοφόρων για ανάκληση των δημάρχων. Οι νυν δήμαρχοι των δήμων έχουν εκλεγεί και παραμένουν στις θέσεις τους σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο του Κοσόβου».
Αυτή η διάσταση απόψεων αποτελεί ένα ρήγμα στην έως τώρα ενιαία προσέγγιση σχετικά με την ανάγκη προκήρυξης εκλογών στους βόρειους δήμους με σερβική πλειοψηφία.
Δεν διαχέει τις εντάσεις
Όταν ρωτήθηκε αν με την διεξαγωγή εκλογών θα θεωρηθεί ότι το Κόσοβο πληροί τις προϋποθέσεις για την άρση των τιμωρητικών μέτρων, ο εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων Peter Stano δήλωσε τα εξής:
«Όσον αφορά στα μέτρα, σύμφωνα με τα συμπεράσματά του της 12ης Δεκεμβρίου 2023, το Συμβούλιο θα συζητήσει τα μέτρα της ΕΕ με βάση την έκθεση της Ύπατης Εκπροσώπου σχετικά με την εκπλήρωση των αιτημάτων της ΕΕ».
Η ΕΕ έθεσε διάφορα τιμωρητικά μέτρα για το Κόσοβο το καλοκαίρι του 2023 μετά την κλιμάκωση των εντάσεων στο βορρά, υπό τον όρο της αποκλιμάκωσης και της ικανοποίησης των αιτημάτων που περιλαμβάνουν την εκ νέου διεξαγωγή νέων εκλογών.
«Ελπίζαμε σε άλλο αποτέλεσμα, αλλά [τουλάχιστον] το Κόσοβο έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του», δήλωσε την Κυριακή ο πρωθυπουργός Albin Kurti, ενώ ο υπουργός τοπικής αυτοδιοίκησης Elbert Krasniqi κάλεσε την ΕΕ να άρει τα μέτρα που επιβλήθηκαν στο Κόσοβο μετά την κλιμάκωση των εντάσεων το περασμένο καλοκαίρι.
Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να γίνεται σύντομα, ούτε καν να υπάρχει σαν σκέψη.
Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Peter Stano, ενώ εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός ότι οι Σέρβοι του Κοσόβο στο βορρά έχασαν την ευκαιρία να ψηφίσουν και να εκλέξουν δημάρχους που θα ήταν πραγματικά αντιπροσωπευτικοί, δήλωσε πως «το αποτέλεσμα δεν συμβάλλει στην αποκλιμάκωση των εντάσεων και στο να ανοίξει ο δρόμος για την επιστροφή των Σέρβων στους θεσμούς του Κοσόβου, κάτι που είναι απαραίτητο για την εξομάλυνση των σχέσεων».
Εν τω μεταξύ, η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Πρίστινα δήλωσε στην Gazeta Express ότι η ψηφοφορία διεξήχθη σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις του Κοσόβου και σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο και την ΚΕΕ.
Την Κυριακή, μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος του Κοσόβου, Vjosa Osmani, δήλωσε ότι οι Σέρβοι του Κοσόβου επέλεξαν να μην επωφεληθούν από την ευκαιρία να ψηφίσουν λόγω της πίεσης της Σερβίας.
«Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της πίεσης από το Βελιγράδι, που εκτελέστηκε από τη Σερβική Λίστα και τις παράνομες εγκληματικές οργανώσεις. Για άλλη μια φορά, η Σερβία παρενέβη παράνομα στην εκλογική διαδικασία μιας άλλης χώρας. Για άλλη μια φορά, ο Vučić παραβίασε τον λόγο που είχε δώσει στους διεθνείς εταίρους», είπε χαρακτηριστικά η ίδια.
Το Euractiv ρώτησε τον Stano αν η Επιτροπή θεωρεί ότι η Σερβία παραβίασε τις συμφωνίες της με το Κόσοβο και την ΕΕ καλώντας σε μποϊκοτάζ και παρεμβαίνοντας έτσι στην εκλογική διαδικασία του Κοσόβου. Όμως, το ερώτημα παρέμεινε αναπάντητο.
Αντιθέτως, η Επιτροπή δήλωσε ότι το μποϊκοτάζ «οδήγησε σε μια σειρά δυσκολιών, όπως η σύσταση ορισμένων επιτροπών εκλογικών τμημάτων χωρίς κανένα μέλος από τους Σέρβους του Κοσόβου».
Παράλληλα όμως, η Επιτροπή σημείωσε ότι η απόφαση των διευθυντών των σχολείων με σερβικό πρόγραμμα σπουδών στο Κόσοβο να μην επιτρέψουν τη χρήση των χώρων τους για ψηφοφορία λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές προκάλεσε «σοβαρές προκλήσεις στην Κεντρική Εκλογική Επιτροπή» και «εμπόδισε την πρόσβαση των πολιτών σε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τις νέες θέσεις των εκλογικών τμημάτων».
Στο τέλος της ψηφοφορίας υπήρχαν 124 ψήφοι στο Leposavic, 18 στο Zubin Potok, 111 στη Βόρεια Mitrovica και μηδέν στο Zvecan.
Μη συμμετοχή των Σέρβων
Τον Δεκέμβριο του 2022, οι Σέρβοι παραιτήθηκαν μαζικά από τα κυβερνητικά όργανα, συμπεριλαμβανομένων όλων των δομών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Προκηρύχθηκαν νέες εκλογές, αλλά οι Σέρβοι, ιδίως το σερβικό πολιτικό κόμμα Σερβική Λίστα, επέλεξαν να τις μποϊκοτάρουν κατόπιν αιτήματος του Βελιγραδίου, με αποτέλεσμα να εκλεγούν Αλβανοί με ποσοστό 3,4%.
Στη συνέχεια, οι Σέρβοι πραγματοποίησαν εκτεταμένες διαδηλώσεις για να εμποδίσουν τους νεοεκλεγέντες δημάρχους να αναλάβουν τις θέσεις τους στους δήμους. Όταν το Κόσοβο αντέδρασε πιέζοντας και αυξάνοντας την αστυνομική παρουσία, οι διαμαρτυρίες κατέληξαν σε βία και τραυματισμό ειρηνευτικών δυνάμεων της KFOR, δημοσιογράφων καθώς και αμάχων πολιτών.
Έκτοτε, οι Σέρβοι ζήτησαν την απομάκρυνση των Αλβανών δημάρχων, υποστηριζόμενοι από εκκλήσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ για τη διεξαγωγή νέας ψηφοφορίας. Το Κόσοβο ανακοίνωσε ότι θα διεξαχθεί δημοψήφισμα, στο οποίο το 50% συν μία ψήφος του εκλογικού σώματος που είχε δικαίωμα ψήφου θα αποφάσιζε αν η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή να προκηρύξει νέες τοπικές εκλογές.
Όμως, η Σερβική Λίστα ανακοίνωσε ότι θα μποϊκοτάρει και αυτή την ψηφοφορία, και η πίεση αυξήθηκε στους ντόπιους Σέρβους να μην ψηφίσουν, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι το ζητούσαν εδώ και σχεδόν ένα χρόνο.