Κομισιόν: Ένα βήμα πριν το Ευρωδικαστήριο η Ελλάδα για παραλείψεις στην νομοθεσία περί «παθητικής δωροδοκίας» και «δημόσιου λειτουργού»

Η Επιτροπή καλεί την Ελλάδα να μεταφέρει ορθά τους κανόνες για την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε σήμερα ότι έστειλε επιστολή αιτιολογημένης γνώμης στην Ελλάδα, επειδή δεν μετέφερε ορθά στο εθνικό της δίκαιο την οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης (οδηγία ΠΟΣ), όπως άλλωστε και στην Κύπρο.

Οι εν λόγω κανόνες, αφενός, αυξάνουν το επίπεδο προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ εναρμονίζοντας τους ορισμούς, τις κυρώσεις και τις προθεσμίες παραγραφής των ποινικών αδικημάτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης και, αφετέρου, θέτουν τα θεμέλια για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO).

Η Επιτροπή απέστειλε για πρώτη φορά προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2021. Αφού ανέλυσε τις απαντήσεις των ελληνικών Αρχών, η Επιτροπή έκρινε ότι η Ελλάδα δεν έχει μεταφέρει ορθά στο εθνικό της δίκαιο τις διατάξεις της οδηγίας που παρέχουν ορισμό της «παθητικής δωροδοκίας» και του «δημόσιου λειτουργού». Επιπλέον, η Επιτροπή έκρινε ότι ορισμένες διατάξεις που κοινοποίησε η Ελλάδα προβλέπουν κανόνες οι οποίοι περιορίζουν την αποτελεσματικότητα και την αποτρεπτικότητα των κυρώσεων που προβλέπονται για ποινικά αδικήματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας.

Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα, η οποία έχει προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να διορθώσει τις ελλείψεις που επισημάνθηκαν από την Επιτροπή. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο σκοπός της οδηγίας

• Η δημιουργία ενός ισχυρότερου και πιο εναρμονισμένου συστήματος, με ελάχιστους κοινούς κανόνες, για την καταπολέμηση του εγκλήματος που θίγει τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
• Καλύτερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και των χρημάτων των φορολογουμένων της ΕΕ.

Πεδίο εφαρμογής

Η οδηγία καλύπτει τα ακόλουθα:

• απάτη και άλλα ποινικά αδικήματα, όπως διαφθορά, υπεξαίρεση ή νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τα οποία θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ – δηλαδή τον προϋπολογισμό της ΕΕ, τους προϋπολογισμούς των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ που έχουν θεσπιστεί με τις Συνθήκες, ή τους προϋπολογισμούς που διαχειρίζονται και εποπτεύουν άμεσα ή έμμεσα τα εν λόγω όργανα και οι οργανισμοί·
• σοβαρά αδικήματα κατά του κοινού συστήματος φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), όπως είναι η αλυσιδωτή απάτη ΦΠΑ* δηλαδή τα αδικήματα θεωρούνται σοβαρά όταν συνδέονται με την επικράτεια δύο ή περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ και αφορούν συνολική ζημία τουλάχιστον 10 000 000 ευρώ.

Επιπλέον, θεσπίζει κοινούς κανόνες για τις κυρώσεις και τις προθεσμίες παραγραφής σχετικά με τα ποινικά αδικήματα που καλύπτει η παρούσα οδηγία. Καθένα από τα παρακάτω αδικήματα ορίζεται σε επίπεδο ΕΕ:

• απάτη η οποία διαπράττεται εκ προθέσεως όσον αφορά τις δαπάνες που σχετίζονται με τη σύναψη συμβάσεων και τις δαπάνες που δεν σχετίζονται με τη σύναψη συμβάσεων, καθώς και όσον αφορά τα έσοδα που προκύπτουν από τους ιδίους πόρους ΦΠΑ και άλλα έσοδα·
• νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες όπως ορίζεται στην οδηγία (EE) 2015/849 (βλέπε σύνοψη)·
• παθητική και ενεργητική δωροδοκία, όταν τελούνται εκ προθέσεως·
• υπεξαίρεση, όταν τελείται εκ προθέσεως.

Η οδηγία ορίζει τους «δημόσιους λειτουργούς» – υπαλλήλους της ΕΕ και εθνικούς δημόσιους υπαλλήλους (μεταξύ άλλων και σε κράτη μέλη) – και ο ορισμός αυτός είναι σχετικός με τον ορισμό της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της δωροδοκίας και της υπεξαίρεσης.

Τα ποινικά αδικήματα όπως ορίζονται στην οδηγία εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, ενός ανεξάρτητου οργάνου της ΕΕ που θα έχει την εξουσία να διεξάγει έρευνες και να ασκεί διώξεις για τέτοια εγκλήματα, καθώς και να τα παραπέμπει ενώπιον της δικαιοσύνης πριν από τα αρμόδια εθνικά δικαστήρια.

Σε όλα τα κράτη μέλη (εκτός της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου):

• αυτά τα αδικήματα θα τιμωρούνται ως ποινικά αδικήματα, όπως και η απόπειρα, η υποκίνηση, η υποβοήθηση και η συνέργεια στη διάπραξή τους·
• τα νομικά πρόσωπα* θα πρέπει να υπέχουν ευθύνη για οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα διαπράχθηκε προς όφελός τους – συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας για την ποινική δίωξη των προσώπων που είναι οι δράστες ή που φέρουν αποκλειστική ευθύνη.

Κυρώσεις

Η οδηγία προβλέπει τις ελάχιστες «αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές» ποινικές κυρώσεις.

Αυτές περιλαμβάνουν μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τεσσάρων ετών:

• όταν η οικονομική ζημία στον προϋπολογισμό της ΕΕ υπερβαίνει το όριο των 100 000 ευρώ·
• σε περιπτώσεις σοβαρών αδικημάτων κατά του κοινού συστήματος ΦΠΑ·
• σε άλλες σοβαρές περιστάσεις που ορίζονται από το εθνικό δίκαιο.

Εάν ένα ποινικό αδίκημα αφορά ζημίες που δεν υπερβαίνουν το ποσό των 10 000 ευρώ, τα κράτη μέλη ενδέχεται να επιβάλουν κυρώσεις οι οποίες δεν είναι ποινικής φύσης.

Όσον αφορά τα νομικά πρόσωπα, η οδηγία προβλέπει διάφορα άλλα είδη κυρώσεων πέρα από χρηματικές ποινές (ποινικής και μη ποινικής φύσης).

Η τέλεση των προαναφερθέντων αδικημάτων στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης όπως ορίζεται στην απόφαση-πλαίσιο 2008/841/ΔΕΥ (βλέπε σύνοψη) συνιστά επιβαρυντική περίσταση (η αξιόποινη πράξη θα θεωρηθεί σοβαρότερη).

Αυτές οι κυρώσεις δεν αποκλείουν τα εξής:

• τη δυνατότητα επιβολής αυστηρότερων ποινών στην εθνική νομοθεσία·
• την άσκηση πειθαρχικών εξουσιών κατά δημόσιων λειτουργών από τις αρμόδιες αρχές.

Η οδηγία αναφέρεται επίσης στα παρακάτω:

• στη δέσμευση και τη δήμευση των οργάνων τέλεσης των ποινικών αδικημάτων που θίγουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ·
• στη θεμελίωση δικαιοδοσίας για αυτά τα αδικήματα·
• Στις ελάχιστες προθεσμίες παραγραφής που επιτρέπουν διερευνήσεις και διώξεις και την επιβολή των ποινών μετά από καταδίκη για τη διάπραξη αυτών των αδικημάτων.

Συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ

• Τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, o Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) πρέπει να συνεργαστούν για την καταπολέμηση των ποινικών αδικημάτων που καλύπτονται από την παρούσα οδηγία. Η OLAF – και όπου απαιτείται ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης – παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια με σκοπό τη διευκόλυνση του συντονισμού των ερευνών που διεξάγουν τα κράτη μέλη.
• Εάν το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και οι ελεγκτές στους οποίους έχει ανατεθεί ο έλεγχος των προϋπολογισμών των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ ή άλλων προϋπολογισμών τους οποίους διαχειρίζονται και ελέγχουν τα θεσμικά όργανα διαπιστώσουν ο,τιδήποτε που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ποινικό αδίκημα δυνάμει της παρούσας οδηγίας, πρέπει να ενημερώσουν την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, την OLAF και τις άλλες αρμόδιες αρχές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα εθνικά όργανα ελέγχου πράττουν το ίδιο.