Το να τα βάζεις με τις αγορές είναι μια επικίνδυνη επιχείρηση. Ο σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον Τζέιμς Κάρβιλ είπε κάποτε ότι, αν μετενσαρκωνόταν, «θα ήθελε να επιστρέψει ως αγορά ομολόγων». Μπορείς να εκφοβίσεις τους πάντες». Απλά ρωτήστε την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία και τους υπόλοιπους. Η νέα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Λιζ Τρας διαπίστωσε αυτή την εβδομάδα ότι η περίφημη βρετανική εξαίρεση δεν την προστατεύει από την οργή της αγοράς ομολόγων.
Την περασμένη Παρασκευή, ο εξίσου φρέσκος υπουργός Οικονομικών Κουάσι Κουάρτενγκ της Τρας παρουσίασε σχέδια για φορολογικές μειώσεις ύψους περίπου 45 δισεκατομμυρίων λιρών για τους εργαζόμενους, τους αυτοαπασχολούμενους και τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο μιας φιλόδοξης στρατηγικής «με στόχο την ανάπτυξη». Με περισσότερα μετρητά στην τσέπη τους για να αντισταθμίσουν τις αυξήσεις στους λογαριασμούς των στεγαστικών τους δανείων που προκαλούνται από τα υψηλότερα επιτόκια, οι Βρετανοί θα διατηρούσαν τις δαπάνες για να αποτρέψουν τη μακρόχρονη πολυετή ύφεση που προβλέπει η Τράπεζα της Αγγλίας και να οδηγήσουν σε ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης 2%.
Οι μειώσεις φόρων δεν θα συνοδεύονται, ωστόσο, από περικοπές των δημόσιων δαπανών – νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο Τρας ανακοίνωσε δανεισμό 100 δισεκατομμυρίων λιρών για την επιδότηση των τιμών της ενέργειας για τους καταναλωτές. Ούτε είναι στοχευμένες. Οι μεγαλύτεροι, και κύριοι, ωφελημένοι θα είναι οι πλούσιοι.
Οι αντιδράσεις ήταν γρήγορες και έντονες. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να επανεξετάσει τα σχέδιά του να μειώσει τους φόρους για τους πλουσιότερους και αντ’ αυτού «να παράσχει πιο στοχευμένη στήριξη και να επανεκτιμήσει τα φορολογικά μέτρα, ιδίως εκείνα που ωφελούν τα υψηλά εισοδήματα».
Η στερλίνα έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο έναντι του δολαρίου ΗΠΑ εδώ και σχεδόν 40 χρόνια. Εν τω μεταξύ, μετά από δεκαετίες που καυχιόταν για τις τιμές των χρυσών ομολόγων της, τα επιτόκια των 10ετών κρατικών ομολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου αυξήθηκαν στο 4%, σχεδόν όσο και της Ιταλίας, από 0,95% στις αρχές του 2022. Τα επιτόκια της Τράπεζας της Αγγλίας -που έχουν ήδη ανέλθει στο 2,25%- αναμένεται να διαμορφωθούν μεταξύ 5 και 6% πριν από το τέλος του έτους. Τι εξευτελισμός για τους Brexiteer Συντηρητικούς που δεν έχασαν ποτέ την ευκαιρία να επικρίνουν τα ελαττώματα της ευρωζώνης.
Υπάρχει μια ειρωνεία στο γεγονός ότι οι Συντηρητικοί της ελεύθερης αγοράς σπεύδουν τώρα να καταδικάσουν τους κερδοσκόπους του Σίτι επειδή κάνουν αυτό που κάνουν οι έμποροι της αγοράς. Ο Brexiteer Νταν Χάναν – συνήθως έξυπνος αν και προκλητικός – κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αντίδραση των αγορών και του ΔΝΤ οφείλεται στο ότι φοβούνται μια κυβέρνηση των Εργατικών. Αυτό, για να είμαστε ευγενικοί, είναι μια νέα ερμηνεία. Μια κυβέρνηση των Εργατικών είναι πολύ πιο πιθανή από ό,τι ήταν πριν από μια εβδομάδα.
Ωστόσο, η ευγνωμοσύνη είναι εύκολη αλλά άστοχη. Η δυσχερής θέση του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί ένα προειδοποιητικό παράδειγμα για την ΕΕ και τα εθνικά υπουργεία Οικονομικών, καθώς προσαρμόζουν τις δικές τους αντιδράσεις στην τριπλή πληγή του οικονομικού πόνου που προκαλείται από την άνοδο των επιτοκίων, τον πληθωρισμό και τις υψηλές τιμές της ενέργειας.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ δήλωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι η ΕΕ θα πρέπει να παρακολουθήσει και να αντλήσει διδάγματα από το δημοσιονομικό «πείραμα» του Ηνωμένου Βασιλείου. Το πρώτο μάθημα φαίνεται να είναι ότι οι αγορές θα δεχτούν δημόσιες δαπάνες για την άμβλυνση των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας -ιδιαίτερα εάν χρηματοδοτούνται από τα μετρητά της ΕΕ- αλλά όχι ευρείες και μη χρηματοδοτούμενες περικοπές φόρων που πληρώνονται με δανεισμό.
Τα spreads των ομολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν εξαιρετικά χαμηλά από το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008-9, αρχικά εν μέρει επειδή βρισκόταν εκτός ευρωζώνης. Τώρα οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ απέκτησε αξιοπιστία και μείωσε την έκθεση των εθνικών δημόσιων οικονομικών στην αγορά ομολόγων. Εάν υπάρχει περιθώριο να αυξηθεί το μέγεθος του ταμείου ανάκαμψης ή να τροποποιηθεί το πεδίο εφαρμογής του, τότε οι ηγέτες της ΕΕ καλό θα ήταν να το χρησιμοποιήσουν.
Στο Λίβερπουλ, όπου το Εργατικό Κόμμα πραγματοποίησε το ετήσιο συνέδριό του αυτή την εβδομάδα, τα στελέχη του κόμματος δεν μπορούσαν να πιστέψουν την τύχη τους μετά από 12 χρόνια αντιπολίτευσης και τέσσερις εκλογικές ήττες. Η ιστορία δείχνει ότι όταν τα κόμματα χάνουν την αξιοπιστία τους στην οικονομική πολιτική χάνουν και τις εκλογές. Τον Σεπτέμβριο του 1992, ο Τζορτζ Σόρος διέλυσε τη λίρα και την κυβέρνηση του Τζον Μέιτζορ. 30 χρόνια μετά, η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται με τη διαφορά ότι αυτή τη φορά η κρίση είναι εξ ολοκλήρου αυτοπροκαλούμενη.