Η Βουλγαρία αναδεικνύεται σε χώρα με σημαντικό οικονομικό όφελος από τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία. Το πρώτο εξάμηνο του 2022, η χώρα ανεβαίνει στην τρίτη θέση στην Ευρώπη όσον αφορά τις καθαρές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι υψηλές τιμές σημαίνουν επίσης μεγάλα κέρδη.
Τα στοιχεία της δεξαμενής σκέψης για την ενέργεια Enappsys έδειξαν ότι η Βουλγαρία εξήγαγε καθαρή ηλεκτρική ενέργεια 6,6 tWh σε άλλες χώρες, τις περισσότερες φορές στη γειτονική Ρουμανία, την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία. Η πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στα Βαλκάνια απέφερε έσοδα ύψους σχεδόν 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ στην κρατική Βουλγαρική Ενεργειακή Συμμετοχική Εταιρεία (BEH), η οποία πριν από τον πόλεμο αντιμετώπιζε δυσκολίες λόγω των ακριβών ποσοστώσεων άνθρακα και της επιρρεπούς σε πτώχευση κεντρικής μονάδας θέρμανσης της Σόφιας.
Με τα κέρδη, το κράτος καταφέρνει να αποζημιώσει τις επιχειρήσεις για τις υψηλές τιμές στα χρηματιστήρια, ενώ η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος για τα νοικοκυριά παραμένει η ίδια, ενώ παντού στην Ευρώπη υπάρχει μεγάλη αύξηση των τιμών.
Η περιοχή των Βαλκανίων βασίζεται αυτή τη στιγμή σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό στον βουλγαρικό άνθρακα. Η Σερβία ζήτησε και υπέγραψε μια πρωτοφανή σύμβαση για την εισαγωγή τεράστιων ποσοτήτων βουλγαρικού λιγνιτικού άνθρακα για να αντισταθμίσει την αβεβαιότητα της αγοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Η Βόρεια Μακεδονία σύναψε σύμβαση για την εισαγωγή βουλγαρικού ηλεκτρισμού, η οποία θα τεθεί σε ισχύ το χειμώνα.
Η Βουλγαρία παράγει σχεδόν το ήμισυ της ηλεκτρικής της ενέργειας από τα δικά της κοιτάσματα άνθρακα. Άλλο ένα 25% προέρχεται από τον πυρηνικό σταθμό στο Κοζλοντούι. Η ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μερίδιο στις βουλγαρικές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από τον πυρηνικό σταθμό στο Κοζλοντούι.
«Οι βουλγαρικές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση του ενεργειακού δικτύου στα Βαλκάνια. Η σημασία των βουλγαρικών ανθρακικών μονάδων για την περιοχή είναι τεράστια. Η εξαγωγική ικανότητα είναι φορτωμένη στο μέγιστο», σχολίασε ο επικεφαλής οικονομολόγος του Ινστιτούτου Διαχείρισης Ενέργειας, Καλογιάν Στάικοφ, στη EURACTIV Βουλγαρίας.
«Ο ρόλος της Βουλγαρίας είναι πολύ σημαντικός, διότι η Νοτιοανατολική Ευρώπη αντιμετωπίζει παραδοσιακά έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία μπορεί να ανιχνευθεί επί σειρά ετών. Η Βουλγαρία είναι εξαγωγέας, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια ο ρόλος της έχει ενισχυθεί ακόμη περισσότερο, διότι αυτό το περιφερειακό έλλειμμα έχει αυξηθεί λόγω του συνολικού ενεργειακού ελλείμματος στην ΕΕ», πρόσθεσε.
Το 2022, για πρώτη φορά στην ιστορία, τα κρατικά ανθρακωρυχεία «Maritsa Iztok» υπέγραψαν σύμβαση για την εξαγωγή άνθρακα εκτός της χώρας – στη Σερβία. Προς το παρόν, η Βουλγαρία δεν χρησιμοποιεί καν έναν από τους αντιδραστήρες του ΑΗΣ Κοζλοντούι, καθώς υποβάλλεται σε ετήσια προγραμματισμένη συντήρηση.
Σε αυτή την κατάσταση, η μείωση του φορτίου ορισμένων από τους σημαντικούς σταθμούς άνθρακα στη Βουλγαρία έχει τη δυνατότητα να επιδεινώσει σημαντικά την κατάσταση στα Βαλκάνια, επειδή η περιφερειακή ενεργειακή έλλειψη αποτελεί μέρος της πανευρωπαϊκής έλλειψης. Αυτό σημαίνει ότι οι δυναμικότητες δύσκολα μπορούν να αντισταθμιστούν.
Όταν ρωτήθηκε πώς η επιστροφή του άνθρακα σχετίζεται πολιτικά και οικονομικά με την Πράσινη Συμφωνία, ο Στάικοφ υπενθύμισε ότι το αποτύπωμα άνθρακα της Βουλγαρίας είναι αμελητέα χαμηλό σε σύγκριση με όλες τις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Η Βουλγαρία βρίσκεται πολύ πιο πίσω με συνεισφορά 1,5% στο συνολικό ενεργειακό αποτύπωμα σε ολόκληρη την ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Διαχείρισης Ενέργειας. Το ανθρακικό αποτύπωμα της Γερμανίας είναι 28%, της Πολωνίας – 15%, της Ιταλίας – 14%, των Κάτω Χωρών – 7%, της Ισπανίας – 7%, της Τσεχίας και της Γαλλίας από 5%. Τα στοιχεία αφορούν το 2021, αλλά η κατάσταση φέτος είναι πιθανό να είναι ακόμη χειρότερη, επειδή όλες οι χώρες στράφηκαν στον άνθρακα μετά την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου.
Επανεξέταση της Πράσινης Συμφωνίας
Ο Καλογιάν Στάικοφ πιστεύει ότι ό,τι κι αν συμβεί με το Green Deal από εδώ και πέρα, θα πρέπει να επανεξεταστεί. Η Πράσινη Συμφωνία, η Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και τα σχέδια ανάκαμψης ψηφίστηκαν χωρίς πόλεμο στα χαρτιά.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ενεργειακό έλλειμμα τέτοιας κλίμακας, ούτε τέτοια αβεβαιότητα σχετικά με τον ενεργειακό εφοδιασμό στο μέλλον. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πολιτικές αυτές δεν πρέπει να επανεξεταστούν γενικά, αλλά πρέπει να επανεξεταστούν τα βήματα για την επίτευξή τους.
«Δεν είναι ένα γενικό ερώτημα αν πρέπει να πάμε προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά πώς να κινηθούμε πιο βιώσιμα, ώστε να μην καταλήξουμε σε καταστάσεις όπως πέρυσι. Τότε είδαμε τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχει σαφήνεια. Η απάντηση είναι πολύ απλή – τα εργοστάσια άνθρακα πήραν ξανά φωτιά. Προφανώς, αυτή η πολιτική που ακολουθούμε τα τελευταία 10-20 χρόνια για την ενεργειακή μετάβαση δεν δίνει τα επιθυμητά αποτελέσματα και επιστρέφουμε πίσω», εξήγησε.
Αν τώρα βασιζόμαστε σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, ποιος ήταν ο λόγος που τις έκλειναν τα προηγούμενα χρόνια και άλλαζαν τις εγκαταστάσεις καύσης ορισμένων από αυτές, ώστε να μπορούν να λειτουργούν και με φυσικό αέριο, τόνισε ο εμπειρογνώμονας. Τώρα ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες κάνουν ακριβώς το αντίθετο – επενδύουν σε θερμοηλεκτρικούς σταθμούς φυσικού αερίου για να μπορούν να λειτουργούν με άνθρακα.
«Ελπίζω ότι αυτές οι προτεραιότητες θα επανεξεταστούν και ότι δεν θα περιπλανηθούμε από το ένα άκρο στο άλλο, αλλά θα δείξουμε λίγη περισσότερη λογική και ρεαλισμό», κατέληξε ο Στάικοφ.