Ο θυμός που συσσωρεύεται στην Ανατολική Ευρώπη και την Ουκρανία αναμένεται να ξεσπάσει στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τη Δευτέρα (24 Απριλίου) μετά την επίπληξη του πρέσβη της Κίνας στο Παρίσι, ο οποίος αμφισβήτησε την κυριαρχία των μετασοβιετικών χωρών.
Μιλώντας την Παρασκευή (21 Απριλίου) στο ειδησεογραφικό κανάλι LCI, ο πρέσβης της Κίνας στη Γαλλία, Lu Shaye, υπέδειξε ότι οι χώρες που προέκυψαν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης «δεν έχουν αποτελεσματικό καθεστώς βάσει του διεθνούς δικαίου, διότι δεν υπάρχει διεθνής συμφωνία που να επιβεβαιώνει το καθεστώς τους ως κυρίαρχα έθνη».
Ερωτηθείς κατά τη διάρκεια της ίδιας συνέντευξης αν η Κριμαία ήταν ουκρανική, ο Lu απάντησε: «Εξαρτάται από το πώς βλέπεις το πρόβλημα. Υπάρχει η ιστορία. Η Κριμαία ήταν ρωσική στην αρχή».
Τα σχόλια του Lu θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι μόνο την Ουκρανία, στην οποία η Ρωσία εισέβαλε τον περασμένο Φεβρουάριο, αλλά όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που αναδείχθηκαν σε ανεξάρτητα έθνη μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ.
Τα σχόλιά του είναι επίσης ανακριβή εκ των πραγμάτων, καθώς οι χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης έγιναν δεκτές ως πλήρη, κυρίαρχα μέλη των Ηνωμένων Εθνών.
Το Πεκίνο αναγνώρισε το καθεστώς τους – συμπεριλαμβανομένων των συνόρων της Ουκρανίας με την Κριμαία – τον Δεκέμβριο του 1994 στο πλαίσιο μιας συμφωνίας αποπυρηνικοποίησης που είδε το Κίεβο να εγκαταλείπει το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο με αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις ασφαλείας από πρωτεύουσες, συμπεριλαμβανομένου του Πεκίνου.
Παρά τους ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία, η Κίνα προσπάθησε να εμφανιστεί ως ουδέτερο μέρος στον πόλεμο της Ουκρανίας, αν και η Δύση απέρριψε το έγγραφο με το ειρηνευτικό σχέδιο 12 σημείων του Πεκίνου ως μη αρκετά συγκεκριμένο.
Το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι «θορυβήθηκε» από τα σχόλια του Lu- ωστόσο, δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι ο πρεσβευτής κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις για τα σχόλιά του.
«Εναπόκειται στην Κίνα να πει αν αυτές οι παρατηρήσεις αντικατοπτρίζουν τη θέση της, κάτι που ελπίζουμε ότι δεν συμβαίνει», δήλωσε το υπουργείο.
Οργή στις Βαλτικές χώρες και την Ουκρανία
Τα σχόλια προκάλεσαν ιδιαίτερα την οργή της Εσθονίας, της Λιθουανίας και της Λετονίας – τριών πρώην σοβιετικών χωρών. Οι υπουργοί Εξωτερικών των τριών χωρών κάλεσαν συντονισμένα την Κυριακή (23 Απριλίου) τον εκάστοτε κορυφαίο Κινέζο διπλωμάτη στις αντίστοιχες πρωτεύουσές τους.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας Edgars Rinkevics δήλωσε ότι τέτοιες απόψεις είναι «εντελώς απαράδεκτες», προσθέτοντας ότι θα θέσει το θέμα στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο τη Δευτέρα (24 Απριλίου).
«Αναμένω [μια] ισχυρή και ενιαία απάντηση της ΕΕ», δήλωσε ο Rinkevics.
«Τα πιο πρόσφατα σχόλια της Κίνας σχετικά με την Κριμαία και την κυριαρχία των μετασοβιετικών χωρών αποκάλυψαν για άλλη μια φορά το πραγματικό πρόσωπο της χώρας που θέλει να παρουσιάζεται ως ‘διαμεσολαβητής ειρήνης’, αλλά ταυτόχρονα αρνείται και χειραγωγεί την ιστορία», δήλωσε στη EURACTIV ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Gabrelius Landsbergis.
«Η έννοια του ‘ο ισχυρός έχει πάντα δίκιο’ δεν είναι η έννοια που εμείς, στην Ευρώπη, εμπιστευόμαστε», πρόσθεσε ο Landsbergis.
Η Λιθουανία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που είχε Γραφείο Αντιπροσωπείας της Ταϊβάν, χρησιμοποιώντας ανοιχτά το όνομα Ταϊβάν αντί της συνήθους υπεκφυγής με το όνομα της πρωτεύουσά της, την Ταϊπέι.
Αυτό είχε ως συνέπεια να ακολουθήσουν άλλες κινήσεις που ενόχλησαν την Κίνα, όπως η απόσυρση των Βαλτικών χωρών από το λεγόμενο σχήμα 17+1, το οποίο το Πεκίνο χρησιμοποιούσε για να προωθήσει τις επιχειρηματικές και επενδυτικές σχέσεις στην Ευρώπη.
Ο προεδρικός σύμβουλος της Ουκρανίας Mykhaylo Podolyak δήλωσε την Κυριακή ότι το καθεστώς των μετασοβιετικών χωρών «κατοχυρώνεται στο διεθνές δίκαιο».
«Είναι περίεργο να ακούω μια παράλογη εκδοχή της ‘ιστορίας της Κριμαίας’ από έναν εκπρόσωπο μιας χώρας που είναι σχολαστική για την ιστορία χιλιάδων ετών», δήλωσε ο Podolyak, αναφερόμενος στην Κίνα.
«Αν θέλετε να είστε σημαντικός πολιτικός παίκτης, μην παπαγαλίζετε την προπαγάνδα των Ρώσων ξένων», πρόσθεσε.
Ενιαία απάντηση της ΕΕ;
Η διαμάχη έρχεται πριν από την τακτική σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο τη Δευτέρα (24 Απριλίου), κατά την οποία οι σχέσεις ΕΕ-Κίνας επρόκειτο να συζητηθούν σε «χαμηλό κλίμα».
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Josep Borrell χαρακτήρισε τα σχόλια «απαράδεκτα», προσθέτοντας ότι «η ΕΕ μπορεί μόνο να υποθέσει ότι οι δηλώσεις αυτές δεν αντιπροσωπεύουν την επίσημη πολιτική της Κίνας».
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, καυτηρίασε την «κακοφωνία» των φωνών για την Κίνα, με «όχι όλοι να λένε το ίδιο πράγμα ή με τον ίδιο τρόπο».
«Υπάρχουν απλώς διαφορετικές απόψεις μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την Κίνα, αυτό δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν», δήλωσε ο Borrell.
«Υπάρχουν ορισμένες αδυναμίες συντονισμού μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών. Αυτές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί», πρόσθεσε.
Διπλωμάτες της ΕΕ κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου δήλωσαν ότι τα σχόλια του Κινέζου απεσταλμένου αναζωπύρωσαν τη συζήτηση σχετικά με τη συνολική προσέγγιση της ΕΕ έναντι της Κίνας και κατά πόσον η Ένωση θα πρέπει να συνεχίσει να βασίζεται στη βοήθεια του Πεκίνου για να μεταπείσει τη θέση της Ρωσίας.
«Πρόκειται για μεμονωμένα σχόλια του Κινέζου πρέσβη στη Γαλλία και ακόμη και αν το Πεκίνο δεν τον επικρίνει ανοιχτά, το Πεκίνο θα πάρει αναγκαστικά αποστάσεις και θα υπενθυμίσει την κινεζική θέση», δήλωσε στη EURACTIV ο Antoine Bondaz, ειδικός σε θέματα Κίνας στο Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών (FRS) με έδρα το Παρίσι.
«Η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι να δείξουμε την ασυνέπεια από την πλευρά του Πεκίνου, και ειδικά στον πόλεμο στην Ουκρανία, τη διαφορά μεταξύ του τι κάνει η Κίνα και του τι λέει η Κίνα», δήλωσε ο Bondaz.
«Στη Γαλλία, δυστυχώς, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο πρέσβης κάνει σχόλια που δεν είναι μόνο ακατάλληλα, αλλά εντελώς απαράδεκτα. Προς το παρόν, εκτός από τις κλήσεις, δεν υπήρξε ποτέ κάποιο ισχυρό μέτρο – και δεν νομίζω ότι θα είναι διαφορετικά αυτή τη φορά», πρόσθεσε.
Η χρονική στιγμή είναι επίσης προβληματική για τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος επισκέφθηκε το Πεκίνο αυτόν τον μήνα για να ενθαρρύνει τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ να πιέσει τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν να τερματίσει την εισβολή του στην Ουκρανία.
Το ταξίδι του Μακρόν προκάλεσε ανησυχία σε ορισμένους δυτικούς συμμάχους που είναι επιφυλακτικοί για τις προθέσεις της Κίνας, δεδομένης της επίσημης συμμαχίας του Σι με τον επίσης αυταρχικό Πούτιν.
Απαιτείται προσαρμογή της πολιτικής
Ερωτηθείς εάν, υπό το φως των ολοένα και πιο διεκδικητικών σχολίων της Κίνας, η ΕΕ θα πρέπει να αναθεωρήσει την υφιστάμενη στρατηγική της για την Κίνα από το 2019, ο Bondaz δήλωσε ότι «πρέπει να αναθεωρηθεί για να ενσωματώσει πλήρως την πολιτική, διπλωματική και οικονομική υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία, καθώς και τα συμπεράσματα της ομιλίας της Von de Leyen για την Κίνα».
«Το τρίπτυχο – εταίρος συνεργασίας, οικονομικός ανταγωνιστής και συστημικός αντίπαλος – πρέπει επομένως να διατηρηθεί, αλλά οι στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ πρέπει να προσδιοριστούν καλύτερα, ιδίως όσον αφορά την απομείωση των κινδύνων», πρόσθεσε.
Τον περασμένο μήνα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει να «απενοχοποιήσει» διπλωματικά και οικονομικά με την Κίνα, η οποία γίνεται όλο και πιο καταπιεστική στο εσωτερικό της και πιο διεκδικητική στο εξωτερικό.
«Πάνω απ’ όλα, η ΕΕ πρέπει να είναι λίγο πιο διεκδικητική και να καταστήσει σαφές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας για την ασφάλειά μας», δήλωσε ο Bondaz στη EURACTIV.
«Για παράδειγμα, δεν αρκεί να εξηγήσουμε ότι οι παραδόσεις όπλων στη Ρωσία θα ήταν ενάντια στο διεθνές δίκαιο- πρέπει να πούμε ξεκάθαρα ότι αυτό θα ήταν ενάντια στα συμφέροντα ασφαλείας μας (που σημαίνει αντίμετρα σε περίπτωση που χρειαστεί)», πρόσθεσε ο Bondaz.
Σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Le Journal du Dimanche το Σάββατο (22 Απριλίου), ο Borrell άφησε αιχμές για την αίσθηση αποστασιοποίησης του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron στο θέμα της Ταϊβάν, υποστηρίζοντας ότι «η Ευρώπη πρέπει να είναι πολύ παρούσα σε αυτό το θέμα [της Ταϊβάν], καθώς μας αφορά οικονομικά, εμπορικά και τεχνολογικά».
Ζήτησε επίσης από τις χώρες μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν πολεμικά πλοία για να περιπολούν στο στενό της Ταϊβάν, ώστε να αποτρέψουν τη στρατιωτική επιθετικότητα του Πεκίνου.