Η ΕΕ έχει καταρτίσει ένα σχέδιο 10 σημείων για μια «αξιόπιστη, συνολική λύση» στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, σύμφωνα με σχέδιο εγγράφου, το οποίο είδε το Euractiv, αν και η εξασφάλιση της αποδοχής αυτού του εγγράφου από τα κράτη μέλη της ΕΕ και των περιφερειακών κρατών αναμένεται δύσκολη.
«Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κατάσταση και παρά τις προφανείς δυσκολίες και αβεβαιότητες, ο χρόνος για την προετοιμασία (μιας) συνολικής ισραηλινο-παλαιστινιακής ειρήνης είναι τώρα», αναφέρει στην εισαγωγή του το σχέδιο εγγράφου, όπως το είδε το Euractiv.
Η προσπάθεια αυτή της ΕΕ έρχεται ενόψει της συνόδου των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τη Δευτέρα (22 Ιανουαρίου) για να συζητήσουν την κατάσταση στη Γάζα και τις ευρύτερες επιπτώσεις της στην περιοχή με ορισμένους από τους ενδιαφερόμενους φορείς κλειδιά στην περιοχή.
Το έγγραφο περιγράφει μια σειρά βημάτων που θα μπορούσαν τελικά να φέρουν την ειρήνη στη Λωρίδα της Γάζας, να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, να εξομαλύνουν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου και να εγγυηθούν μακροπρόθεσμα την ασφάλεια στην περιοχή, σύμφωνα με το μη επίσημο έγγραφοωπου συνέταξε η διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ (ΕΥΕΔ).
Το σχέδιο χρονοδιαγράμματος έχει ως στόχο να «επεξεργαστεί, με πρακτικές προτάσεις, τη συμφωνηθείσα αρχή ότι μόνο μια πολιτική, βιώσιμη, μακροπρόθεσμη λύση στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση θα φέρει ειρήνη στους δύο λαούς και σταθερότητα στην περιοχή», έγραψε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ σε συνοδευτική επιστολή προς τα κράτη μέλη.
Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, Σβεν Κόοπμανς, διεξάγει προκαταρκτικές διαβουλεύσεις με την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τη Σαουδική Αραβία, τον Σύνδεσμο Αραβικών Κρατών και άλλους βασικούς εταίρους, «προκειμένου να βρεθεί κοινό έδαφος για την αναζωογόνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας».
Ο Κόοπμανς πρότεινε επίσης «να αφιερωθεί μια ad hoc συνεδρίαση για να συζητηθεί το παρόν μη επίσημο έγγραφο και οι διαβουλεύσεις αυτές» με αξιωματούχους των κρατών μελών της ΕΕ «το συντομότερο δυνατό».
Πριν από τις επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, η ΕΕ είχε προγραμματίσει να συμβάλει στην ηγεσία μιας νέας ειρηνευτικής πρωτοβουλίας για τη Μέση Ανατολή με επίκεντρο τα «κίνητρα», η οποία ονομάστηκε «Προσπάθεια για την Ημέρα της Ειρήνης» και αποσκοπούσε στην επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης.
Σε μια συνάντηση της ομάδας τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών είχαν συγκεντρωθεί σχεδόν 50 υπουργούς Εξωτερικών από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, με το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα, τα σχέδια πάγωσαν.
Ο Μπορέλ τον Νοέμβριο είχε επίσης παρουσιάσει ένα σχέδιο πλαισίου για τη μεταπολεμική Γάζα, ζητώντας να μην υπάρξει μακροχρόνια ισραηλινή κατοχή, να τερματιστεί η κυριαρχία της Χαμάς και να αναλάβει η Παλαιστινιακή Αρχή ρόλο στη διαχείριση της περιοχής.
Χρονοδιάγραμμα 10 σημείων
Μια μελλοντική ειρηνευτική διαδικασία θα πρέπει να οδηγήσει σε ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό Κράτος που θα «ζει πλάι-πλάι» με το Ισραήλ και στην «πλήρη εξομάλυνση» των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου, σύμφωνα με το πρόσφατο προσχέδιο.
«Είναι μη ρεαλιστικό να υποθέσουμε ότι οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι (οι τελευταίοι εκπροσωπούνται από την PLO και την ΠΑ), θα συμμετάσχουν στο εγγύς μέλλον απευθείας σε διμερείς ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συνολικής ειρήνης, πόσο μάλλον να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις αυτές, χωρίς ισχυρή διεθνή συμμετοχή», αναφέρεται.
«Οι Παλαιστίνιοι θα χρειαστούν μια αναζωογονημένη πολιτική εναλλακτική λύση στη Χαμάς, ενώ οι Ισραηλινοί θα πρέπει να βρουν την πολιτική βούληση να συμμετάσχουν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις προς την κατεύθυνση της λύσης των δύο κρατών», προσθέτει.
Βασικό στοιχείο του μελλοντικού ειρηνευτικού χρονοδιαγράμματος της ΕΕ είναι μια «Προπαρασκευαστική ειρηνευτική διάσκεψη» στην οποία θα συμμετέχουν η ΕΕ, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία, ο Αραβικός Σύνδεσμος και τα Ηνωμένα Έθνη.
Οι συμμετέχοντες σε αυτήν την διάσκεψη θα βρίσκονται σε συνεχή επαφή με Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους αξιωματούχους «σε κάθε βήμα και ανά πάσα στιγμή». Στο έγγραφο μάλιστα, αναφέρονται και τα δύο μέρη ως «τα μέρη της σύγκρουσης», αλλά και οι δύο δεν θα είναι αρχικά «υποχρεωμένοι να κάθονται ο ένας με τον άλλον».
Η Λωρίδα της Γάζας και η Δυτική Όχθη θα εκπροσωπούνταν από την Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) και την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), και όχι από τη Χαμάς, η οποία κυβερνά τη Λωρίδα από την κατάληψή της το 2007 και έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την ΕΕ και τις ΗΠΑ.
Η ειρηνευτική διάσκεψη θα έχει στη διάθεσή της ένα έτος για να σχεδιάσει το πλαίσιο ενός ειρηνευτικού σχεδίου, λαμβάνοντας υπόψη την ανατροφοδότηση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τις προηγούμενες προσπάθειες διαμεσολάβησης.
Μόλις καταρτιστεί, το σχέδιο θα παρουσιαστεί στα «μέρη της σύγκρουσης» και θα χρησιμοποιηθεί ως η κύρια βάση για τις τελικές διαπραγματεύσεις.
«Θα είναι στο χέρι τους να διαπραγματευτούν το τελικό κείμενο», αναφέρει το έγγραφο.
«Βασικό στοιχείο του ειρηνευτικού σχεδίου θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας για το Ισραήλ και το μελλοντικό ανεξάρτητο κράτος της Παλαιστίνης, υπό την προϋπόθεση της πλήρους αμοιβαίας διπλωματικής αναγνώρισης και ενσωμάτωσης τόσο του Ισραήλ όσο και της Παλαιστίνης στην περιοχή», συνεχίζει η πρόταση.
Το σχέδιο «θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει το πακέτο στήριξης της ειρήνης που προβλέπεται στην προσπάθεια για την Ημέρα της Ειρήνης» ως κίνητρο για τα δύο μέρη της σύγκρουσης.
«Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αναφέρει, όσο το δυνατόν σαφέστερα και στο μέτρο του εφικτού, ποιοι περιφερειακοί και παγκόσμιοι μηχανισμοί πολιτικής και ασφάλειας και άλλες συμφωνίες και σχέδια θα είναι διαθέσιμα την ημέρα που τα μέρη θα συνάψουν την ειρηνευτική τους συμφωνία», γράφει η πρόταση.
Αμφίβολη η συμμετοχή
Παρόλα αυτά, δεν είναι σαφές κατά πόσον τα κράτη μέλη της ΕΕ και οι περιφερειακοί φορείς θα είναι πρόθυμοι να αγκαλιάσουν το προσχέδιο του ειρηνευτικού σχεδίου του μπλοκ.
Η ΕΕ έχει αγωνιστεί για μια ενιαία στάση σχετικά με τη σύγκρουση στη Γάζα, καθώς οι σταθεροί υποστηρικτές του Ισραήλ, όπως η Γερμανία, έχουν απορρίψει τις εκκλήσεις για άμεση κατάπαυση του πυρός που διατυπώθηκαν από χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, σε μια ψηφοφορία είχε ζητήσει «μόνιμη κατάπαυση του πυρός» στον πόλεμο του Ισραήλ κατά της Χαμάς, αλλά δήλωσε ότι αυτό θα πρέπει να εξαρτηθεί από την απελευθέρωση των ομήρων που πήρε η Χαμάς στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, καθώς και από την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας.
Τα γεγονότα του Οκτωβρίου έπιασαν απροετοίμαστους Ευρωπαίους αξιωματούχους και διπλωμάτες και η αποσπασματική και ακατάστατη ευρωπαϊκή αντίδραση κατά την πρώτη εβδομάδα της σύγκρουσης είχε επηρεάσει την αξιοπιστία του μπλοκ στην περιοχή, η οποία αποκαθίσταται μόνο αργά από τότε, σύμφωνα με διπλωμάτες της ΕΕ.
Με τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Ισραήλ Κατς και τον Παλαιστίνιο ομόλογό του Ρίγιαντ Αλ-Μαλίκι να αναμένεται να συμμετάσχουν ξεχωριστά στις συζητήσεις της Δευτέρας, οι διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν ότι στόχος τους είναι να βολιδοσκοπήσουν την κάθε πλευρά σχετικά με τους τρόπους τερματισμού της βίας και τα επόμενα βήματα προς μια πιο μακροπρόθεσμη ειρηνευτική λύση.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ -μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες- πιστεύουν ότι η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους παραμένει ο μόνος βιώσιμος τρόπος για τη διασφάλιση μιας διαρκούς ειρήνης.
Ωστόσο, ο δεξιός πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου απέρριψε την Πέμπτη (18 Ιανουαρίου) κατηγορηματικά την ιδέα και ορκίστηκε να συνεχίσει τη στρατιωτική επίθεση στη Γάζα μέχρι την καταστροφή της Χαμάς και την απελευθέρωση όλων των ομήρων.
«Δεν θα συμβιβαστούμε με τίποτα λιγότερο από μια απόλυτη νίκη», δήλωσε ο Νετανιάχου.