Η Πορτογαλία θα γιορτάσει την Τετάρτη (25 Απριλίου) την 50ή επέτειο της Επανάστασης των Γαρυφάλλων, ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος που έδωσε τέλος στη μακροβιότερη δικτατορία της Ευρώπης και σε 13 χρόνια αποικιακών πολέμων στην Αφρική.
Η εξέγερση του 1974 από μια ομάδα ιδεαλιστών νεαρών στρατιωτικών λοχαγών μετατράπηκε γρήγορα σε λαϊκή εξέγερση, όταν τα στρατεύματα ενώθηκαν με τα ξεσηκωμένα πλήθη.
Συναντώντας ελάχιστη αντίσταση από τις δυνάμεις των νομιμοφρόνων χρειάστηκαν λιγότερο από 24 ώρες για να ανατρέψουν τη δικτατορία που κυβερνούσε την Πορτογαλία με σιδηρά πυγμή από το 1926 υπό τον Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ και από το 1968 υπό τον Μαρσέλο Καετάνο.
Η ειρηνική εξέγερση πήρε το παρατσούκλι «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» από τα λουλούδια που οι διαδηλωτές τοποθέτησαν στα όπλα και τα τανκς του στρατού, σε ένα σπάνιο παράδειγμα στρατιωτικού πραξικοπήματος που οργανώθηκε για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.
Ειρηνική επανάσταση
Νωρίς το πρωί της 25ης Απριλίου 1974, το επαναστατικό Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων μετέδωσε ραδιοφωνικό μήνυμα που καλούσε τον κόσμο να παραμείνει στα σπίτια του και να διατηρήσει την ψυχραιμία του καθώς μια επανάσταση για τον τερματισμό της 42χρονης στρατιωτικής δικτατορίας βρισκόταν σε εξέλιξη.
Όμως ο πληθυσμός, που είχε βαρεθεί την άθλια οικονομική κατάσταση και τους καταστροφικούς αποικιακούς πολέμους, βγήκε στους δρόμους, συγκεντρώθηκε και έγινε ένα με τους επαναστάτες στρατιώτες.
Ένας νεαρός λοχαγός του ιππικού, ο Σαλγκέιρο Μάια, απεστάλη για να δεχτεί την παράδοση του πρωθυπουργού Καετάνο στο καταφύγιό του στους κεντρικούς στρατώνες της αστυνομίας της Λισαβόνας.
Στην πλατεία Carmo της Λισαβόνας, το αυξανόμενο πλήθος τραγούδησε τον εθνικό ύμνο πριν ξεκινήσει για να καταλάβει το αρχηγείο της επίφοβης πολιτικής αστυνομίας, της PIDE.
Οι πράκτορες της PIDE άνοιξαν πυρ κατά του πλήθους, σκοτώνοντας τέσσερις, τους μοναδικούς ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στην επανάσταση.
Ανεξαρτησία για τις αφρικανικές αποικίες
Την επόμενη ημέρα, ο πρώην γενικός αρχηγός του γενικού επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων και μεγάλη φυσιογνωμία του επαναστατικού κινήματος στρατηγός Αντόνιο ντι Σπινόλα ανακοίνωσε το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής σωτηρίας, σε μια διακήρυξη εκ μέρους των επαναστατών.
Στη διακήρυξη πρότεινε την παράδοση της εξουσίας στον άμαχο πληθυσμό με ελεύθερες εκλογές και μια πολιτική των «τριών D»: εκδημοκρατισμός, αποαποικιοποίηση και ανάπτυξη (democratisation, decolonisation and development).
Η επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα τις πρώτες ελεύθερες εκλογές της Πορτογαλίας με καθολική ψηφοφορία ακριβώς ένα χρόνο αργότερα.
Η Πορτογαλία, οι εξερευνητές της οποίας είχαν ξεκινήσει τον αποικισμό της Αφρικής από την Ευρώπη τον 15ο αιώνα, έδωσε την ανεξαρτησία στη Γουινέα Μπισάου το 1974 και στη συνέχεια στην Αγκόλα, τη Μοζαμβίκη, το Πράσινο Ακρωτήριο και το Σάο Τομέ και Πρινσίπε το 1975.
Η ανεξαρτησία έθεσε τέλος σε 13 χρόνια αποικιακού πολέμου στην Αφρική που είχε στοιχίσει τουλάχιστον 8.000 ζωές, με περισσότερους από 20.000 τραυματισμένους, ενώ κόστιζε στην Πορτογαλία πάνω από το μισό του κρατικού της προϋπολογισμού.
Μετά από αυτό, οι απεργίες των φοιτητών και των εργατών κατέστρεφαν ό,τι είχε απομείνει από την οικονομία.
Μετά την αποτυχία των εθνικοποιήσεων και της αγροτικής μεταρρύθμισης, η οικονομική ανάκαμψη ήταν αργή, περιμένοντας την επιστροφή των μεγάλων βιομηχανικών οικογενειών που είχαν εξοριστεί κατά τη διάρκεια της επανάστασης.
Η είσοδος της Πορτογαλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1986 έδωσε τελικά κάποια πραγματική ώθηση και επανέφερε τη χώρα σταθερά στην ευρωπαϊκή δημοκρατική κοινότητα.
Η Επανάσταση αποτελεί πηγή υπερηφάνειας στην Πορτογαλία, ενώ αποτελεί και εθνική εορτή με την ονομασία «Ημέρα της Ελευθερίας».
Ακολούθησαν και άλλες έγχρωμες επαναστάσεις: η Βελούδινη Επανάσταση στην πρώην Τσεχοσλοβακία το 1989, η Επανάσταση των Ρόδων στη Γεωργία (2003), η Πορτοκαλί Επανάσταση στην Ουκρανία (2004) και η Επανάσταση των Τουλίπων στο Κιργιστάν (2005).