Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τις επικαιροποιήσεις των κανόνων της ζώνης Σένγκεν χωρίς διαβατήριο, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης συνοριακών περιορισμών σε περίπτωση «εργαλειοποίησης» ή διευκόλυνσης της εισόδου παράτυπων μεταναστών στο έδαφος της ΕΕ από τρίτους.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία που εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο την Τετάρτη (24 Απριλίου), τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να αποφασίσουν να κλείσουν τα σύνορά τους για δύο χρόνια (με δυνατότητα παράτασης για άλλο ένα) ή να εισαγάγουν προσωρινά όρια, εάν εκτιμούν ότι βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση.
Αρκετές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Διεθνής Αμνηστία, θεωρούν ότι η διάταξη αυτή ενέχει συγκεκριμένο κίνδυνο παραβίασης του δικαιώματος να ζητείται άσυλο και διακρίσεων.
Η «εργαλειοποίηση» εισήχθη για πρώτη φορά στο σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο, ιδίως στο νομοθετικό φάκελο που είναι αφορά στη διαχείριση κρίσεων, στο οποίο προσδιορίζεται ως ένα από τα σενάρια για την ενεργοποίηση «μέτρων κρίσης».
Με την εισαγωγή της περίπτωσης «εργαλειοποίησης» στη νομοθεσία για τη ζώνη Σένγκεν, τα κράτη μέλη μπορούν να την εφαρμόζουν στα εξωτερικά και στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Η «εργαλειοποίηση» στην ΕΕ συμβαίνει ήδη, ανέφερε η Le Monde, επισημαίνοντας την περίπτωση που η κυβέρνηση της Ουγγαρίας απελευθέρωσε πέρυσι διακινητές μεταναστών από τις φυλακές και η Αυστρία φοβήθηκε ότι θα εισέρχονταν στο έδαφός της.
Η νομοθεσία προβλέπει επίσης τρόπους για την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών με παράνομο καθεστώς στην πρώτη χώρα εισόδου τους στην ΕΕ κατά τη διάρκεια κοινών περιπολιών, εξηγεί το σχετικό δελτίο Τύπου.
Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχε την εισαγωγή πρόσθετης προστασίας των ανηλίκων κατά τη μεταφορά.
Τα μέτρα αυτά ευθυγραμμίζονται με τη γενική προσέγγιση των υπουργών της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετανάστευση, καθώς η ιδέα της αποθάρρυνσης της δευτερογενούς μετακίνησης των μεταναστών οδήγησε τις διαπραγματεύσεις για το Σύμφωνο για τη μετανάστευση, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο.
Άλλες περιπτώσεις
Οι επικαιροποιημένοι κανόνες στοχεύουν επίσης να διευκρινίσουν πότε μπορούν να αυστηροποιηθούν τα σύνορα, για παράδειγμα σε περιπτώσεις όπως η απειλή τρομοκρατίας, το οργανωμένο έγκλημα ή μια έκτακτη ανάγκη υγείας.
Τα κράτη μέλη θα προσδιορίζουν και θα αξιολογούν την απειλή σύμφωνα με τις περιπτώσεις που αναφέρονται στη νομοθεσία. Ωστόσο, οι κανόνες της ΕΕ επιβάλλουν χρονοδιαγράμματα για την αυστηροποίηση και την άρση των ελέγχων στα σύνορα.
Σε περίπτωση τρομοκρατίας, οργανωμένου εγκλήματος ή μαζικών αφίξεων υπηκόων τρίτων χωρών, μπορούν να εφαρμοστούν αυστηρότεροι έλεγχοι για δύο χρόνια, με πιθανή παράταση ενός έτους.
Για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να επιτρέψει αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους σε διάφορες χώρες της ΕΕ για έξι μήνες.
Πριν από την ψηφοφορία της Τετάρτης, 120 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ζήτησαν από τα μέλη να καταψηφίσουν τους αναθεωρημένους κανόνες, λέγοντας ότι υπονομεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων που αναζητούν διεθνή προστασία.
Μετά την ψηφοφορία αυτή, η νομοθεσία χρειάζεται την τελική επιβεβαίωση από τους υπουργούς της ΕΕ-27, προτού δημοσιευθεί στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ. Είκοσι ημέρες από τη δημοσίευση, ξεκινά επίσημα η διαδικασία εφαρμογής.