Ευρωπαϊκή άμυνα δεν σημαίνει να διακηρύττουμε ότι έχουμε έναν Ευρωστρατό, δήλωσε ο πρόσφατα εκλεγμένος Πρόεδρος της Τσεχίας Πετρ Πάβελ, υπονοώντας ότι ακόμη και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν άλλαξε γνώμη και παραδέχθηκε την ανάγκη ενίσχυσης του ευρωπαϊκού πυλώνα του ΝΑΤΟ αντί της δημιουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατού.
Σύμφωνα με τον Πάβελ, ο οποίος θα ορκιστεί επίσημα στις 9 Μαρτίου, η ΕΕ πρωτοστατεί στη στήριξη της Ουκρανίας, αλλά δεν είναι ακόμη ικανή να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην άμυνα.
«Η ευρωπαϊκή άμυνα -μίλησα για αυτό στο Μόναχο με τον Πρόεδρο Μακρόν- δεν έχει να κάνει με τη δήλωση ότι έχουμε ευρωπαϊκό στρατό ή στρατό της ΕΕ», δήλωσε ο Πάβελ σε μια μικρή ομάδα ευρωπαϊκών φορέων και δημοσιογράφων -συμπεριλαμβανομένης της EURACTIV Τσεχίας- στην Πράγα.
«Υπήρξε ήδη μια μεγάλη αλλαγή θέσης του Προέδρου Μακρόν -από τον ευρωπαϊκό στρατό, για τον οποίο μιλούσε πριν από χρόνια, με φόντο την ‘εγκεφαλική νέκρωση’ του ΝΑΤΟ, στο να λέει τώρα ότι πρέπει να οικοδομήσουμε την ευρωπαϊκή άμυνα με βάση τον ευρωπαϊκό πυλώνα του ΝΑΤΟ, κάτι που επικροτώ. Πρόκειται για μια λογική στροφή», δήλωσε ο Πάβελ.
Σε ομιλίες του πριν από τη συνάντηση με τον Πάβελ, ο Γάλλος Πρόεδρος τόνισε την ανάγκη της Ευρώπης για μια παράλληλη, ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ, στρατιωτική δομή.
«Εάν αύριο ένας σημαντικός εταίρος στραφεί αλλού, πρέπει να είμαστε σε θέση να δράσουμε μαζί με τους Ευρωπαίους εντός ή εκτός ΝΑΤΟ και, εάν είναι απαραίτητο, να εξασφαλίσουμε τις δυνατότητες διοίκησης που θα μας επιτρέψουν να διεξάγουμε από κοινού μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση», δήλωσε ο Μακρόν στις 20 Ιανουαρίου στις ένοπλες δυνάμεις.
Ωστόσο, η EURACTIV ενημερώθηκε ότι για τη Γαλλία είναι σημαντικό να διατηρήσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό και τις τεχνολογίες της διαλειτουργικές με εκείνες των ΗΠΑ, γεγονός που σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη Γαλλία, παρά τα προηγούμενα σχόλια του Μακρόν.
Η έμφαση των ΗΠΑ θα μεταφερθεί στον Ειρηνικό
Και οι δύο ηγέτες -ο Πάβελ και ο Μακρόν- προειδοποιούν ότι οι ΗΠΑ πολύ σύντομα θα στρέψουν την προσοχή τους όχι στην Ευρώπη αλλά στον Ειρηνικό.
Ο Πάβελ είναι πεπεισμένος ότι για να μπορέσει η Ευρώπη να διεξάγει οποιαδήποτε επιχείρηση μεγάλης κλίμακας χωρίς να εξαρτάται από την υποστήριξη των ΗΠΑ, χρειάζεται να έχει τους λεγόμενους «στρατηγικούς καταλύτες».
Τέτοιοι στρατηγικοί καταλύτες είναι, για παράδειγμα, οι στρατηγικές συνδέσεις μεταφορών, η διοικητική μέριμνα, η στρατηγική επικοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των δορυφόρων, ή οι στρατηγικές πληροφορίες.
«Από αυτές τις δυνατότητες, η Ευρώπη διαθέτει το ελάχιστο», πρόσθεσε ο Πάβελ, πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ.
Ο Πάβελ προειδοποίησε επίσης ότι χωρίς στρατηγικούς καταλύτες, «δεν πρόκειται να πάμε πουθενά με την ευρωπαϊκή άμυνα».
Στρατός της ΕΕ: Όνειρο θερινής νυκτός
Στο παρελθόν, ο Μακρόν είχε εκφράσει δημοσίως τη γνώμη του για τη δημιουργία ενός Ευρωστρατού, συχνά υποστηριζόμενος από ορισμένους ηγέτες της ΕΕ.
Από την άλλη πλευρά, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης -και πιο διακριτικά, η Ουάσινγκτον και το ΝΑΤΟ- επέμεναν κατά ενός τέτοιου σεναρίου.
Αντιθέτως, η Ανατολική Ευρώπη τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της άμυνας της ΕΕ στο πλαίσιο πάντοτε του ΝΑΤΟ.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2021, η Γαλλία και η Ελλάδα υπέγραψαν μια στρατιωτική συμφωνία-ορόσημο που προβλέπει αμοιβαία βοήθεια σε περίπτωση που μια τρίτη χώρα επιτεθεί σε ένα εκ των συμβαλλόμενων μερών. Πολλοί είδαν αυτή την κίνηση ως ένα πρώτο βήμα προς την οικοδόμηση μιας στρατιωτικής δύναμης της ΕΕ.
Αλλά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η αφήγηση περί Ευρωστρατού εξαφανίστηκε από τις δημόσιες τοποθετήσεις των πολιτικών της ΕΕ και αντικαταστάθηκε σταδιακά από την ανάγκη ενίσχυσης της άμυνας της ΕΕ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ή της στρατηγικής αυτονομίας.
Το 2018, έχοντας εκλεγεί για έναν χρόνο, ο Μακρόν διαβεβαίωσε, μιλώντας στο ραδιόφωνο Europe 1, ότι η ΕΕ δεν θα μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό της χωρίς «έναν πραγματικό ευρωπαϊκό στρατό».
«Δεν θα προστατεύσουμε τους Ευρωπαίους αν δεν αποφασίσουμε να έχουμε έναν πραγματικό ευρωπαϊκό στρατό. Απέναντι στη Ρωσία, η οποία βρίσκεται στα σύνορά μας και έχει δείξει ότι μπορεί να γίνει απειλητική (…), πρέπει να έχουμε μια Ευρώπη που να αμύνεται περισσότερο μόνη της, χωρίς να εξαρτάται αποκλειστικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και με έναν πιο κυρίαρχο τρόπο», είπε.
Επιπλέον, αναφέρθηκε σε «αυταρχικές δυνάμεις που επανεμφανίζονται και επανεξοπλίζονται στις άκρες της Ευρώπης», ενώ μίλησε και για «προστασία από την Κίνα, τη Ρωσία, ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής», αναφερόμενος στην απόφαση του τότε ηγέτη των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να αποσυρθεί από μια Συνθήκη πυρηνικού αφοπλισμού που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980: θεώρησε ότι το «κύριο θύμα» ήταν «η Ευρώπη και η ασφάλειά της».
Στις 30 Αυγούστου 2021, κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Μέγαρο των Ηλυσίων με τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε, ο Μακρόν επέμεινε σε κοινό ανακοινωθέν ότι η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει τη «στρατηγική αυτονομία» της, ώστε να αναλάβει «μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλεια και την άμυνά της».
Η πρόοδος σε πολιτικό επίπεδο οδήγησε στην υιοθέτηση μιας στρατηγικής κατεύθυνσης που διαμόρφωσε ένα κοινό δόγμα και μια κοινή διακήρυξη διατυπώνοντας τη φιλοδοξία να ενισχυθεί και να αναζωογονηθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Το Μέγαρο των Ηλυσίων βλέπει αυτό το στοιχείο ως αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής κυριαρχίας σε μια εποχή που αρκετές χώρες εξακολουθούν να αγοράζουν τα όπλα τους από τις ΗΠΑ. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία έχουν δρομολογήσει κοινά σχέδια για την ανάπτυξη του «συστήματος εναέριας μάχης του μέλλοντος» και του «άρματος μάχης του μέλλοντος».
Εγκρίθηκε επίσης ένα «Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας» για την περίοδο 2021-2027, με προϋπολογισμό 8 δισεκατομμυρίων ευρώ, δηλαδή λίγο πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως, το οποίο επικεντρώνεται στην έρευνα, την ανάπτυξη και την προμήθεια όπλων.
Συγκριτικά, η Γαλλία θα επενδύσει 413 δισ. ευρώ την περίοδο 2024-2030 για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του στρατού της, δηλαδή σχεδόν 60 δισ. ευρώ ετησίως για επτά χρόνια.
Επίσης, μετά την παρατήρηση ότι το ΝΑΤΟ είναι «εγκεφαλικά νεκρό», η Γαλλία θέλει τώρα να επενδύσει εκ νέου στην Ατλαντική Συμμαχία, ένα ισχυρό δέσιμο, όπως δήλωσε ο Μακρόν τον Νοέμβριο του 2022, χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικά την μεταφορά του αγκυροβολίου.
Η Γαλλία σκοπεύει να αναλάβει το ρόλο ενός «έθνους-πλαίσιου» εντός του ΝΑΤΟ.