Τον Οκτώβριο του 2023, η εταιρεία Bolt, με έδρα την Εσθονία, συνέταξε επιστολή εκ μέρους της εσθονικής κυβέρνησης για να αντιταχθεί στην οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες, απευθυνόμενη σε έναν κυβερνητικό αξιωματούχο που εργαζόταν προηγουμένως στην Bolt.
Εκείνη την εποχή, οι νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαπραγματεύονταν κανόνες για τη δημιουργία νέων εργασιακών κανόνων για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες, όπως αυτοί που εργάζονται στην εφαρμογή της Bolt, μιας ναυαρχίδας του τομέα και ενός από τους μεγαλύτερους παίκτες στην αγορά της ΕΕ.
Η Εσθονία, ευρωπαϊκή ηγέτιδα χώρα στον τομέα της πληροφορικής και της ψηφιακής οικονομίας, ήταν μέλος μιας ομάδας χωρών, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία και η Ελλάδα, που προσπάθησαν να εμποδίσουν την έγκριση της εν λόγω νομοθεσίας από το Συμβούλιο της ΕΕ μέχρι την τελευταία στιγμή – με το επιχείρημα ότι κινδύνευε να καταπνίξει την επιχειρηματική καινοτομία.
Σύμφωνα με μια σειρά - και εμπιστευτικά έγγραφα που εξασφάλισε το μη κερδοσκοπικό Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τις Επιχειρήσεις (Corporate Europe Observatory- CEO) μέσω αιτήματος για την Ελευθερία της Πληροφορίας (FOI) και τα οποία περιήλθαν στην κατοχή του Euractiv, η Bolt κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να διασφαλίσει ότι η Εσθονία θα μιλούσε υπέρ των πλατφορμών και θα αγωνιζόταν για την αποδυνάμωση της προτεινόμενης οδηγίας.
Η Bolt έφτασε στο σημείο να συντάξει μια επιστολή εκ μέρους της Εσθονίας για να πιέσει ενάντια σε ένα συμβιβαστικό κείμενο που κυκλοφόρησε από την τότε ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Τμήματα των μηνυμάτων απευθύνονταν σε έναν πρώην υπάλληλο της Bolt, ο οποίος στη συνέχεια διορίστηκε υπάλληλος στο Υπουργείο Οικονομίας και Επικοινωνιών της Εσθονίας.
Οι ανταλλαγές ηλεκτρονικών μηνυμάτων έλαβαν χώρα σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους για τον φάκελο, όταν οι εντάσεις ήταν υψηλές και η ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου ήλπιζε να κλείσει τη συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους.
Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταξύ των επικεφαλής δημοσίων υποθέσεων των πλατφορμών κινητικότητας και κυβερνητικών αξιωματούχων της Εσθονίας, συμπεριλαμβανομένων υπουργών, που στάλθηκαν σε διάστημα δύο ετών, δείχνουν πόσο ενεργά ο Bolt και άλλοι πολέμησαν κατά της οδηγίας για την εργασία των πλατφορμών.
Τα μηνύματα δεν παραπέμπουν σε τυχόν παρανομία, αλλά ρίχνουν φως στις επιθετικές τακτικές άσκησης πίεσης των πλατφορμών και στην ηθικά γκρίζα ζώνη στην οποία συχνά κινούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι ενδιαφερόμενοι φορείς.
Ο Raphaël Kergueno, ανώτερος υπεύθυνος πολιτικής της Διεθνούς Διαφάνειας της ΕΕ, δήλωσε στο Euractiv ότι οι ανταλλαγές ηλεκτρονικών μηνυμάτων «δείχνουν για άλλη μια φορά ότι χρειαζόμαστε επειγόντως συνεπείς κανόνες διαφάνειας στο Συμβούλιο της ΕΕ».
Το Συμβούλιο, είπε, είναι ένα «μαύρο κουτί» όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις των κρατών μελών με τους λομπίστες, παρόλο που «οι κανόνες διαφάνειας είναι υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση υπεύθυνων δημοκρατικών διαδικασιών».
Έντονες διετείς διαπραγματεύσεις
Η οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες, η οποία προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2021, αποτελεί την πρώτη προσπάθεια ρύθμισης της gig οικονομίας στην ΕΕ.
Επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι εργαζόμενοι επωφελούνται από το συμβατικό καθεστώς που ταιριάζει καλύτερα στη σχέση τους με τις ψηφιακές πλατφόρμες.
Στα περίπου δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, και μέχρι την τελευταία στιγμή, ο φάκελος αντιμετώπισε σημαντικές αντιδράσεις από αρκετά κράτη μέλη, όπως η Γαλλία, η Εσθονία και η Ελλάδα.
Στο επίκεντρο των διαφωνιών βρισκόταν η δημιουργία ενός νέου νομικού τεκμηρίου απασχόλησης, το οποίο θα εναρμόνιζε τις διαδικασίες επανακατηγοριοποίησης μέσω των οποίων οι αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες θα μπορούσαν να γίνουν εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης με συνοδευτικά κοινωνικά δικαιώματα.
Οι εργαζόμενοι επίσης θα μετέβαιναν σε αυτό το καθεστώς εάν αποδείκνυαν ότι η πλατφόρμα διαχειρίζεται την εργασία τους, κάτι που είναι γνωστό ως δεσμός υπαγωγής στο εργατικό δίκαιο.
Οι πλατφόρμες εξέφρασαν ανησυχίες ότι το νομικό τεκμήριο θα απειλούσε το επιχειρηματικό τους μοντέλο και θα δημιουργούσε τον κίνδυνο μαζικής επανακατηγοριοποίησης των εργαζομένων στις πλατφόρμες από αυτοαπασχολούμενους σε μισθωτούς πλήρους απασχόλησης.
Η Εσθονία και πολλές άλλες χώρες της ΕΕ δήλωσαν επίσης ότι ο φάκελος θα μπορούσε να καταπνίξει την επιχειρηματική καινοτομία και προειδοποίησαν κατά ενός υπερβολικά περίπλοκου νομικού τεκμηρίου απασχόλησης.
Οι χώρες της ΕΕ ενέκριναν τελικά μια αποδυναμωμένη έκδοση της οδηγίας στις 11 Μαρτίου 2024 και αναμένεται να ψηφιστεί στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την Τετάρτη (24 Απριλίου).
Επιβιβαστείτε στο σκούτερ Bolt
Οι ανταλλαγές μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που περιήλθαν στην κατοχή του Euractiv δείχνουν πώς οι πλατφόρμες προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την Εσθονία -μια χώρα φιλική προς τις gig πλατφόρμες- για να πείσουν άλλα κράτη μέλη να καταψηφίσουν την οδηγία, ιδίως κατά τη διάρκεια της προεδρίας της Ισπανίας στο Συμβούλιο.
Σε ένα μήνυμα που εστάλη στις 26 Οκτωβρίου 2023, ο επικεφαλής λομπίστας της Bolt για τη Δυτική και Νότια Ευρώπη, Aurélien Pozzana, επικοινώνησε με τη Sandra Särav, αναπληρώτρια γενική γραμματέα για την οικονομία και την καινοτομία στο εσθονικό Υπουργείο Οικονομίας και Επικοινωνιών, με ένα ασυνήθιστο αίτημα.
Σε συνέχεια κάποιων συναντήσεων με το υπουργείο, ανέφερε το ηλεκτρονικό μήνυμα του Pozzana, η Bolt είχε συντάξει μια επιστολή που απευθυνόταν στην ισπανική προεδρία και η οποία αντιδρούσε στην κατεύθυνση των διαπραγματεύσεων.
«[Ελπίζουμε] ότι η κυβέρνηση της Εσθονίας να υπογράψει [την επιστολή] και να ενθαρρύνει και άλλα «συμμαχικά» κράτη μέλη να [το πράξουν] επίσης, για να ζητήσουν από την ισπανική Προεδρία να τηρήσει τη συμφωνία που εγκρίθηκε τον Ιούνιο στο πλαίσιο του Συμβουλίου», ανέφερε το ηλεκτρονικό μήνυμα του Pozzana.
Η επιστολή που επισυνάπτεται στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είχε συνταχθεί έτσι ώστε να διαβάζεται σαν να είχε συνταχθεί από την Εσθονία και όχι από την Bolt .
«Εμείς, οι υπουργοί Εργασίας των +++ [sic] κρατών μελών της ΕΕ, γράφουμε για να εκφράσουμε επιφυλάξεις σχετικά με την κατεύθυνση των διαπραγματεύσεων για την πρόταση βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στις πλατφόρμες εργασίας», ανέφερε η επιστολή.
Στο - του, ο Pozzana έκανε αναφορά σε προηγούμενη συνάντηση που είχε ο JK – πιθανότατα ο πρόεδρος της Bolt, Jevgeni Kabanov – με τους υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών της Εσθονίας
Στο κάτω μέρος του σχεδίου επιστολής υπήρχε ένας κατάλογος εννέα πιθανών κρατών μελών που θα μπορούσαν να υπογράψουν την εν λόγω επιστολή και να ενώσουν τις δυνάμεις του με την Εσθονία, όπως η Αυστρία, η Σουηδία, η Ελλάδα και η Γαλλία.
Τόσο το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όσο και η επιστολή αναφέρονται στη Γενική Προσέγγιση του Συμβουλίου, που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2023, η οποία είχε θέσει υψηλότερο πήχη για την καθιέρωση δεσμών υπαγωγής μεταξύ πλατφορμών και εργαζομένων σε σχέση με το αρχικό σχέδιο της Επιτροπής.
Αυτό πιθανότατα θα καθιστούσε λιγότερους εργαζομένους επιλέξιμους για την μετατροπή του καθεστώτος τους σε μισθωτούς πλήρους απασχόλησης βάσει της οδηγίας.
Μέχρι να αποσταλεί το - στην Särav τον Οκτώβριο, οι Ισπανοί είχαν κυκλοφορήσει εν τω μεταξύ ένα νέο συμβιβαστικό κείμενο, το οποίο μείωνε το όριο και πάλι, προς μεγάλη οργή των πλατφορμών.
Σε ένα ενημερωτικό σημείωμα που εστάλη στην Sävar, το οποίο είδε επίσης το Euractiv, η Bolt ανέφερε: «Τα συμμαχικά κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν την ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου να μην επιδιώξει νέα διαπραγματευτική εντολή κατά τη συνεδρίαση της 27/10, όταν οι πρεσβευτές των κρατών μελών στην ΕΕ θα συναντηθούν (COREPER) για να συζητήσουν τον φάκελο».
Το υπουργείο επιβεβαίωσε στο Euractiv την ύπαρξη της ανταλλαγής ηλεκτρονικών μηνυμάτων και του σχεδίου επιστολής, αλλά δήλωσε ότι η Εσθονία δεν είχε ακολουθήσει την πρόταση της Bolt.
Οι απαντήσεις της Sävar, καθώς και κάθε πιθανή επακόλουθη ανταλλαγή με την Bolt, δεν έγιναν προσβάσιμες από το υπουργείο, παρά το αίτημα του Corporate Europe Observatory (CEO) να παραδοθεί «όλη η αλληλογραφία, συμπεριλαμβανομένων των συνημμένων (δηλαδή όλα τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η αλληλογραφία ή οι σημειώσεις τηλεφωνικών κλήσεων) μεταξύ υπαλλήλων του υπουργείου […] και ενδιαφερομένων μερών που σχετίζονται με την οδηγία της ΕΕ για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες».
Το υπουργείο δεν παρέδωσε τον κατάλογο των συναντήσεων που είχαν κυβερνητικοί αξιωματούχοι με τους επικεφαλής των πλατφορμών, σύμφωνα με το αίτημα FOI του CEO.
Το Euractiv καταλαβαίνει από πηγή με εκτενή γνώση του θέματος ότι μια άλλη επιστολή, παρόμοια με αυτή που είδε το μέσο μας, είναι πιθανό να έχει σταλεί από τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Εσθονίας στην ΕΕ στις ισπανικές αρχές αργότερα το ίδιο έτος.
Ωστόσο, το Euractiv δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει την ύπαρξη της δεύτερης επιστολής. Ούτε η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Εσθονίας ούτε ο Pozzana απάντησαν στα πολλαπλά αιτήματα του Euractiv για σχολιασμό.
Bolt in, Bolt out
Η Bolt όχι μόνο προσπάθησε να συντάξει επιστολή εκ μέρους των εσθονικών αρχών: χειρίστηκε το θέμα με έναν κυβερνητικό αξιωματούχο που απασχολούνταν παλαιότερα στην Bolt.
Η Särav, αναπληρώτρια γενική γραμματέας Οικονομίας και Καινοτομίας, εργάστηκε στην Bolt ως υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων και επικεφαλής βιωσιμότητας μεταξύ 2019 και 2021.
Τον Απρίλιο του 2023, ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για την εργασία στις πλατφόρμες, η αγγλόφωνη εσθονική δημόσια ραδιοτηλεόραση ERR αποκάλυψε ότι η Särav δεν είχε καταγράψει τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών της Bolt που κατείχε στη δήλωση οικονομικών συμφερόντων της, ένα χρόνο αφότου είχε ενταχθεί στο υπουργείο.
Εκείνη την εποχή, δήλωσε ότι «δεν πίστευε ότι ήταν απαραίτητο να το κάνει» και αρνήθηκε οποιαδήποτε παράβαση – ενώ αναγνώρισε ότι ο διευθύνων σύμβουλος της Bolt Martin Villig ήταν ένας «φίλος» που συναντούσε για να γευματίζει και «δεν μιλούσαν για θέματα εργασίας».
Το υπουργείο, με το οποίο επικοινώνησε το Euractiv, αρνήθηκε οποιαδήποτε παράβαση ή ανάρμοστη συμπεριφορά – επικαλούμενο τις επίσημες κατευθυντήριες γραμμές για τη διαφάνεια, σύμφωνα με τις οποίες ένας υπάλληλος που εργάστηκε ως λομπίστας δεν πρέπει να συνεργαστεί με τον πρώην εργοδότη του για ένα έτος. Η Särav ανέλαβε το ρόλο της αναπληρώτριας γενικής γραμματέως τον Ιούλιο του 2022, ακριβώς ένα χρόνο αφότου είχε αποχωρήσει από το Bolt.
Το υπουργείο δήλωσε επίσης στο Euractiv ότι η Särav δεν ήταν επικεφαλής στις διαπραγματεύσεις για την συγκεκριμένη οδηγία και ότι θα προωθούσε τα σχετικά μηνύματα στους αρμόδιους συναδέλφους – αν και δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το έκανε αυτό.
Επιπλέον, άλλα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που περιήλθαν στην κατοχή του Euractiv δείχνουν ότι η Särav έλαβε τουλάχιστον πέντε ενημερώσεις μέσα σε ένα μήνα από μια άλλη εταιρεία κινητικότητας, τη Wolt, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν ενήμερη για την κατάσταση των διαπραγματεύσεων.
Σε ερώτηση του Euractiv να σχολιάσει τις συνομιλίες της Särav με τη Wolt, ή για πληροφορίες σχετικά με τη δική της πλευρά της συνομιλίας, η οποία λείπει από τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που ελήφθησαν, το υπουργείο δεν απάντησε.
Η ίδια η Särav δήλωσε στο Euractiv ότι η δουλειά της καταλήγει τελικά στο να ακούει τα αιτήματα και τις προτάσεις των επιχειρήσεων: «Είναι προφανές ότι εγώ και η ομάδα μου είμαστε τα πρώτα σημεία επαφής για κάθε εταιρεία στην Εσθονία που αναζητά υποστήριξη από την κυβέρνηση».
Υπεράσπιση της θέσης της Bolt στο Συμβούλιο
Η επιστολή της Bolt είναι μία από τις πολλές περιπτώσεις με τις οποίες ο Bolt προσπάθησε να πείσει την Εσθονία να υποστηρίξει τις προτάσεις της για την αποδυνάμωση του μηχανισμού νομικού τεκμηρίου της οδηγίας.
Σε ηλεκτρονικό μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς έναν αξιωματούχο της εσθονικής κυβέρνησης με ημερομηνία 23 Μαρτίου 2023, ο επικεφαλής δημόσιας πολιτικής της Bolt για τη Βαλτική, Henri Arras, δήλωσε ότι θα κοινονοποιούσε τη θέση της εταιρείας σχετικά με το συμβιβαστικό κείμενο της νέας οδηγίας που κυκλοφόρησε από την τότε σουηδική προεδρία.
Ο Arras ζήτησε από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να υποστηρίξουν τα αιτήματα της Bolt κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου τεχνικών διαπραγματεύσεων στις 27 Μαρτίου 2023: «Θα μπορούσατε παρακαλώ να εξετάσετε αυτές τις προτάσεις και ενδεχομένως να υποστηρίξετε αυτά τα ζητήματα που θα τεθούν στις 27 Μαρτίου;» έγραψε.
Σε ένα άλλο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με ημερομηνία 30 Ιανουαρίου 2023, ο Arras μοιράστηκε τα αποτελέσματα μιας νομικής ανάλυσης που ανέθεσε η ομάδα πίεσης Delivery Platform Europe (DPE) σε κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Το Euractiv ζήτησε από τον Arras να σχολιάσει, αλλά δεν ήρθε καμία απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Σύμφωνα με τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, οι υπάλληλοι του υπουργείου ενημέρωναν επίσης τους εκπροσώπους των πλατφορμών σχετικά με την πρόοδο των διαπραγματεύσεων.
Σε ένα - με ημερομηνία 22 Ιουνίου 2022, οι επικεφαλής των δημόσιων υποθέσεων των πλατφορμών ενθαρρύνονταν να μοιραστούν τις προτάσεις τους.
«Εάν έχετε προτάσεις σχετικά με τα παραπάνω θέματα, ή θα θέλατε να μοιραστείτε τις επιπτώσεις που βλέπετε στην πράξη κατά την εφαρμογή των διαφόρων λύσεων, κ.λπ. παρακαλούμε να τις στείλετε στο [xxx] μέχρι τις 15 Αυγούστου», ανέφερε το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του κυβερνητικού αξιωματούχου.
Ο Bram Vranken, ερευνητής στο Corporate Europe Observatory, δήλωσε στο Euractiv ότι «τα έγγραφα αυτά δείχνουν ότι υπήρξε εξαιρετικά στενός συντονισμός μεταξύ των εταιρειών των πλατφορμών και της εσθονικής κυβέρνησης για την υποβάθμιση της κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων στις πλατφόρμες».
«Τα εταιρικά συμφέροντα δεν θα έπρεπε να καθοδηγούν τη λήψη αποφάσεων της ΕΕ, αλλά φαίνεται ότι αυτό ακριβώς συνέβη εδώ».