Τελικά Υπάρχει Διέξοδος;

 Και πριν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σ αυτό το κρίσιμο ερώτημα, ας εξετάσουμε ένα ακόμη πιο κρίσιμο: ποιος έχει τα λεφτά; Κοινώς, που είναι η ρευστότητα, όπως εύστοχα μας ρωτούσε σε σχόλιό του αναγνώστης μας; Απάντηση: Στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Εν ολίγοις, στις μεγάλες τράπεζες και σε άλλα ομοειδή ευαγή ιδρύματα…

     Μιλάμε για το πολύ χρήμα. Για την ποσότητα εκείνη που διασώζει – ή καταρρακώνει – και κράτη και οικονομίες κι ό,τι άλλο θες. Για να γίνει πιο κατανοητό, αυτό σημαίνει ότι το χρήμα δεν βρίσκεται στα κράτη. Τα κράτη δανείζονται. Κι όση ρευστότητα διέθεταν, την παροχέτευσαν για τη διάσωση των τραπεζών δυο χρόνια πριν, όταν μόνο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – μεταξύ άλλων κεντρικών τραπεζών – διέθεσε γύρω στο 1,5 τρις ευρώ προς τις μαστιζόμενες από την εξ΄ Αμερικής προερχόμενη κρίση ευρωπαϊκές τράπεζες για να τις διασώσει. Για να έχεις ένα μέτρο σύγκρισης αγαπητέ μου αναγνώστη, ο “μηχανισμός στήριξης” των υπερχρεωμένων ευρωπαϊκών κρατών διαθέτει πιο κάτω από τα μισά από την ποσότητα χρήματος που διοχετεύθηκε για τη διάσωση των τραπεζών και μάλιστα  και με τη συνεισφορά του ΔΝΤ.

      Ας κάνουμε ένα μικρό flashback, πάμε πίσω στο 2008 κι ας δούμε τι έγινε τότε:

•Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρέθηκαν φορτωμένες με “τοξικά” χαρτιά. Δηλαδή, με χρεώγραφα χωρίς αξία – λόγω της κρίσης των subprimes και άλλων τινών – καταγράφοντας μεγάλες ζημιές στο ενεργητικό τους. Πολλές από αυτές βρέθηκαν στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

•Τα ευρωπαϊκά κράτη “αναπλήρωσαν” τις ζημιές των τραπεζών γεμίζοντάς τες με ρευστότητα σε τεράστια ποσότητα. Το χρήμα μεταφέρθηκε στον τραπεζικό τομέα. Οι ζημιές “εξαφανίσθηκαν” αλλά η ρευστότητα των κρατών μειώθηκε δραματικά. Συνέπεια; Όσα κράτη είχαν απόλυτη ανάγκη για χρήμα – λόγω δανειακών αναγκών, βλέπε Ελλάδα – άρχισαν να συνθλίβονται κάτω από το βάρος των αυξημένων επιτοκίων δανεισμού.

•Οι τράπεζες από την πλευρά τους δεν “τολμούν” να επαναδιοχετεύσουν αυτή τη ρευστότητα στην αγορά αφού θα βρεθούν και πάλι στην αρχική δυσάρεστη ζημιογόνα κατάσταση. Κρατούν το ρευστό στα “αμπάρια” τους ώστε να εμφανίζονται ότι “σκάνε” από υγεία και ρευστότητα. Από την άλλη και οι οίκοι αξιολόγησης εμφανίζονται πιο αυστηροί και συγκρατημένοι, υποβαθμίζοντας ότι μπορεί να υποβαθμιστεί, “φυσώντας και το γιαούρτι” μετά την κατάσταση που – ούτε αυτοί – είχαν συνειδητοποιήσει το 2008. Φαύλος κύκλος. Οι τράπεζες δεν δανείζουν – διακρατώντας ρευστότητα – στη συνέχεια τα κράτη δεν έχουν ρευστό  και  το χρειάζονται διακαώς πληρώνοντας μεγαλύτερα επιτόκια, αυξάνεται το χρέος τους σε επίπεδα μη εξυπηρετήσιμα και υποβαθμίζονται με συνέπεια νέα μεγαλύτερα επιτόκια δανεισμού.

•Από την άλλη, οι τράπεζες διαθέτουν μεν ρευστότητα στα “αμπάρια” αλλά με τη διαδικασία του φαύλου κύκλου που περιγράψαμε παραπάνω τα κρατικά ομόλογα που διαθέτουν στα χαρτοφυλάκιά τους υποβαθμίζονται. Τα “κρατικά χαρτιά” είναι το νέο πρόβλημα. Τα νέα “τοξικά” προϊόντα! Τώρα γράφουν ζημιές από την απαξίωση των κρατικών ομολόγων, όμως τα “ξεφορτώνουν” στην ΕΚΤ, προκειμένου να περιορίσουν τη ζημιά τους και ταυτόχρονα η ΕΚΤ διοχετεύει ρευστότητα στις τράπεζες των κρατών που βρίσκονται εκτός αγορών.

     Τι προκύπτει μέχρι εδώ; Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 μετατράπηκε σε δημοσιονομική, μέσω – χονδρικά – της διαδικασίας που περιγράψαμε πιο πάνω.

      Που μας οδηγεί αυτό το δεδομένο; Στα εξής απλά συμπεράσματα:

•Η Γερμανία, ή και όποια άλλη χώρα ή οργανισμός, ακόμη και να “θέλει” σήμερα να διασώσει τις υπερχρεωμένες ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορεί. Γιατί πολύ απλά δε διαθέτει το χρήμα. Είπαμε το χρήμα βρίσκεται στο διεθνές – άρα και στο ευρωπαϊκό- τραπεζικό σύστημα. Τσάμπα παρακαλάμε τη Μέρκελ, το Σαρκοζί, τον Πούτιν ή τον Βούδα. Αν δεν σταθούμε ικανοί να βγούμε στις αγορές – ήτοι να δανειστούμε από το χρηματοπιστωτικό σύστημα – δεν υπάρχει άλλη, σοβαρή, πηγή χρηματοδότησης. Τα άλλα είναι πολιτικές παπαρδέλες. Οι Ευρωπαίοι μπορούν να συζητούν μήνες και χρόνια. Χωρίς χρήμα, μηδέν εις το…πηλήκιον, που λέει και κάποιος γνωστός!

•Οι τράπεζες μέχρι να “ξεκαθαρίσουν” το χαρτοφυλάκιό τους από τα “τοξικά” τους χαρτιά – κρατικά και μη- δεν πρόκειται να ξαναδιαθέσουν ρευστότητα ούτε στη…μάνα τους! Αποτέλεσμα: αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης, ανεργία, δημοσιονομική κρίση και σκληρά μέτρα σε όλη την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Άνευ χρημάτων ουδέν. Μόνο γκρίνια.

•Εναλλακτικές λύσεις ουσιαστικά δεν υπάρχουν, εφόσον το χρήμα παραμένει “κλειδωμένο” στα τραπεζικά “αμπάρια”. Ευρωομόλογα, “τύπωμα χρήματος”, επιμηκύνσεις, αναδιαρθρώσεις και άλλα κουλά απλώς παραλλάσσουν το πρόβλημα. Δεν το λύνουν. Για τα ευρωομόλογα, τάχουμε πει: “ο απόλυτος μηχανισμός αυτοκαταστροφής”. Για την “εκτύπωση ευρώ”, απλώς θα αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού και κατά συνέπεια – μέσω των υψηλών πληθωριστικών πιέσεων που θα προκληθούν- θα εξαρθρώσει ταχύτερα τον ευρωπαϊκό κοινωνικό ιστό. Για να μην αναφέρουμε ότι οι Γερμανοί έχουν ακόμη στη σκέψη τους τον καταστροφικό πληθωρισμό από την εποχή της “Δημοκρατίας της Βαϊμάρης”, που από μόνο του αποτελεί θέμα για ξεχωριστό άρθρο.

      Τελικά, υπάρχει διέξοδος; Και βέβαια.

      Είπαμε, πρέπει οι τράπεζες να διοχετεύσουν ρευστότητα στις αγορές. Και αναφερόμαστε βεβαίως στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Όχι στο ελληνικό.

      Και πως θα “πειστούν” οι τράπεζες να ξαναρίξουν χρήμα στις αγορές, άρα και στις αγορές χρέους, επαναφέροντας την κατάσταση στα πρότερα επίπεδα;

      Για να σου δείξω ότι όντως αυτή είναι η κεντρική αιτία του προβλήματος θα σου θυμίσω ότι ούτε η Κίνα πλέον δεν μπορεί να δανειστεί με ευκολία. Μπορείς εύκολα με μια απλή αναζήτηση να βρεις τις σχετικές ειδήσεις.

      Εδώ τώρα θέλω να με προσέξεις. Αναφερόμαστε στο ζήτημα από την παγκόσμια οπτική του. Μη μου μπερδευτείς με Παπανδρέου, Σαμαρά, Μέρκελ και άλλα “τοπικά”…

       Λοιπόν, ας δούμε τη ροή του χρήματος και εκεί θα βρούμε και τη διέξοδο. Από τα κράτη λοιπόν το χρήμα “κύλισε” στις τράπεζες. Δηλαδή, το “συγκεντρωμένο” χρήμα των κρατών διοχετεύθηκε ή “αποκεντρώθηκε” αν θέλεις σε μικρά, μεσαία ή μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Κάθε ένας από τους “παραλήπτες” πήρε μια ποσότητα. Μικρή ή μεγαλύτερη. Αθροιστικά τεράστια. Αλλά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το χρήμα “μοιράστηκε”. Κι έτσι, έχασε την ισχύ που αποκτά όταν λειτουργεί η “συγκέντρωση κεφαλαίου”.

       Αντανακλάσεις αυτής της διαδικασίας βλέπουμε παντού. Αποσχιστικές “τάσεις” στην Ευρώπη – ο καθένας φαίνεται να λειτουργεί για λογαριασμό του – στις επιχειρήσεις, με το downsizing να είναι ήδη της “μόδας” ώστε να μειωθούν τα κόστη και σε πλείστα όσα παραδείγματα. Η κοινωνία, η οικονομία ακόμη και η πολιτική σκηνή κατακερματίζεται. Πολυδιασπάται. Ακόμη και σε επίπεδο πόλων παγκόσμιας ισχύος έχουμε το φαινόμενο των νέων αναδυόμενων δυνάμεων. Τόχαμε ξαναγράψει. Οι G7 έγιναν G8, μετά G20 και δεν συμμαζεύεται. Δεν ζούμε στην εποχή των “συνενώσεων”.  Είτε επιχειρήσεων, είτε κρατών, είτε οικονομιών, είτε διεθνών οργανισμών.

        Η διέξοδος; Όταν το χρήμα, το κεφάλαιο, θα αρχίσει να ξανασυγκεντρώνεται. Όταν οι τράπεζες προκειμένου να αξιοποιήσουν και να επανεπενδύσουν τα κεφάλαιά τους θα αρχίσουν να ξανασκέφτονται και να υλοποιούν “συνενώσεις”. Η ίδια φιλοσοφία θα ξαναπεράσει και στο ευρύτερο σύστημα.

       Και πότε θα γίνει αυτό; Όταν αποκτήσουν και πάλι τη μεταξύ τους εμπιστοσύνη, ώστε να ευοδωθεί το κλίμα “συγκέντρωσης κεφαλαίου”. Δεν συνεταιρίζεσαι με κάποιον που δεν εμπιστεύεσαι. Τότε λοιπόν, το συγκεντρωμένο χρήμα θα αποκτήσει και πάλι τη δυνατότητα να “χρηματοδοτήσει” τις οικονομίες.

        Απ αυτήν την άποψη, η γερμανική πολιτική είναι ορθή.

•Κερδίζει χρόνο με “μηχανισμούς στήριξης”, ώστε να “προλάβει” να αποκατασταθεί και η εμπιστοσύνη μεταξύ των ιδρυμάτων του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά και η εμπιστοσύνη προς τα κράτη.

•”Ωθεί” τους ιδιώτες επενδυτές σε “συγκέντρωση κεφαλαίου” αφού τους εντάσσει στο μελλοντικό μηχανισμό στήριξης όπου θα κληθούν να υποστούν ένα μέρος της ζημιάς από ενδεχόμενη πτώχευση κράτους-μέλους της Ευρωζώνης. Και πως αλλιώς “απορροφά” κανείς ζημιές αν δεν συνταχθεί με πιο ισχυρά κεφάλαια ώστε να επιμερισθεί καλύτερα η ζημιά;

•Προωθεί την ιδέα της “συγκέντρωσης”, συγκροτώντας κεντρικό μηχανισμό “διαχείρισης” των πιστωτικών κεφαλαίων προς τις χώρες που βρίσκονται εκτός αγορών. Του γνωστού “μηχανισμού στήριξης”. Δεν “πολυδιασπά” τα κεφάλαια διάσωσης.

•”Αποδέχεται” – όχι με τόση χαρά είναι η αλήθεια – τη “συνένωση” ευρωπαϊκών και υπερατλαντικών κεφαλαίων, του ΔΝΤ δηλαδή, προκειμένου να συγκεντρωθούν κεφάλαια για τη διάσωση κρατών της Ευρωζώνης.

•Δεν ακούει τις “σειρήνες” της διάβρωσης της επί μέρους διαμοιρασμένης ρευστότητας, ενδίδοντας σε “εύκολες λύσεις” με πληθωριστικές συνέπειες, τύπου Ευρωομολόγου και συναφών “τεχνασμάτων”, διατηρώντας ισχυρά τα κεφάλαια του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος.

•Δεν “επιτρέπει” στην ΕΚΤ να μπλέκεται με τα κρατικά χρέη, αλλά τη διατηρεί υγιή “μητέρα” ενός ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Με απλά λόγια, η ΕΚΤ δεν “αγοράζει” απευθείας κρατικό χρέος αλλά διατηρεί τη ρευστότητα, άρα και την αξιοπιστία, του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.

        Σε κάποια χρονική στιγμή λοιπόν – κι αυτό δεν αναμένεται στο άμεσο μέλλον – το ευρωπαϊκό τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα θα “απαντήσει”. Νομοτελειακά.

         Γιατί όχι στο άμεσο μέλλον;

              Μα γιατί όλοι οι “παίκτες” περιμένουν να “μετρήσουν” την αξιοπιστία και τη δύναμη του οικοδομήματος της Ευρωζώνης, μετά την αναμενόμενη ισχυρή επικείμενη “κερδοσκοπική” επίθεση. Εφόσον απορροφηθούν οι κραδασμοί – έστω και με απώλειες- τότε η Ευρωζώνη θα έχει το πιο αξιόπιστο “πιστοποιητικό”! Τότε τα “χαρτιά” των κρατικών χρεών θα αρχίσουν να φαντάζουν όλο και λιγότερο “τοξικά”.

         Πως θα “απαντήσει” το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα;

               Με ανασυγκρότηση δυνάμεων, με “συγκέντρωση” κεφαλαίου, δηλαδή με τη δημιουργία μέσω εξαγορών, συγχωνεύσεων ή άλλης μορφής συνεργασιών μεταξύ των διαφόρων τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προκειμένου με την ισχύ των κεφαλαίων που θα προκύψουν να ανταποκριθεί στην “πρόκληση” της χρηματοδότησης μιας αξιόπιστης αλλά “διψασμένης” για ρευστότητα Ευρωζώνης. Τότε λοιπόν θα αρχίσουν να καταγράφονται στην επικαιρότητα και οι πρώτες σχετικές ειδήσεις.

          Φευ, όμως! Η συγκεκριμένη εκτίμησή μας δεν αφορά στο άμεσο μέλλον, αφού πρέπει πρώτα κι εμείς ως χώρα αλλά και η υπόλοιπη Ευρωζώνη να περάσουμε – και μάλιστα επιτυχώς – στην “απέναντι όχθη” της δοκιμασίας που θέλει να “μάθουμε” να ζούμε με λιγότερα κεφάλαια, κι εδώ θυμίζει λίγο τους μύθους του Χότζα. Επίσης, πρέπει οι ηγέτες της Ευρώπης να έχουν την πολιτική βούληση να υπερασπιστούν – μέχρι τέλους –  το ευρώ, κι αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι ισχύει ή ότι θα εξακολουθήσει να ισχύει και στο μέλλον. Και τέλος θα πρέπει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα να έχει φροντίσει το ίδιο να διατηρήσει την κεφαλαιακή του επάρκεια, τη ρευστότητα και την αξιοπιστία του.

           Εφόσον τηρηθούν οι προϋποθέσεις, τότε να είστε βέβαιοι: οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα κρατούν στα χέρια τους το “κλειδί” της εξόδου από την ευρωπαϊκή κρίση.